سالىقتان قاشىپ، وفشوردى پانالاعاندار ءتىزىمى
ولاردىڭ ىشىندەگى ن.قاپپاروۆ وتستاۆكاعا كەتە مە،
الدە مينيستر بولىپ وتىرا بەرە مە؟
CA-NEWS(KZ) حابارلاعانداي، حالىقارالىق زەرتتەۋشى جۋرناليستەر كونسورتسيۋمى (ICIJ) سايتى الەمگە ايگىلى بولعان وفشور يەلەرى ءتىزىمىن جاريالادى. ولاردىڭ ىشىندە 64-ءى قازاقستاندىق باي-باعلاندار. ىشىندە مينيستر دە، ميللياردەرلەر دە، سەناتور دا، بانكيرلەر دە، كاسىپكەرلەر دە، ءبارى بار.
وفشورلاردىڭ كەڭەيتىلگەن بازاسى (Offshore Leaks Database) بريتانيالىق ۆيرگينيا ارالى مەن كايمان، كۋكا، سينگاپۋر ارالدارىنداعى وفشورلىق ايماقتارداعى 100 مىڭنان استام كومپانيالار مەن قورلاردىڭ، تراستاردىڭ قاي ەلدەن، يەسى كىم، قانداي وپەراتسيالار جاساعانىن، كىمدەرمەن بايلانىساتىنىن زەرتتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
International Consortium of Investigative Journalists (حالىقارالىق زەرتتەۋشى جۋرناليستەر كونسورتسيۋمى) سايتىنداعى جاريالانعان ءتىزىم تەك اشكەرە بولعان 2,5 ميلليون قۇجاتتىڭ ناتيجەسىندە عانا جاريا بولعاندار. بۇل قۇجاتتارمەن قازىر 58 ەلدىڭ 112 ءجۋرناليسى زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە. ياعني، بۇل ءتىزىم تەك ايسبەرگتىڭ بەتى عانا…
ولاردىڭ ىشىندەگى ن.قاپپاروۆ وتستاۆكاعا كەتە مە،
الدە مينيستر بولىپ وتىرا بەرە مە؟
CA-NEWS(KZ) حابارلاعانداي، حالىقارالىق زەرتتەۋشى جۋرناليستەر كونسورتسيۋمى (ICIJ) سايتى الەمگە ايگىلى بولعان وفشور يەلەرى ءتىزىمىن جاريالادى. ولاردىڭ ىشىندە 64-ءى قازاقستاندىق باي-باعلاندار. ىشىندە مينيستر دە، ميللياردەرلەر دە، سەناتور دا، بانكيرلەر دە، كاسىپكەرلەر دە، ءبارى بار.
وفشورلاردىڭ كەڭەيتىلگەن بازاسى (Offshore Leaks Database) بريتانيالىق ۆيرگينيا ارالى مەن كايمان، كۋكا، سينگاپۋر ارالدارىنداعى وفشورلىق ايماقتارداعى 100 مىڭنان استام كومپانيالار مەن قورلاردىڭ، تراستاردىڭ قاي ەلدەن، يەسى كىم، قانداي وپەراتسيالار جاساعانىن، كىمدەرمەن بايلانىساتىنىن زەرتتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
International Consortium of Investigative Journalists (حالىقارالىق زەرتتەۋشى جۋرناليستەر كونسورتسيۋمى) سايتىنداعى جاريالانعان ءتىزىم تەك اشكەرە بولعان 2,5 ميلليون قۇجاتتىڭ ناتيجەسىندە عانا جاريا بولعاندار. بۇل قۇجاتتارمەن قازىر 58 ەلدىڭ 112 ءجۋرناليسى زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە. ياعني، بۇل ءتىزىم تەك ايسبەرگتىڭ بەتى عانا…
تىڭعىلىقتى زەرتتەۋلەر ارقىلى تىزىمدەگىلەردىڭ قازاقستاندا قاي مەكەنگە تىركەلگەنىن، وفشور كومپانياسىنىڭ اتى قانداي، قانداي كومپانيالارمەن سەرىكتەس جانە بايلانىس جاسايتىنىن بىلۋگە بولادى.
