زەينەتاقى رەفورماسى قوعامدا ۇلكەن داۋدىڭ وشاق استىن قاعىستىرعان دۇنيەگە اينالدى. ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترلى سەرىك ابدەنوۆتىڭ ءوزى دە، ءسوزى دە باس تاقىرىپقا اينالدى. اركىم ءارتۇرلى پىكىر ايتتى. ءتىپتى كوممۋنيستىك پارتيا بەلسەندىسى تسۋكانوۆ دەيتىن ازامات مينيسترگە جۇمىرتقا لاقتىرىپ تا كوردى. زەينەتاقى رەفورماسى توڭىرەگىندەگى داۋ سوندا دا تولاستار ەمەس.

تومەندە قوس ساراپشىنىڭ پىكىرى مەن الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىسىنىڭ دا ويىن بەرىپ وتىرمىز.

ءامىرجان قوسانوۆ، تاۋەلسىز ساياساتكەر:

-  ءسوز جوق، مينيستر ابدەنوۆ سوڭعى اپتادا اقپاراتتىق الاڭنىڭ باستى كەيىپكەرىنە اينالدى. ويتكەنى، ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن ۇزارتۋ يدەياسى قوعامدا بۇرىن-سوڭدى بولماعان قارسىلىق تۋعىزىپ جاتىر. ال قوعام ساناسىندا ناق وسى مينيستر رەفورمانىڭ بىردەن-ءبىر سيمۆولىنا اينالدى. ونى سىن تەزىنە سالماي، كىمدى جەردەن الىپ، جەرگە سالسىن ەندى جۇرت: بيلىكتەگى باسشى اعالارى جاس جىگىتتى العى شەپكە شىعارىپ قويىپ، وعان ەش جاقتاسپاي، رەفورما جايىندا ءتىپتى جۇمعان اۋزىن اشپاي وتىر عوي.

رەفورمانىڭ ەكونوميكالىق، قۇقتىق تۇستارى تۋرالى سىني پىكىرلەرگە مەن تولىق قوسىلامىن.

بىراق، كەيبىر باق-تا، اسىرەسە، الەۋمەتتىك جەلىدە قاپتاپ كەتكەن «ابدەنوۆ تۋرالى اڭگىمەنىڭ» ەكى «اتتەگەن-ايى» بار دەپ ويلايمىن.

زەينەتاقى رەفورماسى قوعامدا ۇلكەن داۋدىڭ وشاق استىن قاعىستىرعان دۇنيەگە اينالدى. ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترلى سەرىك ابدەنوۆتىڭ ءوزى دە، ءسوزى دە باس تاقىرىپقا اينالدى. اركىم ءارتۇرلى پىكىر ايتتى. ءتىپتى كوممۋنيستىك پارتيا بەلسەندىسى تسۋكانوۆ دەيتىن ازامات مينيسترگە جۇمىرتقا لاقتىرىپ تا كوردى. زەينەتاقى رەفورماسى توڭىرەگىندەگى داۋ سوندا دا تولاستار ەمەس.

تومەندە قوس ساراپشىنىڭ پىكىرى مەن الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىسىنىڭ دا ويىن بەرىپ وتىرمىز.

ءامىرجان قوسانوۆ، تاۋەلسىز ساياساتكەر:

-  ءسوز جوق، مينيستر ابدەنوۆ سوڭعى اپتادا اقپاراتتىق الاڭنىڭ باستى كەيىپكەرىنە اينالدى. ويتكەنى، ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن ۇزارتۋ يدەياسى قوعامدا بۇرىن-سوڭدى بولماعان قارسىلىق تۋعىزىپ جاتىر. ال قوعام ساناسىندا ناق وسى مينيستر رەفورمانىڭ بىردەن-ءبىر سيمۆولىنا اينالدى. ونى سىن تەزىنە سالماي، كىمدى جەردەن الىپ، جەرگە سالسىن ەندى جۇرت: بيلىكتەگى باسشى اعالارى جاس جىگىتتى العى شەپكە شىعارىپ قويىپ، وعان ەش جاقتاسپاي، رەفورما جايىندا ءتىپتى جۇمعان اۋزىن اشپاي وتىر عوي.

