ديوگەن ديلەمماسى: قازاقستان ەاەو-دان شىعۋى كەرەك!
قازىر ەلدى نە تولعاندىرادى؟ باعانىڭ ءوسۋى، تابىستىڭ جوقتىعى، جالپى ايتقاندا، جاعدايدىڭ ناشارلاۋى.
ارينە، بيلىككە سالساق، ونىڭ ءوز سەبەپتەرى بار. ماسەلەن، الەمدىك داعدارىس، سىرتقى فاكتورلار جانە تاعىسىن تاعى.
بۇل، ءسوز جوق، جارتىلاي شىندىق. ويتكەنى، شىنىمەن دە، قازاقستان ءوز ىرقىنا كونبەيتىن كوپتەگەن شارتتارعا تاۋەلدى. ءبىر فيلوسوف ايتقانداي، باسقالارمەن (ەلدەردى ايتام) بىرگە ءومىر سۇرگەن سوڭ، ولارمەن ارالاسۋىمىز كەرەك، ولارعا بەلگىلى ءبىر مولشەردە تاۋەلدى بولۋىمىز - شارت.
الايدا، قاراپ وتىرسام، كەيدە سىرتقى فاكتورمەن ساناسۋ ىشكى فاكتورلارعا زيانىن تيگىزەتىن سىڭايلى.
ءبىر عانا مىسال.
باۋىرلاس جۇرتى – ۋكراينانىڭ ءبىر تۇبەگىن (تۇبەگى ەمەس، ءتۇبىرىن!) باسىپ العان ءسوى وعان اشىقتان-اشىق سوعىس اشقان باسقىنشىل رەسەيگە قارسى ۇجىمدىق باتىس جاريالاعان سانكتسيالاردىڭ سالقىنى باسقا ەلدەرگە دە تيە باستاعان سىڭايلى. ال ءبىز، قازاقستان، بولساق، وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن پرەزيدەنت پۋتين جاريالاعان «پاراللەل يمپورت» باستاماسىنىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىمىز! ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ۇجىمدىق باتىستىڭ سانكتسيالارىن ءتيىمسىز، ناتيجەسىز ەتىپ، مۇلدەم جوققا شىعاراتىن، ياعني، تىيىم سالىنعان تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى ولاردىڭ يەلەرىنەن سۇراماي-اق، رەسەيگە جەتكىزەتىن ءبىر ترانزيت ەل ءبىز ەكەنبىز!
ۇجىمدىق باتىستىڭ رەسمي وكىلدەرى وسى جاعىمسىز جايتقا بايلانىستى ويلارىن بۇرىن بۇگىپ جۇرسە، بۇگىندە اشىقتان-اشىق ايتا باستادى.
بۇنىڭ ارتى جاقسى بولا قويماس: رەسەيگە قول ۇشىن بەرەمىز دەپ ءجۇرىپ، ءوز قولىمىزدان ايىرىلىپ قالۋىمىز ابدەن مۇمكىن!
نە ىستەمەك كەرەك؟
تىعىرىقتان شىعار ءبىر عانا جول بار: ول ەۋرازيالىق وداقتان شىعۋ.
تۇپكى سەبەپتەرگە ۇڭىلسەك، باتىس تىيىم سالعان تاۋارلاردى ەشبىر كەدەرگىسىز جونەلتىپ، جولايشا باتىس الدىندا بەتسىز بولۋىمىزدىڭ ءبىر سەبەبى – ەۋرازيالىق وداققا مۇشە بولۋىمىز. 7 جارىم مىڭ شاقىرىم ورتاق شەكارامىز ءتۇبى تەسىلگەن شەلەكتەي: ول ارقىلى باتىس سانكتسيا سالعان كەز كەلگەن تاۋارلار مەن قىزمەتتەر رەسەي جاققا اعىل-توگىل توگىلىپ جاتىر. «پاراللەل يمپورت» تۋرالى زاڭعا قول قويعان پۋتين دە وسى جاعدايدى ەسكەرگەن سىقىلدى. ياعني، ەكونوميكالىق شەكارامىز جوق سولتۇستىك كورىشىمىزگە بىزگە، قازاقستانعا، ەركىن كەلگەن تاۋارلار قالايشا قوسىمشا ەكسپورت جاسالىپ جاتقانىن ءبىر قۇداي بىلەدى. اگاراكي سولاي بولا بەرسە، ەرتەڭگى كۇنى ءبىز باتىس سانكتسيالارىنا تاپ بولامىز!
ماسەلەنىڭ باسقا دا استارى بار.
بىرىنشىدەن، ءبىز ءوزىمىزدىڭ نارىعىمىزعا تولىققاندى يە بولامىز. ماسەلەن، ەلدىڭ قىتىعىنا ءتيىپ جاتقان جانارماي پروبلەماسىن دا شەشەر ەدىك. بيلىك: «جانارماي باعاسىنىڭ وسۋىنە ونىڭ كورشىلەس ەلدەردەگى جوعارى باعاسى سەبەپ، ءبىز امالسىزدان سول باعانى كوتەرىپ جاتىرمىز»، - دەپ، سىلتاۋراتادى. شەكاراعا يە بولايىق، ماسەلە ءبىر كۇندە شەشىلەدى.
ماسكەلەن، رەسەيمەن جالعىزدان-جالعىز سوعىسىپ جاتقان كورشىسى ۋكراينانى قانشا قولداسا دا، ونىمەن كورشى پولشا جانە باسقا ەو ەلدەرى ءوز فەرمەلەرىن قولداۋ ءۇشىن ۋكرايندىق بيدايدان باس تارتىپ جاتىر.
ءبىز نەگە ءوزىمىزدىڭ وتاندىق تاۋار ونىدرۋشىلەرىن وسىلاي قولدامايمىز؟!
ەكىنشى ماسەلەنىڭ ساياسي-تۇلعالىق سيپاتى بار. ەاەو – نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسى. بىزدە «دەەلباسيتسيا» بوپ جاتقان جوق پا؟ سول مۇرادان دا قۇتىلايىق!
ارينە، قۇدايى كورشىمەن جاقسى بولۋ كەرەك. رەسەيمەن دە سولاي. بىراق تا، كورشىمەن تاتۋ-ءتاتتى بولۋ ءۇشىن ءوزىمىزدىڭ تۇپكىلىكتى مۇددەمىزدى تارك ەتۋ ەمەس بولسا كەرەك!
ءامىرجان قوسان
Abai.kz
