الەۋمەتتىك جەلى پايدا بولعالى وسى ءبىر دەرت ونە-بويىمدى ابدەن مەڭدەپ الدى. ماقتانباسام تۇرا المايتىن دارەجەگە جەتتىم. ءار نارسەدەن ماقتاناتىن سەبەپ ىزدەپ، دەگبىرىم قاشىپ تۇرادى. بىلەتىندەر مۇنى «لايكومانيا سيندرومى» دەيدى. ونىسىن ءجوندى تۇسىنبەيمىن عوي. شاماسى بۇل دەرت مەنەن باسقا ادامداردا دا بار بولعانى عوي دەپ جۇباتامىن ءوزىمدى.

جۋىردا الدەقالاي كوپتەن كورمەگەن ارىپتەستەرىممەن ءبىر تاۋىرلەۋ جەردە شاي ءىشىپ، ءار نارسەنىڭ باسىن شالىپ، اجىك-گۇجىك اڭگىمە ايتتىق. ادەتتەگىدەي ساياساتتى ساپىرىپ، مادەنيەتتى مايەكتەپ، تاريحتى تارازىلاپ وتىرعاندا 5 ساعات سىرعىپ وتە شىعىپتى. «قوي، وتىرىستان ەستەلىك بولسىن» دەپ شىرت ەتكىزىپ ادەمىلەپ سۋرەتكە تۇستىك. ماقتانۋدىڭ بۇدان ارتىق وڭتايلى ءساتى تۋار ما، الەۋمەتتىك جەلىگە: «بۇگىن ءبىر كەلەلى سۇحبات بولدى. جىگىتتەرمەن جاقىندا جاڭا جوبالاردى جۇزەگە اسىراتىن بولىپ كەلىستىك» دەپ جاريالاپ كەپ جىبەرەيىن. كوپ ۇزاماي: «كەرەمەت ورتا!»، «ءاپ، بارەكەلدى!»، «سەندەردەن ءۇمىت كۇتەمىز!»، «كىلەڭ سايدىڭ تاسىنداي مارقاسقا جىگىتتەر!» دەگەن سىڭايداعى پىكىرلەر تاسقىنى اعىتىلدى دەرسىڭ.

الگى سۋرەتتەگىلەردىڭ ەشقايسىسى: «قوي، قايداعى جوبا، ەلدەن ۇيات-تاعى» دەپ ايتۋعا اۋىزدارى بارمادى-اي، باتشاعارلار. ولاردىڭ دا ماقتانعا كەتارى ەمەس ەكەنىن وسىدان بايقاي بەرىڭىز. مۇنداي سۇراۋى جوق «جوبالاردىڭ» الەۋمەتتىك جەلىدە عۇمىرى ءبىر كۇندىك ەكەنىن بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى، ارينە.

ءيا، بۇل ماقتانشاقتىق ءبىر دەندەپ السا، قيىن نارسە ەكەن. ونى وڭايلىقپەن جەڭەم دەپ تىراشتانۋدىڭ ءوزى تىم كۇلكىلى. ماقتانام دەسەڭ، اينالاڭدا تاقىرىپ تولىپ تۇر. ماسەلەن، قاڭعالاقتاپ ءجۇرىپ كابينەتىڭە بىرەۋ حال-جاي سۇراپ كەلە قالدى. مىنە، قۇدايدىڭ ءوزى ايداپ كەلدى دەگەن وسى. حاتشى قىزدى شاقىرىپ، سۋرەتكە ءتۇس تە: «بۇگىن بالەنشەكەڭ ارنايى ىزدەپ كەلىپتى. ءبىراز ۇسىنىستارى بار ەكەن. اللا بۇيىرتسا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە ۋاعدالاستىق» دەپ ۇرىپ كەپ جىبەر. «بۇگىن نە تاۋىپ ايتار ەكەن» دەپ اۋىزىن اشىپ، اڭتارىلىپ وتىرعان العاۋسىز وقىرمانىڭ نە تۋرالى ۋاعدالاسقانىڭدى ولسە ءبىلىپ كورسىن سوسىن.