رەفورمانىڭ ەكونوميكالىق، قۇقتىق تۇستارى تۋرالى سىني پىكىرلەرگە مەن تولىق قوسىلامىن.

بىراق، كەيبىر باق-تا، اسىرەسە، الەۋمەتتىك جەلىدە قاپتاپ كەتكەن «ابدەنوۆ تۋرالى اڭگىمەنىڭ» ەكى «اتتەگەن-ايى» بار دەپ ويلايمىن.

بىرىنشىدەن، ايەلدەردى ابدەن ابىگەرگە سالعان رەفورمانىڭ رۋحاني «اتاسى» ءدال وسى جاس مينيستر ەمەس. ول - جوعارىدان بەرىلگەن تاپسىرمانى مۇلتىكسىز ورىنداۋعا مىندەتتى (ونىڭ ۇستىنە، ءبارىمىز كورىپ وتىرعانداي، ءتارتىپتى) جاۋىنگەر عانا. سوندىقتان دا ايتىلار سىننىڭ باستى نىسانى مەن لاقتىرىلار جۇمىرتقانىڭ باستى نىساناسى ناق وسى جىگىت ەمەس، باسقا. ول - ۇكىمەت، زاڭدارعا ءۇنسىز باس شۇلعىعان پارلامەنت. ال كۇنى ەرتەڭ سول زاڭدارعا قول قويىلسا، جۇمىرتقا اقوردا جاققا دا جونەلتىلۋى مۇمكىن.

ارينە، مەن وسى جاس جىگىتتىڭ جاقتاۋشىسى دا، ادۆوكاتى دا ەمەسپىن، بولمايمىن دا! ومىردە جولىققان ادامىم ەمەس. بىراق، ابدەنوۆكە بايلانىستى الەۋمەتتىك جەلىدەگى اڭگىمەنىڭ ماعان اسا ۇناي قويماعان ءبىر تۇسى بار. ول - كەيبىر جاعدايدا جەكە باسقا ءتيىسىپ، مۇقاتىپ، كەلەمەجدەۋ سيپاتى. كەزدەسۋ كەزىندەگى «پوتومۋ چتو» دەپ ەكى رەت قايتالاۋىنىڭ ءوزى عالامتوردا قانداي «سەنساتسيا» بولعانىنىڭ دا كۋاسى بولدىق.

ءسويتىپ، اڭگىمە بارىسى رەفورمانىڭ ءمان-ماعىناسىنا قاراي ەمەس، ءدال وسى قوسالقى تۇستارعا ويىسىپ كەتىپ جاتتى.

مەنىڭشە، الەۋمەتتىك جەلى دامىعان سايىن ءبىز وسىنداي، قوعامدىق ماڭىزى بار تاقىرىپتاردى تالقىلاۋ ىسىندە وزىندىك مادەنيەت قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك سياقتى.

بىراق، سونىمەن قاتار، «زامانىڭ تۇلكى بولسا، تازى بوپ شال» دەيدى اتام قازاق. قازىرگى قوعامنىڭ بيلىككە قويار تالاپتارى بولەك، عالامتوردىڭ اقپاراتتىق مۇمكىندىكتەرى ءتىپتى ادام سەنگىسىز. سوندىقتان بيلىك باسىندا نەمەسە ەل الدىندا جۇرگەن كەز كەلگەن ادام كوپشىلىك الدىنداعى ءسوزىن دە، ءجۇرىس-تۇرىسىن دا مۇمكىندىگىنشە ءمىنسىز اتقارۋعا ءتيىس ەكەنى - زامان تالابى.

وعان قوسا، قازىرگى بيلىكتىڭ ىشىندە جۇرگەن كەز كەلگەن باسشى، ءوزىنىڭ جەكە باس جاۋاپكەرشىلىگىمەن قاتار، قابىلدانىپ جاتقان بار شەشىمدەر مەن اتقارىلىپ جاتقان بار شارۋا ءۇشىن دە قوسىمشا، ورتاق جاۋاپكەرشىلىككە يە. قازىرگى جاعدايدا ابدەنوۆ وسى قالىپتا. سوندىقتان «ول ءالى جاس قوي»، «قازاقشا ويلايدى ەكەن» دەگەن ۋاجدەر تالقىلاۋ كەزىندە ءوز ءرولىن تولىق اتقارا الماي قالادى.

