...جاسىراتىنى جوق، ءبىر-ەكى ورىستى، باسقا ۇلتتى قازاقشا سويلەتىپ، كوزاپارا تىرلىك  جاساعانمەن ءتىلىمىز كوگەرمەيدى. قازاق تىلىنە پالەن ميلليارد بولدىك دەگەننەن دە تۇك شىعىپ جاتقان جوق. ونىڭ ءبارى جەلگە ۇشىپ، بىرەۋلەردىڭ قالتالارى تومپايۋدا. قانشا ادام وقىپ، قازاق ءتىلىن ۇيرەنگەنىن تەكسەرسە بەلگىلى بولادى. وزگەرىس جوق. باياعى تاز قالپىمىز ورىس ءتىلىن بىلمەسەڭ مەكەمەلەردە مامان بولىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتە ىستەي المايسىڭ. قالا تۇگىلى شالعاي اۋدانداردا دا سولاي. سورلايتىن تاعى قازاقتىڭ جاستارى. ورىس ءتىلىن جات ەمەس، ءوزىمىز جارنامالاپ كەلەمىز.  كۇيدىرگەندە تەلەارنالاردا  ورىس تىلىندە سويلەتىندەردىڭ ءبارى ءوز قازاعىمىز. مىنە، قاراڭىز:       

11.06.2013 جىل. «حابار» ارناسى ورىسشا سايراپ تۇر. «تاڭ» ارناسىندا قازاقتىڭ  ءبىر قىزى مەن ۇلى ورىسشا جاق جاپپاي سويلەپ وتىر. 24KZ, كتك، نتك، 1-كانال، الماتى، كازاح تۆ، 7-ارنا،ز1 –ارنالاردا ورىس تىلىندە ءبىر ۋاقىتتا بەرىپ جاتىر. 

...جاسىراتىنى جوق، ءبىر-ەكى ورىستى، باسقا ۇلتتى قازاقشا سويلەتىپ، كوزاپارا تىرلىك  جاساعانمەن ءتىلىمىز كوگەرمەيدى. قازاق تىلىنە پالەن ميلليارد بولدىك دەگەننەن دە تۇك شىعىپ جاتقان جوق. ونىڭ ءبارى جەلگە ۇشىپ، بىرەۋلەردىڭ قالتالارى تومپايۋدا. قانشا ادام وقىپ، قازاق ءتىلىن ۇيرەنگەنىن تەكسەرسە بەلگىلى بولادى. وزگەرىس جوق. باياعى تاز قالپىمىز ورىس ءتىلىن بىلمەسەڭ مەكەمەلەردە مامان بولىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتە ىستەي المايسىڭ. قالا تۇگىلى شالعاي اۋدانداردا دا سولاي. سورلايتىن تاعى قازاقتىڭ جاستارى. ورىس ءتىلىن جات ەمەس، ءوزىمىز جارنامالاپ كەلەمىز.  كۇيدىرگەندە تەلەارنالاردا  ورىس تىلىندە سويلەتىندەردىڭ ءبارى ءوز قازاعىمىز. مىنە، قاراڭىز:       

11.06.2013 جىل. «حابار» ارناسى ورىسشا سايراپ تۇر. «تاڭ» ارناسىندا قازاقتىڭ  ءبىر قىزى مەن ۇلى ورىسشا جاق جاپپاي سويلەپ وتىر. 24KZ, كتك، نتك، 1-كانال، الماتى، كازاح تۆ، 7-ارنا،ز1 –ارنالاردا ورىس تىلىندە ءبىر ۋاقىتتا بەرىپ جاتىر. 