سەنىڭ ماقتانىشىڭنىڭ وبەكتىسى بولىپ كەتەمىن دەگەن وي ءۇش ۇيىقتاسا تۇسىنە كىرمەگەن بالەنشەكەڭ دە قالىسسىن با: «بۇگىن تۇگەنشەكەڭنىڭ قابىلداۋىندا بولدىم. وتە بيازى، ەلجاندى ادام. قات-قابات قاربالاسقان قاۋىرت تىرلىكتەرىنىڭ اراسىنان ماعان التىن ۋاقىتىن سارپ ەتكەنىنە شەكسىز ريزامىن!» دەپ ءوز پاراقشاسىندا كىشىپەيىل، قاراپايىم بولمىسىڭا باسى جەرگە تيگەنشە ءيىلىپ، ءىلتيپات-ىقىلاس بىلدىرەدى. ول دا وڭاي جەردە ۇپايىن جوعالتاتىن ساباز ەمەس. ونىڭ دا ماقتانقۇمارلىعى سەنىكىنەن اسىپ تۇسپەسە، كەم تۇسپەيتىنىن سودان تۇسىنە قوياسىڭ.

البەتتە، ماقتانىشتىڭ فورماسىن اۋىستىرىپ وتىرماساڭ، نە بەرسەڭ دە قىلعىتا سالۋعا دايىن وتىرعان اش وقىرمانىڭدى ءبىرسارىندى كونتەنتپەن جالىقتىرىپ الۋىڭ ابدەن مۇمكىن. راتسيون دەگەن نارسە مۇندا دا بار.

ونداي كەزدە جاڭا زامان ترەندىنەن قالمايتىن جاڭاشىلدىعىڭدى، ىزدەنىمپازدىعىڭدى، ءتىپتى كەرەك بولسا ەكسپەرتتىگىڭدى ايگىلەيتىن ءبىر جازباڭ زاپاستا دايىن تۇرسىن. ول جازبا سەنىڭ قوعامنىڭ كوپ بولىگىنەن الدەقايدا العا كەتىپ، انە-مىنە يلون ماسكتاردىڭ يىعىنا بىلەك سالايىن دەپ تۇرعانىڭدى، سوسىن نەوردينارنىي ويلارىڭ ءبىر شەڭبەردەن شىعا الماي سىرەسىپ قاتىپ قالعان قازاق قوعامىندا ءوزىنىڭ لايىقتى باعاسىن الا الماي قور بولىپ جۇرگەنىن دالەلدەۋى كەرەك. بۇل جەردە ۇشقىر ويلارىڭ ازدىق ەتەدى. ءار ءسوزىڭنىڭ استارىندا مىناۋ ۇيىقتاپ جاتقان قازاق قوعامىن قايتسەم سەلت ەتكىزىپ ۇيقىسىنان وياتىپ، كوشىن ورگە سۇيرەيمىن دەگەن جالپىۇلتتىق ماسشتابتاعى ءزىل-باتپان ميسسيا بولماعى ءلازىم. ءسۇيتىپ «سەندەر عوي، ادەبيەت، مادەنيەت سەكىلدى مايدا-شۇيدە اۋىل اراسىنداعى اڭگىمەدەن اسا الماي جۇرسىڭدەر، اڭگىمەنىڭ تورەسى مىنە، مىنا جاقتا» دەپ ەلدەن ەرەك تۋعان قاعىلەزدىگىڭدى تاعى ءبىر شەگەلەپ قوياسىڭ. ار جاعىندا حالىقارالىق ماسشتابتاعى ەكسپەرتتىگىڭە ءبىرجولا قۇلاي سەندىرىپ، كوزسىز مويىنداتۋىڭا ءبىر-اق قادام قالادى. ترەند تاقىرىپتاردا قازاقتىڭ جالپاق ءتىلى وتە قويمايدى، ونى وتكىزۋ ءۇشىن كەيبىر قازاق سوزدەرىنىڭ قاسىندا اريستوكرات اعىلشىن سوزدەرى قولتىقتاسىپ ءجۇرۋى كەرەك. مۇندايدا قازاق تىلىنە ءالى رەسمي ەنە قويماعان «ەيشن»، «يجن» دەگەن كىرمە جۇرناقتاردى اسا شەبەرلىكپەن جالعاپ جىبەرسەڭىز جەتىپ جاتىر.

مىنە، بار بولعانى وسى. سوسىن نە بولادى دەيسىز بە؟ ناتيجەسى كوپ كۇتتىرمەيدى. «قازاعىمنىڭ ءسىز سياقتى كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ازاماتتارى كوپ بولسا عوي، شىركىن!» دەگەن سىڭايداعى پىكىرلەردىڭ استىندا قالاسىز. ال سوسىن ماقتانباي كور!

بۇل ماقتانشاقتىق دەگەندى قويساڭشى...

ماقتاننىڭ دا اعايىنى كوپ. «كۇرىشتىڭ ارقاسىندا كۇرمەك سۋ ءىشىپتى» دەمەكشى، ماقتاۋ ارقىلى ماقتانۋعا بولاتىنىن بىلەسىز بە؟ بۇل ءادىس، اسىرەسە، اپاي-توپاي اۋىس-ءتۇيىس، ساپىرىلىسقان تاعايىنداۋلار كەزىندە وڭ جامباسىڭا ىڭعاي تۇرادى. «ءاي، ءوزىم دە قۋمىن عوي» دەپ تايىر اقىن ايتپاقشى، بيلىكتىڭ بيىك استاۋىنا مويىن سوزىپ جۇرگەندەرمەن ورايىن تاۋىپ سۋرەتكە تۇسە جۇرەتىنىم وسىندايدا كادەگە اسىپ كەتەتىنىن قايتەرسىڭ. «بالەنشە الدەبىر قىزمەتكە تاعايىندالىپتى» دەگەن حابار جىلت ەتە قالىسىمەن ساندىق تۇبىندەگى جارقىن بەينەنىڭ جارىق دۇنيە ديدارىن كورەتىن باقىتتى ءساتى تۋادى-اۋ. البەتتە، كەيىپكەرىڭنىڭ كەلىستى وبرازىن كەمەلىنە جەتكىزىپ ماقتايسىڭ-اي ءبىر! ءبىر-ەكى اۋىز تىلدەسكەن بولساڭ، ودا-ماقتاۋدىڭ الگى تۇسىنا بوياۋىن قالىڭىراق جاعىپ، تاعدىرشەشتى سول كەزدەسۋدىڭ ومىرىڭە قانشالىقتى رەڭ-رەپەت بەرگەنىن العاۋسىز وقىرمانىڭا تامسانا ايتىپ بەرەسىڭ. سول ارقىلى ءوزىڭنىڭ دە تەگىن ادام ەمەس ەكەنىڭدى مەڭزەپ، الدەقالاي ءتىسىن باتىرعىسى كەلىپ جۇرگەندەر بولسا جون ارقاڭدى كۇجىرەيتىپ، ايباتىڭدى اسىرىپ قويساڭ، نەسى ايىپ؟

راس، الەۋجەلىنىڭ ماقتانعا ەرىكسىز تارتىپ تۇراتىن ەلىرتپە، ەسىرتپە قاسيەتى بار ەكەن. استا-توك داستارحان باسىندا قوناقتارمەن تۇسكەن سۋرەتىمدى تالاي مارتە وزدەرىڭىز دە كورگەن شىعارسىزدار. ۇيات بولسا دا قوناقتاردى قاڭتارىپ قويىپ، «ويباي، بايبىشە، سۋرەتكە ءتۇسىر» دەپ ەڭ باستى شارۋامدى كۇيتتەۋدى ۇمىتقان ەمەسپىن. نەسى بار، ءبىزدىڭ دە بەرەكەلى، باراقات عۇمىر كەشىپ جاتقانىمىزدى ءبىلسىن جۇرت. اناۋ بارلىق پەن بايلىعىڭدى پاش ەتەتىن بەلى مايىسقان داستارحان، اناۋ ايەل بىتكەننىڭ ىشىنە شوق تۇسىرەتىن سوڭعى ۇلگىدەگى قىمبات ىدىس-اياق، اناۋ مەيماناسى تاسىپ وتىرعان مارتەبەلى مەيمانداردى كورگەندە الديار كوڭىل العاۋسىز وقىرماندارىڭ «پاھ، شىركىن، ءومىردى وسىلاي ءسۇرۋ كەرەك قوي» دەسپەي مە؟ ال قىزعانىشتىڭ قىزىل شوعى ءىشىن ۇرلەپ، قىزدىرىپ بارا جاتقاندار ماعان دەسە تۇز جالاسىن! ويباي-اۋ، ىشەرگە اسى، تىگەرگە تۇياعى بولماسا، مەنىڭ قانداي جازىعىم بار؟ ودان مەنىڭ ماقتانشاق ءناپسىم نەگە زارداپ شەگۋى كەرەك؟ مەندەي بولام دەسە، كىم بەتىن قاعىپ، اياق-قولىن ماتاپ وتىر ەكەن؟ ستراننو ۆووبششە...