راسۋل جۇمالى، ساياساتتانۋشى:

- ەڭ ءبىر قيىن ماسەلەدە بەلگىلى ءبىر توپ نەمەسە ۇكىمەت جاۋاپكەرشىلىك الماس ءۇشىن ءبىر تۇلعانى تانكتىڭ استىنا تاستاعانداي وسىنداي جاعدايعا يتەرمەلەيدى. زەينەتاقى رەفورماسىندا ابدەنوۆ سونداي جاعدايعا ءتۇستى.  سەبەبى، وسىدان ءبىر جىل بۇرىن ابدەنوۆتى مينيستر ەتىپ تاعايىنداعان كەزدە «بۇل قىزمەتتىك وسىرۋگە ءوز باسىم قارسىمىن» دەپ ايتقان ەدى.

ابدەنوۆ ۇكىمەتتىڭ ءبىر مۇشەسى. ونىڭ دا باستىقتارى بار. ءوزى جاس جىگىت، تاجىربيە جيناپ ۇلگەرمەگەن ونىڭ ۇستىنە بيلىكتىڭ ىشىندە ءتۇرلى اپپاراتتىق ويىندار بار بالكىم سول جاعىن ەسكەرمەگەن بولار، مۇمكىن ىشكى قۋاتى جەتپەگەن شىعار، اقىرى، بارلىق سىن ابدەنوۆتىڭ باسىنا شوعىرلاندى.

زەينەتاقى رەفورماسى ابدەنوۆتىڭ عانا ءىسى ەمەس. مۇنىڭ الدىندا مۇنداي رەفورما قاجەتتىگىن مارچەنكو جانە قارجىلىق توپتارعا قاتىسى بار ادامدار دا كوتەرگەن.  ويتكەنى، بۇل ماسەلەنىڭ ءمانى تەرەڭدە جاتىر. بۇل - ەل ەكونوميكاسى قانشا دامىپ جاتىر دەگەنمەن قارجىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىن كورسەتىپ وتىر. سوندىقتان، بۇل ارەكەت - ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن كوتەرۋ، جولعا سالىق سالۋ سەكىلدى سالىقتىڭ نەشە ءتۇرىن ويلاپ تاۋىپ، حالىقتان قوسىمشا اقشا جيناۋدىڭ قامى.

ابدەنوۆكە تىرەلىپ تۇرعان ەشنارسە جوق. بىراق ونىڭ جاس ءارى قاراۋسىز قالعانىن پايدالانىپ، زەينەتاقى رەفورماسى سەكىلدى وتە نازىك ءارى قاۋىپتى ماسەلەدە قۇرباندىققا شالىپ وتىر. ال، كەلەشەكتە ابدەنوۆتى قىزمەتىنەن الىپ تاستاپ، قوعامدىق پىكىردى وڭ باعىتقا بۇرۋ ارەكەتى بولۋى مۇمكىن. نەمەسە زەينەتاقى تۋرالى زاڭ جوباسىن سەناتتىڭ قاراۋىنان كەيىن پرەزيدەنت ونى قابىلداماي تاستاپ، اقىر سوڭىندا الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە جاۋاپتى ورىندار قارا بەت بولىپ، پرەزيدەنتتىڭ حالىق الدىنداعى بەدەلى ءوسۋى دە عاجاپ ەمەس.

ال، بۇل ماسەلەدە شىن مانىسىندەگى ءادىل سىن كوتەرىلەتىن بولسا، ول تەك قانا ابدەنوۆكە ەمەس، تۇتاس ۇكىمەتكە باعىتتالۋى ءتيىس.

الەۋمەتتىك جەلىلەردە ايتىلىپ جاتقان سىني پىكىرلەردىڭ اراسىندا ايتارلىقتاي ورەسكەل نارسە بولىپ جاتقان. قوعامدىق ۇيىمدار ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن وسىرۋگە بايلانىستى قارسىلىقتارىن كورسەتىپ جاتقاندا بيلىك حالىقتى پىكىرىنە قۇلاق اسپاي، زەينەت جاسىن ءوسىرۋدى مينيسترلىك ماقۇلداپ، ءماجىلىس باسىم داۋىسپەن قولداپ جاتسا وعان قارسى تۇرۋ، سىني پىكىر ايتۋ بەلگىلى ءبىر جاعدايدى زاڭدىلىق. سول ءۇشىن ەلدەگى كەز كەلگەن ماسەلەنى حالىق پىكىرىمەن ساناسا وتىرىپ، دەر كەزىندە وڭتايلى شەشۋ قاجەت-اق. ايتپەسە، بۇگىن ابدەنوۆكە لاقتىرىلعان جۇمىرتقا ەرتەڭ باسقا ءبىر شەنەۋنىككە باعىتتالادى.