13.06.2013 جىل، تاڭعى ساعات 8. «تاڭ» ارناسىندا باعدارلاما جۇرگىزىپ وتىرعان قازاقتىڭ جاس جىگىتى مەن قىزى «ناستروەنيەلەرىڭ» بولسىن دەيدى.  ستۆ-نى قوسىپ جىبەرسەم، ەكى قازاق  ورىس تىلىندە ەت قۋىرۋدى ۇيرەتىپ ءماز. رەسەيدەن كوشىرىپ العان «تاكسي» باعدارلاماسىن قازاقستاندا قازاق ورىسشا جۇرگىزەدى. نە دەگەن ماسقارا! نامىس قايدا؟ جاستاردى، مەكتەپ وقۋشىلارىن دا ورىسشا سويلەتىپ قويادى.  «21 عاسىر كوشباسشىسى» باعدارلاماسى دا ورىسشا جۇرەدى. وسىنىڭ ءبارى ورىس ءتىلىن بىلمەسەڭ كۇنىڭ جوق دەپ جارنامالاپ، قازاق ءتىلىن ءوشىرۋ. وتكەندە قايسىبىر تەلەارنادان الماتىداعى ساتباەۆ اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەت وقىتۋشىسى، قازاق تىلىندە ءبىر توپ، ورىس تىلىندە توعىز توپ بار، بىراق 95 پايىزى قازاقتار دەيدى.  قازاقتاردى ورىس تىلىندە وقىتامىزدا تاعى قازاق ءتىلىن دامىتامىز دەيمىز. مىنە، بالەنىڭ ءبارى وزىمىزدە. تەلەارنادان قازاقتاردىڭ ورىسشا سويلەگەنىن كورسەم جۇرەگىم اينيدى. پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ ەكى قازاق ءبىر-بىرىڭمەن قازاقشا سويلەسىڭدەر دەگەلى قاشان. تەلەارنالاردى كورسەڭ پرەزيدەنت سوزىنە قۇلاق اسۋ اتىمەن جوق.  پارلامەنت، ۇكىمەت وتىرىستارى دا ورىس تىلىندە وتەدى.  ءماجىلىس توراعاسى نيعماتۋليننىڭ ءبىر رەت قازاقشا سويلەگەنىن ەستىمەپپىن. دەپۋتات، مينيسترلەرىمىز  پرەزيدەنت سوزىنە قۇلاق اسىپ قىستىرماسا، باسقالار نە قىلسىن. «بالە باستان» دەگەندەي استانالىق دوكەيلەر، وبلىستان قۇجاتتاردى ورىس تىلىندە جىبەرۋدى تالاپ ەتەدى ەكەن. بۇنداي ماسقارالىققا توسقاۋىل قويۋ كەرەك.

قولىندا بيلىگى بارلار، بريگاديردەن باستاپ قازاق ءتىلىن تولىق مەڭگەرگەندەر بولۋ كەرەك.     وتكەندە ۇلتتىق اسسامبلەيادا دا پرەزيدەنت نازارباەۆ باتىرىپ:  «ءجۇز قازاقتىڭ اراسىندا ون ورىس وتىرسا، ورىسشا سويلەيمىز، نە دەگەن سورلى حالىقپىز؟» دەدى. دۇرىس ايتادى، سورلى حالىقپىز.

بىردە شىمكەنت قالاسىندا №21 باعىتتاعى كولىكتە كاسسير وزبەك ايەلىنە «زا پروەزد» دەپ ەمەس، «جول اقى» دەپ سۇراڭىز دەگەن ەدىم، سەن ۇلتشىلسىڭ، قاي تىلدە سويلەيمىز ءوزىمىز بىلەمىز، سەن ۇلتتاردى ءبولىپ جاتىرسىڭ، پوليتسياعا بەرمىن دەپ، ءبىر اۋىز ءسوز ءۇشىن قانشاما ءسوز ەسىتتىم. مەن ودان قىسىلمادىم: بىراق وتىرعانداردىڭ ءبارى ءوز قانداستارىم بولا تۇرا سونىڭ بىردە ءبىرى مەنى قوستاي المادى. وسى دا سورلىلىعىمىز ەمەس پە؟ سورلى قازاق بولمايمىز دەسەك، لاۋازىمىنا قاراماي قازاقتار تەلەارنادا بولسىن، باسقا ورتادا بولسىن، ورىسشا سويلەۋدى قويۋىمىز كەرەك.  باسقا ءتىلدى بىلمە دەمەيمىز. اتالارىمىز «جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل» دەگەن دە ءوز ءتىلىڭدى ۇمىت دەمەگەن. ا.بايتۇرسىنوۆ «ءوز ءتىلىن تولىق مەڭگەرگەن بالاعا باسقا ءتىلدى مەڭگەرۋ قيىن ەمەس» دەپ بەكەر ايتپاعان. قازاق تىلىنە بالاباقشادان ەكى ءتىلدى ۇيرەتۋ، بالانىڭ ميىن اشىتىپ، بەكەرگە قارجى شاشاۋ.  ءتىل تۋرالى ايتساڭ، ۇلت ىشىندە ارازدىق تۋدىردىڭ دەگەندى دە قولدان جاساپ جاتىرمىز.

جولىم ءتۇسىپ ۋكراينانىڭ پرەزيدەنت سايلاۋىنا باقىلاۋشى بولىپ بارعان مەن  حاركوۆ قالاسىندا بولعانىمدا ءبىر مەكتەپتەگى سايلاۋ ۋچاسكەسىنىڭ ءتورايىمى ورىسشا سوزىمە  جاۋاپ بەرمەدى. جانىمداعى اۋدارماشى - جۇرگىزۋشى ارقىلى سويلەسۋگە تۋرا كەلدى. ورىس ءتىلىن بىلمەيدى مە دەپ سۇراسام، ءتورايىم ورىس ءتىلىنىڭ مامانى ەكەن. مەنىڭ ءمان-جايعا قانىقپاق بولعانىمدى تۇسىنگەن ول «بىزدە  مەملەكەتتىك ءتىل –  ۋكراين ءتىلى، ءوز ءتىلىمىزدى قۇمەيتتەمىز» دەدى. مەن ءوز ءتىلىن وسىنشالىقتى قۇرمەتتەگەنى ءۇشىن الگى ايەلگە دۇكەننەن ساتىپ الىپ ءبىر قوراپ ءتاتتى سيلادىم.  باسقا-باسقا، ۋكراينادا مەن تىلگە قاتىستى ۇلتارازدىقتى بايقامادىم. مەملەكەت باسشىلارى، دەپۋتاتتارى تەك ۋكراين تىلىندە سويلەيدى. ورىس تاكسيستەرى دە  ۋكراين ءتىلىن بىلەدى. قازاق بولعان سوڭ ادەتىمشە ول جاقتاعى ورىستاردان «ءتىل ماسەلەسى قالاي؟» دەپ سۇراسام، «ۋكراينادا تۇرعان سوڭ بۇل ەلدىڭ ءتىلىن ءبىلۋىمىز كەرەك قوي» دەيدى ولار ءبىراۋىزدان. مىنە، ىنتىماعى جاراسقان حالىق دەپ وسىلاردى ايتۋعا بولادى.

وسى ماقالانى جازىپ بولا بەرە ساعات 19-شاماسىندا (15.06.2013ج) «7-ارنانى» قوسسام ەكى جۇپ قازاق ءارتىسى شەت ەلدە دەمالىستا 2000 اقش دوللارىنا تاماق ىشكەندەرىن،  3000 اقش دوللارىنا كاتەر جالداپ ارالعا بارعاندارىن ايتىپ ءماز. ورىس تىلىندە.  قازاقتار-اۋ، وسىنى قازاقشا ايتساڭ بولمايدى ما؟ ارتىنشا وڭشەڭ قازاق «1- ارنادا» ورىس تىلىندە سوت وتىرىسىن جاساپ جاتتى.

Abai.kz