وتكەندە عانا “اق جول” پارتياسى توراعاسى، ءماجىلىس دەپۋتاتى ازات پەرۋاشەۆ پارلامەنتتە شەتەلدىك وفشورلىق ايماقتارداعى قازاقستان اقشاسىن ەلگە قايتارۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرگەندە ۇلتتىق بانك توراعاسى گ.مارچەنكو: “وفشورلىق ايماقتاردا قازاقستان ازاماتتارى جوق” -دەپ سوعىپ جىبەرگەن بولاتىن… ەندى، مىنە، ماسقارا بولعاندا قازاقستاننان ءبىر ەمەس، ەكى ەمەس… باقانداي 64 ازاماتتىڭ اتى جارق ەتە قالدى… سوندا مارچەنكو مىرزا ءوزى ايتپاقشى، “ۇيات دەگەن نارسەنى ويلاماي”، ساقالى ساپسيىپ وتىرىپ، وتىرىكتى ءبوسىپ جىبەرگەن بولدى عوي… نەمەسە، ول ادەتتەگىدەي ۇلتتىق بانكتەگى ايەلدەر اجەتحاناسىنىڭ ولشەمىن بىلگەنمەن، ءوزى نەگىزگى ءبىلۋى ءتيىس ماڭىزدى اقپاراتتان جۇرداي… دەگەن ءسوز.
جالپى وفشور دەگەنىمىز نە؟ سوزدىكتەردەن بىلۋىمىزشە، ول اعىلشىنشا offshore — «ۆنە بەرەگا»، سوزبە-ءسوز اۋدارعاندا «جاعالاۋدان تىسقارى» ياعني، سالىقتان تىس قۇرىلاتىن، سالىقتىق جەڭىلدىكتەرگە ارنالاعان قارجىلىق ورتالىق، ايماق. قاراپايىم تىلمەن قازاقشالاپ ايتقاندا تاپقان تابىسىنان مەملەكەتكە، حالىققا سالىق تولەۋدەن قاشقان قالتالىلاردىڭ ورداسى.
ICIJ ارقىلى جاھانعا جاريا بولعان قۇپيا وفشورلار ءتىزىمى كوپتەگەن ەلدەردە لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ وتستاۆكىلەرىنە سەبەپ بولدى… اتاپ ايتقاندا، اۆسترياداعى وتستاۆكىلەر ورىن الىپ، يزرايلداعى تەرگەۋ امالدارى جۇرۋدە. ەندى ۇلكەن سەگىزدىك ەلدەرى سالىقتان قاشقاندارمەن كۇرەستى كۇشەيتۋگە كىرىستى…
ال ءبىزدىڭ تاۋەلسىز قازاقستانىمىز زاڭنان دا، اردان دا، سالىقتان دا تاۋەلسىز، بارىنەن تاۋەلسىز وليگارحتارىن نە ىستەيدى ەندى؟ ويباۋ-اۋ، ولاردىڭ ىشىندە ەۋرازيالىق توپتىڭ قازاق قازىناسىن ساتىپ، ميللياردەرلەر اتانعان ايگىلى ءۇش نويانىنىڭ ەكەۋى –ماشكەۆيچ، پاتوح شاديەۆتەردىڭ، «ءوزىمىزدىڭ» ميللياردەر وتەمۇراتوۆتاردى بىلاي قويعاندا، مەملەكەتتىك لاۋازىم يەلەنىپ وتىرعان قورشاعان ورتانى قورعاۋ ءمينيسترى نۇرلان قاپپاروۆ تا بار عوي!.. سەناتور يكرام ادىربەكوۆتىڭ دە اتى كوزگە شالىنىپ قالدى…
قورشاعان ورتانى قورعاۋ ءمينيسترى نۇرلان قاپپاروۆ بۇرىن دا جوعارى لاۋازىمداردا، ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستار ۆيتسە-ءمينيسترى كەزىندە اتىشۋلى ىستەردە اتى شىعىپ قالىپ، ورنىنان ءتۇسىپ، شەتەلگە كەتىپ قالىپ، تىنشىعان ەدى. ءسويتىپ جۇرگەندە، اياق استىنان تاعى دا مينيستر بولىپ شىعا كەلگەندە، «بۇل قالايدى» ءبىراز باق جازىپ ەدى… ەندى، مىنە، اياعى مىناداي بولۋدا…
شاماسى، حالىقتان، سالىقتان قاشىپ، وفشوردى پانالاعانمەن نۇرلان قاپپاروۆ سول حالىقتىڭ سالىعى ارقىلى ۇستالاتىن ۇكىمەتكە مۇشە بولىپ، ءمينيستردىڭ مايلى ورنىنا جايعاسۋدان تارتىنباعان سەكىلدى… بۇل ماسقارا پارادوكس ەمەس پە؟ مەملەكەتكە سالىق تولەۋدەن قاشۋ ءۇشىن ءوزىن وفشورمەن قورشاپ-قورعاۋدى جاقسى بىلەتىن قاپپاروۆ قورشاعان ورتانى قورعاۋدى قالاي دامىتادى دەسەڭىزشى؟!.