ادەپتى بولايىق، قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرايىق دەگەن دۇرىس-اق نارسە. الايدا، سول حالىقتىڭ، قوعامنىڭ تىلەگەنىن، تالاپ ەتكەنىن، سۇراعانىن ەستىپ جاتقان بيلىك بولماسا، ونداي بيلىكتىڭ ارەكەتىنە قاتىناس قانداي بولۋى كەرەك؟! سەبەبى، ءاربىر دەموكراتيالىق مەملەكەتتە حالىقتىڭ بيلىككە ءۇنىن جەتكىزەتىن تەتىكتەر بولادى: بەيبىت شەرۋلەر، ميتينگىلەر، سوتقا جۇگىنۋ. ءبىزدىڭ ەلدە  بۇلار جۇمىس ىستەمەي جاتىر. نەگە ەكەنىن وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر: بىرەۋىنە تىيىم سالىنعان، بىرەۋى تۇرمەگە جابادى، سىني ماقالالار ەلەنبەيدى.

ءداستۇرلى دەموكراتيالىق قوعامعا ساي تەتىكتەر جۇمىس ىستەمەگەن سوڭ، ولاردىڭ ورنىن جۇمىرتقا لاقتىرۋ سەكىلدى ارەكەتتەر باسادى.

سوندىقتان تەك قانا حالىقتان «سىزدەر، قۇقىقتىق الاڭدا بولىڭىزدار، زاڭدى بۇزباڭىزدار» دەپ تالاپ ەتۋ جەتكىلىكسىز. ول ءۇشىن حالىقتىڭ مۇڭىن ەستىپ، مۇددەسىن ەسكەرىپ، تالاپ-تىلەگىن وتەۋ كەرەك.

فەيسبۋك الەۋمەتتىك جەلىسىنىڭ زارينا ەسىمدى قولدانۋشىسى جازعان پىكىر:

- كەشەدەن بەرى فب-دا مينيستر سەرىك ابدەنوۆتىڭ "پوتومۋ چتو، پوتومۋ چتو" دەپ، بىرنەشە قايتالاپ ايتقان ءسوزىن مازاق ەتۋشىلەر كوبەيدى. تاپسىرما ورىنداۋشى ءمينيستردىڭ "زەينەتاقى رەفورماسىن" قولداۋشى ەمەسپىن. بىراق، بىرىنشىدەن، ميكروفون ءمينيستردىڭ الدىندا تۇر، سونىڭ داۋسى انىق جازىلعان دا، ال زالدان ونىڭ ءسوزىن ءبولىپ ايعايلاپ جاتقانداردىڭ داۋىسى ەستىلمەي قالعان. ەكىنشىدەن، ماسەلە مۇلدە باسقادا. نەگە قازاق مينيستر ورىسشا دۇرىس بىلمەگەنى ءۇشىن ايىپتى بولۋعا ءتيىس؟! ەگەر، ويىن قازاقشا جەتكىزەتىن بولسا، قانشا شالاساۋات ادام بولسا دا، ءدال بۇلاي تۇتىقپاس ەدى. انشەيىندە "قازاق" دەپ ۇرانداتاتىن اعايىن ابدەنوۆتىڭ الدىندا مينيستر بولعانداردىڭ ءبىرى گۇلجان قاراقۇسوۆا ء"ۇش ەسە" دەگەندى ء"ۇش كەسە" دەپ سويلەگەندە، نەگە وسىنداي شۋ كوتەرىپ، قازاقشا بىلمەيدى دەپ مازاقتامادى؟ سوندىقتان، جۇرت "مينيسترلەر تەك قانا قازاقشا سويلەسىن!" دەگەن ۇران تاستاپ، سونى تەرەڭىرەك تالقىلاۋ ماڭىزدى سياقتى.

Abai.kz