سوسىن ماقتانۋدىڭ مىناداي ءبىر سۇمدىق ءتۇرى بار. «وسى شە، مەن اناداي ادامداردى تۇسىنبەيدى ەكەم» نەمەسە «بالەنشە تيپتەگى ادامدارعا تاڭعالام، ءتىپتى سۋقانىم سۇيمەيدى» دەگەن سىڭايداعى ايىپتاۋ پوست. البەتتە ايىپتاپ وتىرعانداي ەمەس، پاراسات بيىگىنەن بايىپتاپ وتىرعانداي جازاسىڭ. ولاردى قانشالىقتى مانسۇقتاي تۇسسەڭ، ءوزىڭدى سونشالىقتى كەمشىلىك اتاۋلىدان پاك كەمەل تۇلعا رەتىندە ايشىقتاي تۇسكەنىڭدى اڭعال دا العاۋسىز وقىرمانىڭ اڭعارماي قالادى. اڭعارماق بىلاي تۇرسىن، سەنىڭ جازعاندارىڭا ايىزى قانىپ، سەن جەتكىزە الماعان تۇسىنا تۇز سەۋىپ، ءتىپتى كەرەك بولسا، ەسەككە تەرىس مىنگىزىپ، ءبىرجولا يتجەككەنگە ايداپ جىبەرەدى. بىرەۋدى مانسۇقتاۋ ارقىلى ءوزىڭنىڭ شاڭ جۇقپاعان ءمىنسىز ءبىتىم-بولمىسىڭدى بيىكتەتىپ العانىڭا كوڭىلىڭ توعايىپ سەن وتىراسىڭ.

بۇل ماقتانشاقتىق تۋرالى تاڭدى تاڭعا ۇرىپ ايتا بەرۋگە بولادى. نەسىن ايتاسىڭ، الەۋمەتتىك جەلى كەلىپ، مەن سياقتى بۇرىن ماقتانا الماي، ىشتەن تۇنشىعىپ جۇرگەندەردىڭ داۋرەنى ءجۇرىپ سالا بەردى. ماعان كەيدە بۇكىل فەيسبۋك الەمى ماقتانىپ تۇرعانداي كورىنەدى. زاتاەۆيچ ءتىرى بولسا، ءدال وسىلاي ايتار ما ەدى، كىم ءبىلسىن... ساداعاڭ كەتەيىن، تسۇكىربىر كوكەمدى قازاقتىڭ ماڭدايىنا بەرە سالعان عوي.

ايتپاقشى، ءبارىن ايتىپ، ەڭ نەگىزگىسىن ۇمىتىپ بارادى ەكەم. جۋىردا «ماقتانۋ ارقىلى ءبىر ايدا قالاي 5000 پودپيسچيك جيناپ، سمەلو ميلليون جاساۋعا بولادى» دەگەن 3 كۇندىك مەگاينتەنسيۆىم وتەدى. بۇگىنگى ايتىلعاندار جاي عوي، ول جەردە ەندى ۆزرىۆ موزگا بولادى. ەگەر كۋرستان كەيىن ماقتانشاق بولىپ شىقپاساڭىز، اقشاڭىزدى 100 پايىز قايتارىپ بەرەمىن. ورىن سانى شەكتەۋلى، اسىعىڭىزدار!

راۋان ءسابيتۇلى

Abai.kz