ءبىز «ەلدىڭ ميللياردتارىن ۇپتەپ كەتكەن مۇقتار ءابليازوۆتىڭ شەتەل وفشورلىق ايماعىندا 31 كومپانياسى بار ەكەن» دەپ، قۇيرىعىنا قوڭىراۋ بايلاپ، ايقايلاپ جۇرسەك، ابليازوۆپەن كەزىندە الماتىداعى فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەبىندە بىرگە وقىعان ەسەبى كۇشتى دوستارىنىڭ ءبىرى نۇرلان قاپپاروۆىڭىزدىڭ وفشورلىق ەسەبى دە ودان كەم كورىنبەيدى… ويتكەنى، تىزىمدە 47-ءى بولىپ تۇرعان اليمبەك سەيدۋللاەۆتىڭ Lancaster كومپانياسى باسقارما توراعاسى ەكەنىن ەسكەرسەك، ول كومپانيانىڭ دا تىزگىنى نۇرلان قاپپاروۆتا بولعانى ەلگە بەلگىلى. بۇل ءبىراز ويلارعا جەتەلەيتىنى انىق…
وزگە، ءبىز ۇمتىلىپ جۇرگەن دامىعان ەلدەردە مۇنداي اشكەرەدەن سوڭ مينيسترلەر وزدەرى-اق وتستاۆكىگە كەتۋدە… ال ءبىزدىڭ قازاقستاندا ءبارى كەرىسىنشە بولۋى دا عاجاپ ەمەس…
ICIJ سايتى ارقىلى قازاقستاندىق وزگە وفشور يەلەرى تۋرالى تولىق مالىمەتتەر الۋعا بولادى. ول ءۇشىن ولاردىڭ ناقتى اتى-ءجونىن نەمەسە Kazakhstan دەپ جازساڭىز جەتكىلىكتى.
ءبىز تومەندە بەلگىلى بولعان قازاقستاندىق وفشور يەلەرى ءتىزىمىن وزدەرى جاقسى كورىپ، وقي الاتىن ورىس تىلىندە جاريالاپ وتىرمىز. ارينە، ولاردىڭ ءبارى زاڭسىز ارەكەت ارقىلى سالىقتان جالتارىپ وتىر دەپ كەسىپ ايتا المايمىز. ونى انىقتاۋ قۇزىرلى ورگانداردىڭ قولىندا.
قازىبەك يسا
www.qazaquni.kz
سپيسوك ۆلادەلتسەۆ وفشوروۆ ۆ كازاحستانە:
- ۆلاديمير پاك (سۆيازان س اندرەەم پاكوم ي الماسوم سۋلتانگازينىم)
- اندرەي پاك (سووسنوۆاتەل كومپاني “سۋلپاك”)
- الماس سۋلتانگازين (وسنوۆاتەل ي ۆلادەلەتس كومپاني “سۋلپاك”)
- ۆلاديمير چۋماشكاەۆ (گەنەرالنىي ديرەكتور كومپاني “باتىس كالي”)
- David Sturt (2006-2012 وسنوۆاتەل ي گەنەرالنىي ديرەكتور “Exillion Energy”)
- اسكار سامبەتباەۆ
- الەكساندر ماشكەۆيچ (يزۆەستنىي ميللياردەر،كومپاني، ۆوزگلاۆلياەمىە ماشكەۆيچەم، كونتروليرۋيۋت اليۋمينيەۆۋيۋ (ۆ توم چيسلە پاۆلودارسكي اليۋمينيەۆىي زاۆود), جەلەزورۋدنۋيۋ، حروموۆۋيۋ پرومىشلەننوست كازاحستانا،وسنوۆاتەل كومپاني ENRC)
- راۋپ شوديەۆ (رودنوي برات پاتوحا شوديەۆا)
- پاتوح شوديەۆ (كازاحستانسكي ميللياردەر، پروجيۆايۋششي ۆ لوندونە، رودوم يز ۋزبەكيستانا، سوۆلادەلەتس كومپاني “ENRC Group”)
- ەۆگەني لي
- ميحايل شين
- باحىتجان ابدۋاليەۆ
- بوگداي يۋري (ۆحوديت ۆ سوستاۆ سوۆەتا ديرەكتوروۆ “كازاحستان كاگازى”)
- التاي بايشۋلاكوۆ
- پاۆەل تەتياكوۆ
- يۋري زايتسەۆ
- يباديلدين نۋرحات
- ۆياچەسلاۆ شەۆتسوۆ
- نۋربەك ايازباەۆ (چلەن پراۆلەنيا او “ەۆرازيسكي بانك”)
- دانيار دۋسەنوۆ
- ايبەك بايساكالوۆ (ديرەكتور، حولدينگ “كاسيپكور”)
- ۆيتالي لەشكوۆ
- بەريك ەدرەسوۆ
- ناتاليا پاك
- ارمان كۋجانوۆ
- بوتاگوز امانباەۆا
- ميرجالالوۆ سابير
- تيمۋر يستاتاەۆ (ۆوزگلاۆلياەت ي او «Bank Kassa Nova»، ا تاكجە زانيماەت پوست گەنەرالنوگو ديرەكتورا توو «Verny Investments». چلەن سوۆەتا ديرەكتوروۆ او «ForteBank»، پرەزيدەنت فەدەراتسي ستەندوۆوي ي پراكتيچەسكوي سترەلبى رك)
- گاريفوللا كاشاپوۆ
- سالمەنوۆا گۋلجان
- الەكساندر (گەنەرالنىي ديرەكتور Capital Partners)
- كاتيا برايتۆەلل (پرەزيدەنت ي پرەدسەداتەل پراۆلەنيا Caspian International Oil Corporation (CIOC)
- دەنيس ۆىحودتسەۆ
- ۆيتالي كۋچۋرا (بىۆشي توپ-مەنەدجەر «پيتەرسكوي گرۋپپى سۆيازيستوۆ»،كۋچۋرا ۋچاستۆوۆال ۆ ۋۆودە ۋ روسسيسكوي Eventis Telecom – كرۋپنەيشەگو ۆ كىرگىزستانە موبيلنوگو وپەراتورا Megacom)
- نۋرلان كاپاروۆ (ۆلادەەت 25% ۆ Lancaster Holding Ltd ي كرۋپنوي دولەي ۆ كازينۆەستبانكە)
- يسلامبەك سالجانوۆ (2000-2001 ديرەكتور اكتيۋبينسكوگو فيليالا توو «كازاحويل-پروداكتس»، دوچەرنەە پرەدپرياتيە او «نك «كازمۋنايگاز» (سترويتەلستۆو ي ەكسپلۋاتاتسيا ازس «كازمۋنايگاز»، ناست. ۆرەميا ۋچرەديتەل ي گەنەرالنىي ديرەكتور گرۋپپى كومپاني «التىن قىران»)
