بىلتىر استانادا وتكەن تمد ەلدەرى پرەزيدەنتتەرى كەڭەسىنىڭ باسقوسۋىندا پرەزيدەنت توقاەۆ «حالىقارالىق ورىس ءتىلىن دامىتۋ قورىن قۇرۋ»، «2023 جىلدى - ورىس ءتىلى جىلى ەتىپ بەلگىلەۋ» سياقتى باستامالار كوتەرىپ ەدى. پرەزيدەنت ورىس تىلىنە جاسالاتىن مۇنداي قامقورلىقتىڭ ۇيىمعا مۇشە ەلدەردىڭ سەرىكتەستىگىن ودان ارى دامىتاتىنىن العا تارتقان.

«ماي تىلەسەڭ، مىنە قۇيرىق» دەگەندەي تمد باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى داۋرەن اباەۆ كۇنى كەشە مينسكىدە وتكەن «قازىرگى ەكىتىلدى كەڭىستىكتەگى ورىس ءتىلى» اتتى حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسيادا «ورىس ءتىلى – تمد اۋماعىنداعى ۇلتارالىق قارىم-قاتىناستىڭ باستى قۇرالى»، دەپ مالىمدەپتى. اباەۆ ورىس ءتىلىنىڭ تمد كولەمىندە ادامداردىڭ بەيرەسمي بايلانىس ورناتۋىنا، مادەنيەتىن تاراتۋعا مۇرىندىق بولىپ وتىرعانىن العا تارتىپ، قازىرگى كۇنى ورىس ءتىلىنىڭ قارقىندى دامۋ ۇستىندە ەكەنىن جەتكىزىپتى. ول از دەسەڭىز «2023-جىل – ورىس ءتىلى جىلى» اياسىندا گۋمانيتارلىق، عىلىمي، ءبىلىم بەرۋ جانە اعارتۋشىلىق ماڭىزى بار 150 ءىس-شارا جوسپارلانىپتى.

داۋرەن مىرزانىڭ قازاقستاننىڭ اقپارات ءمينيسترى بولىپ تۇرعانىندا وزگە ۇلت وكىلدەرىنەن مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋدى تالاپ ەتكەن قوعام بەلسەندىلەرىنىڭ ارەكەتىن – «ۇڭگىردەگى ۇلتشىلدىققا» تەڭەپ، «قازاقستاندىقتاردىڭ 95 پايىزى ورىسشاعا سۋداي اعىپ تۇر» دەپ، ورىس باسىلىمدارىنا اقتالعانى بار. اباەۆ مىرزا قازاقستانداعى ءوز اۋزىنان شىققان «95 پايىزدىق كورسەتكىشتى» ەندى تاۋەلسىز ەلدەر دوستاستىعى ەلدەرىنە ورتاق ەتىپ كورسەتكىسى كەلىپ وتىرعان سياقتى.

1991 جىلى كەڭەس وداعى قۇلاپ، قىزىل يدەولوگيا كوسەمدەرىنىڭ «ءبىر ۇلت - ءبىر ءتىل»، «ورىس ءتىلى كوممۋنيزم ءتىلى بولادى» دەگەن ميفتەرىنىڭ تاس-تالقان بولعانى جۇرتقا ايان. قازىرگى تمد قۇرامىنداعى ەۋروپاعا جاقىن بەلورۋستى ايتپاعاندا، ەۋرووداققا كىرۋگە تالپىنىپ وتىرعان مولدوۆانىڭ «كەڭەستىك ۇلكەن سەميانى» بىلمەيتىن جاڭا بۋىن جاستارىنىڭ، ساياساتكەرلەرىنىڭ ورىس ءتىلىن بىزدەگىدەي بىلەدى دەگەنگە كۇمان بار. ەل امان، جۇرت تىنىشتا ورىس الىپبيىنەن باس تارتىپ لاتىنعا كوشكەن ءبىزدىڭ وزبەك، ءازىربايجان باۋىرلارىمىزدىڭ وسكەلەڭ ۇرپاعى، كۇنى كەشە پارلامەنتىنە قىرعىز ءتىلىن بىلمەيتىندەردى مەملەكەتتىك جۇمىسقا المايتىن زاڭ قابىلداتقان ايىر قالپاقتى اعايىنداردىڭ اساۋ ازاماتتارى داۋرەن مىرزانىڭ پىكىرىمەن كەلىسە قويار ما ەكەن؟!

ءيا، قازاقستانن "ورىس ءتىلىنىڭ ەكىنشى وتانى" بولىپ تۇرعانى داۋسىز. «ەگەمەندىك الدىق» دەپ الاقايلاعانىمىزبەن نازارباەۆتىڭ «سارابدال ساياساتىنىڭ» ارقاسىندا ورىسشا ءتۇس كورەتىن كەششەگى كوممۋنيستەر مەن كومسومولدار «دەموكراتتار» مەن «ۇلتتىق بۋرجۋازياعا» اينالىپ، ەلدىڭ زاتتىق جانە رۋحاني بايلىعىن يەلەنىپ الىپ، تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ مەديا رەسۋرسىن ورىس تىلىنە بەيىمدەپ، ۇلتتىق مەملەكەتكە اينالۋ بارىسىنا بالتا ءشاپتى. سونىڭ كەسىرىنەن ورىس مادەنيەتىنە ادالدىق جاعىنان "يۆان" كورشىمىزدىڭ سلاۆيان باۋىرلارىن دا ارتتا قالدىردىق. ءتىلى، ساياسي-رۋحاني تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسىپ جاتقان ۋكراينداردى مۇقاتۋعا قۇمار، كرەملشىل بۋىن تاربيەلەدىك. اتىن وزگەرتكەن "كوممۋنيستىك پارتيادان" تارتىپ، «اق جول»، «اماناتقا» دەيىن. ابىلداەۆقا ەندى اننا حانىم قوسىلدى. وتارشىل وزبىرلىقتىڭ كەسىرىنەن ءوز جەرىندە ازشىلىققا اينالعان حالقىمىزدىڭ سانى اۋپىرىمدەپ 70 پايىزعا جەتتى. ورىستار 15 پايىز بولىپ، ازايدى. باسقا ەلدەردەگى جاعداي دا وسىنداي. بىراق بيلىك الىدە بۇل فاكتىمەن ساناسپاي وتىر.

قورىتا كەلە ايتارىمىز تمد قۇرامىنداعى دەموكراتيالىق جولعا تۇسكەن ساناۋلى ەلدەردى ايتپاعاندا، باسقا ەلدەردىڭ باسشىسى دەرلىك كەڭەس زامانىن كورگەندەر، باتىستىڭ دەموكراتيالىق سايلاۋ جۇيەسىنەن قاراداي قورقاتىندار. ورىس ءتىلىنىڭ تمد داعى ءرولىن جاڭارعان حالىقتىڭ شىنايى قالاۋى دەگەننەن گورى ماسكەۋ كورگەن باسشىلاردىڭ ساياسي شەشىمى دەپ باعالاعان دۇرىس بولار ەدى.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz