سەرىك اقسۇڭقارۇلى. «ارۋ لاتىن — ءالى ون سەگىز جاسىندا...»
ءبىر كەزدە كيريلل، مەفودي دەيتىن بولعار موناحتارى سومداعان، ارعى تەگى گرەككە تىرەلەتىن، بۇگىنگى ورىس جازۋى - كيريلليتسا ءالىپبيى قازاق حالقى ءۇشىن ۇلى تاريحي ميسسياسىن ادال اتقارىپ شىقتى دەۋگە بولادى. ساناۋلى جىلدار ىشىندە وسى الىپبيمەن ساليقالى ەلگە اينالدىق. قازان توڭكەرىسىنىڭ قاسىرەتىنە قاراماستان، بۇرىناعى وداقتاستار ىشىندە وردالى جۇرت، ىرگەلى ەل بولدىق. كيريلليتسا دۇنيەگە كوزىمىزدى اشىپ، كوكىرەگىمىزگە نۇر قۇيدى. بويىندا مەندەلەەۆتىڭ بۇكىل حيميالىق ەلەمەنتتەرى تابىلاتىن ۇلان-عايىر تەرريتورياسى، عىلىم اكادەمياسى، ءىرى ءوندىرىس ورتالىقتارى، قۋاتتى ونەركاسىبى بار تەگەرۋىندى رەسپۋبليكا بولدىق.
وسى الىپبيمەن قازاق سوۆەت ادەبيەتىن سومداپ، «اباي جولى» ءداۋىرناماسىن، دۇنيەدە تەندەسى جوق قازاق پوەزياسىن تۋعىزىپ، الەمدىك ادەبيەتتىڭ ءىنجۋ-مارجانىن ءوز تىلىمىزگە قوتارىپ الدىق.
و، كيريلليتسا! ۇلى مارتەبەلى ورىس ءالىپبيى! سەن ادامزات مادەنيەتىنىڭ التىن ارناسىنىڭ ءبىرى ءھام بىرەگەيىسىڭ!
قازاق ساحاراسىنا پۋشكيندى الىپ كەلگەن - سەن! سەن بىزگە ابايدىڭ جۇرەگىن تەربەپ، تاتيانانىڭ ءانى بولىپ كەلدىڭ!
پۋشكينمەن بىرگە پۋشكاڭ دا كەلگەن ەدى... وعان سەنىڭ كىناڭ جوق ەدى. ءاليحان مەن احمەتكە، ساكەن مەن ماعجانعا جابىلعان جالاعا دا سەنىڭ قاتىسىڭ جوق ەدى! وعان ورىس حالقى مەن ورىس ءتىلى، ورىس ءالىپبيى جازىقتى ەمەس، وڭباعان وتارشىلدىق وي- پيعىل، يمپەريالىق كەردەڭ كەۋدەمسوقتىق، ورىستىڭ وزىنە دە وپا بەرمەگەن شىنجىر بالاق، ءشۇبارتوس شوۆينيزم كىنالى بولاتىن!
ءبىر كەزدە كيريلل، مەفودي دەيتىن بولعار موناحتارى سومداعان، ارعى تەگى گرەككە تىرەلەتىن، بۇگىنگى ورىس جازۋى - كيريلليتسا ءالىپبيى قازاق حالقى ءۇشىن ۇلى تاريحي ميسسياسىن ادال اتقارىپ شىقتى دەۋگە بولادى. ساناۋلى جىلدار ىشىندە وسى الىپبيمەن ساليقالى ەلگە اينالدىق. قازان توڭكەرىسىنىڭ قاسىرەتىنە قاراماستان، بۇرىناعى وداقتاستار ىشىندە وردالى جۇرت، ىرگەلى ەل بولدىق. كيريلليتسا دۇنيەگە كوزىمىزدى اشىپ، كوكىرەگىمىزگە نۇر قۇيدى. بويىندا مەندەلەەۆتىڭ بۇكىل حيميالىق ەلەمەنتتەرى تابىلاتىن ۇلان-عايىر تەرريتورياسى، عىلىم اكادەمياسى، ءىرى ءوندىرىس ورتالىقتارى، قۋاتتى ونەركاسىبى بار تەگەرۋىندى رەسپۋبليكا بولدىق.
وسى الىپبيمەن قازاق سوۆەت ادەبيەتىن سومداپ، «اباي جولى» ءداۋىرناماسىن، دۇنيەدە تەندەسى جوق قازاق پوەزياسىن تۋعىزىپ، الەمدىك ادەبيەتتىڭ ءىنجۋ-مارجانىن ءوز تىلىمىزگە قوتارىپ الدىق.
و، كيريلليتسا! ۇلى مارتەبەلى ورىس ءالىپبيى! سەن ادامزات مادەنيەتىنىڭ التىن ارناسىنىڭ ءبىرى ءھام بىرەگەيىسىڭ!