- رايحان بۋلەكوۆا
- الەكساندر چۋب (ەلەكتروننىە پلاتەجي Kiwi)
- شىنار ديحانباەۆا (چلەن سوۆەتا ديرەكتوروۆ او “كازاحستان كاگازى”)
- دانيار ەساليەۆ (گەنەرالنىي ديرەكتور توو “كازكورسەرۆيس”)
- گاپپوەۆ ەدۆارد
- پاك ەۆگەني (ۆلادەلەتس فيرمى “ۆيمپەكس”)
- يۋري پاك (ۆلادەەت چەتۆەرتيۋ Lancaster Holding Ltd ي دولەي ۆ كاز¬ينۆەستبانكە. ون چلەن سد Lancaster Group ي پرەدسەداتەل سوۆەتا ديرەكتوروۆ Ersai Caspian Contractor)
- سەرگەي كالمىكوۆ
- ماكسيم زايتسەۆ
- رۋسلان مۋرزاباەۆ
- اليمبەك سەيدۋللاەۆ (پرەدسەداتەل پراۆلەنيا Lancaster. دو پريحودا ۆ لانكاستەر ينۆەست رۋكوۆوديل كرۋپنوي كازاحستانسكوي تەلەكوممۋنيكاتسيوننوي كومپانيەي TNS Plus Corporation ي كومپانيەي IPNet, ۆىستۋپيۆشەي ودنيم يز پەرۆىح پروۆايدەروۆ ۋسلۋگ گەوستاتسيونارنوي سپۋتنيكوۆوي سۆيازي ۆ روسسي)
- لەونيد ۆولوگوۆ
- كۋرمانالي اشاكوۆ (ديرەكتور ۋرالسكوي تسەمەنتنوي كومپاني، سوۆلادەلەتس توو “ەكپسو-تسەنتر استانا”)
- اسىلبەك كيليموۆ
- ەرجان كۋانگان (ۆ 2008 گودۋ ۋپراۆليايۋششي ديرەكتور ي ۆيتسە-پرەزيدەنت “اليانس بانكا”)
- بەريك كانيەۆ (پرەدسەداتەل cوۆەتا ديرەكتوروۆ او «سىرىمبەت» (دوبىچا ي پەرەرابوتكا ولوۆوسودەرجاششيح رۋد), پرەدسەداتەل سوۆەتا ديرەكتوروۆ گرۋپپى كومپاني Lancaster Group, چلەن سوۆەتا ديرەكتوروۆ توو «ERC Holding»، چلەن سوۆەتا ديرەكتوروۆ توو «ERSAI»)
- داۋرەن سارسەكەەۆ
- ايگۋل نۋريەۆا (ۆ اۆگۋستە 2012 گودا TeliaSonera كۋپيلا سەتي WiMAX ۋ كازاحستانسكوي كومپاني Alem Communications زا $170 ملن. 85,53% Alem Communications, پو داننىم افن، پرينادلەجيت ايگۋل نۋريەۆوي چەرەز توو «Midas Telecom»، ۆ كوتوروم ونا زناچيتسيا ەدينستۆەننىم سوبستۆەننيكوم)
- Wang Jiangang
- Letitia Diergaardt
- گيل سمولينسكي (ۆلادەلەتس توو «ناۋچنو-تەحنيچەسكي تسەنتر نوۆىە تەحنولوگي — استانا»)
- يكرام ادىربەكوۆ (دەپۋتات سەناتا پارلامەنتا رەسپۋبليكي كازاحستان)
- اسەل كيكباەۆا
- ايدەن سۋلەيمانوۆا
- توكمۋرزين راسۋل (پرەزيدەنت، ۋپراۆليايۋششي پارتنەر توو “First Legal”)
- مارات كابدىكۋلوۆ (ۆلادەلەتس گرۋپپى كومپاني “كاۋسار”)
- زەليمحان حانۋكاەۆ (كرۋپنىي اكتسيونەر توو “پريكاسپيسكي ماشينوسترويتەلنىي كومپلەكس”)
- داۋرەن ۋتەمۋراتوۆ
مەجدۋنارودنىي كونسورتسيۋم جۋرناليستوۆ راسسلەدوۆاتەلەي پودچەركيۆاەت، چتو ۋكازاننىە ۆ سپيسكە ۆلادەلتسى وفشوروۆ نە وبيازاتەلنو پرەستۋپايۋت زاكون يلي جە پو كاكيم-تو پريچينام پىتايۋتسيا سكرىت سۆوي بيزنەس ي دوحودى.