قازاق ساحاراسىنا پۋشكيندى الىپ كەلگەن - سەن! سەن بىزگە ابايدىڭ جۇرەگىن تەربەپ، تاتيانانىڭ ءانى بولىپ كەلدىڭ!
پۋشكينمەن بىرگە پۋشكاڭ دا كەلگەن ەدى... وعان سەنىڭ كىناڭ جوق ەدى. ءاليحان مەن احمەتكە، ساكەن مەن ماعجانعا جابىلعان جالاعا دا سەنىڭ قاتىسىڭ جوق ەدى! وعان ورىس حالقى مەن ورىس ءتىلى، ورىس ءالىپبيى جازىقتى ەمەس، وڭباعان وتارشىلدىق وي- پيعىل، يمپەريالىق كەردەڭ كەۋدەمسوقتىق، ورىستىڭ وزىنە دە وپا بەرمەگەن شىنجىر بالاق، ءشۇبارتوس شوۆينيزم كىنالى بولاتىن!
ءبىزدى ءححى-ءشى عاسىرعا جەتەكتەپ الىپ كەلگەن - سەن!
ادامزات قاۋىمداستىعىنىڭ التىن بەكەتىنە ات شالدىرىپ، جان-جاعىمىزعا قاراپ تۇرساق، دۇنيەنىڭ كوشى باسقا جاققا بەت الىپ بارادى ەكەن.
ەلۋ شاقتى ەل بىزگە قارا ءۇزدىرىپ كەتىپتى: ءالىپبيى-لاتىن، ادەبى- وزگەشە، الەمى دە-بولەك.
سول كوشكە ءبىز دە ىلەسۋىمىز كەرەك!
بۇگىن ىلەسپەسەك، ەرتەڭ كوشتەن قالىپ قويۋىمىز مۇمكىن: قاناتتى ەلدەر، ساناتتى ۇلتتاردىڭ ءبارى دە لاتىن الىپبيىمەن قارا تانىپ، عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامۋىنا وزگەشە ۇلەس قوسىپ جاتىر.
ولار بيىككە شىققاندا، ءبىز ەتەكتە قالىپ قويدىق.
كومپيۋتەردىڭ ءتىلى دە - لاتىن.
تۇرىك اعايىنداردىڭ دا ءالىپبيى - وسى. بۇدان جەتپىس-سەكسەن جىل بۇرىن ىرگەمىز بولىنگەن ءتىلى ، ءدىنى، ءدىلى، ءتۇبىمىز ءبىر تۇركىمەن باسىمىزدى قوسىپ، ءتورت قۇبىلامىزدى قاشان تۇگەندەيمىز؟!
V-ءVى عاسىرداعى كونە ورحۇن جازۋىنان كۇلتەگىن جىرىن دا كريلليتساعا كوشىرىپ العان اقىلى كەمەل، زەرەك جۇرت ەدىك قوي. كۇللى ۇلتتىق قاسىرەتىمىزدى، بودان وي-بولمىسىمىزدى وسى كوشكەن جۇرىمىزعا تاستاپ، ورىس جازۋىنا وراسان زور العىسىمىزدى ايتىپ، سونداعى ۇلى قازىنانى سونى الىپبيگە قوتارا كوشىرىپ، قاسيەتتى لاتىنعا جەتكەن كۇنى الاش جۇرتى دا ادامزات كوشىنە ىلەسىپ جۇرە بەرەر ەدى...
لاتىن ءالىپبيىن تۇتىناتىن ەلدەردىڭ كوپشىلىگى بىرەۋگە بودان بولماعان، قۇلدىق سەزىمى جوق، قوجايىندىق قاسيەتى مول ەلدەر ەكەن.تۇرپاتى بولەك. كەۋدەسى - اسقاق. ءتۇسى - جىلى. ەڭسەمىزدى تىكتەپ، ەل بولامىز دەسەك، سول جۇرتتار كەنەلگەن اردا اقىل-وي، اسقاق سەزىمگە ءبىز دە كەنەلۋىمىز كەرەك!
ارۋ لاتىن،-
ءالى ون سەگىز جاسىندا.
جاقسى مەنەن جايساڭ سونىڭ قاسىندا.
عالامزاتتى قارتايتتى دا عاشىق قىپ،
كەربەس سۇلۋ كەلدى ءبىزدىڭ عاسىرعا،
ادامزاتتىڭ بۇگىنى - سول، وتكەنى،
قىسى، جازى، كۇزى دە - سول، كوكتەمى.
گومەر دەيتىن اقىن - اقىن بولعالى،
لاتىن دەيتىن -لاتىن بولعان، ويتكەنى.
اسقاق جىرى - التىن الاش قاحىندا، -
ارۋ لاتىن ءتانتى مەندەي اقىنعا.
...بىرەۋ جەتسە ايدارىنان جەل ەسىپ،
مەن جەتەرمىن قاسيەتتى لاتىنعا.
Abai.kz
