مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەتتەۋ - ءاربىر ازاماتتىڭ مىندەتى
قازاقستان رەسپۋبليكاسى سەناتىنىڭ
توراعاسى ق. ءا.ماميگە
قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءماجىلىسىنىڭ
توراعاسى ن.ز. نىعماتۋللينگە
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
پرەمەر-ءمينيسترى س.ن. احمەتوۆكە
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
مەملەكەتتىك حاتشىسى م.م. تاجينگە
قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى
اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى ك.ق. ماسىموۆكە
كوشىرمەسى: وبلىس اكىمدەرى، مينيسترلەر،
قازاقستان رەسپۋبليكاسى سەناتىنىڭ
توراعاسى ق. ءا.ماميگە
قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءماجىلىسىنىڭ
توراعاسى ن.ز. نىعماتۋللينگە
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
پرەمەر-ءمينيسترى س.ن. احمەتوۆكە
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
مەملەكەتتىك حاتشىسى م.م. تاجينگە
قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى
اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى ك.ق. ماسىموۆكە
كوشىرمەسى: وبلىس اكىمدەرى، مينيسترلەر،
اگەنتتىكتەر مەن ۇلتتىق
كومپانيالار باسشىلارىنا
وزىڭىزگە بەلگىلى «نۇروتان» حدپ، «سامۇرىق-قازىنا» ۇاق اق، «قازەنەرجي» كومپانياسى، «اتامەكەن» وداعى» كق، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى، قر ۇعا، جازۋشىلار وداعى، «اقجول» جانە «ازات» جسد پارتيالارى، قارجىگەرلەر مەن تاۋەلسىز كاسىپكەرلەر قاۋىمداستىقتارى قۇرعان ۇيىمداستىرۋ القاسى دايىنداعان ەلدەگى ادام كاپيتالىن دامىتۋ ارقىلى ينتەللەكتۋالدىق ۇلت قالىپتاستىرۋ باعدارلاماسىن رەسپۋبليكا باسشىلىعى قولداپ، ول ىسكە اسۋدا.
قازاق ءتىلىنىڭ قوعامنىڭ بارلىق سالالارىنا ەنۋى مەملەكەتتى نىعايتىپ، قوعامدى دامىتاتىن نەگىزى جانە بىردەن-ءبىر جول ەكەنى الەم ەلدەرىندە دالەلدەنگەن بالاماسى جوق اكسيوما.
ەلباسىنىڭ جولداۋلارى مەن ۇكىمەتتىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى تىلدەردى دامىتۋ باعدارلاماسى اياسىندا وتكەن جىلى جۇرگەن اكتسيا بويىنشا قارجى، ىشكى ىستەر جانە توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىكتەرى، قوستاناي وبلىسى مەن «قازاتومونەركاسىبى» ۇلتتىق كومپانيالارىنىڭ جۇمىستارى قاناعاتسىز دەپ تابىلىپ، ۇكىمەتتىڭ رەسمي شارالاردى مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرۋى قوعامدا جاقسى قولداۋ تابۋدا.
ودان كەيىنگى ساراپتاما سوڭعى جارتى جىلدا مەملەكەتتىك ورگاندارداعى حات اينالىمىنداعى قازاق ءتىلى ۇلەسىنىڭ كۇرت تومەن ءتۇسىپ كەتۋىن پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنەن كەلەتىن حاتتارمەن بايلانىستىرادى. پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن كەڭسەسى جانە بارلىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەر بۇل كەمشىلىكتەردى جاقىن ۋاقىتتا تۇزەتەدى دەپ سەنەمىز.
زاڭ جوبالارىن مەملەكەتتىك تىلدە دايىنداۋ ءۇشىن مينيسترلىكتەرگە ءۇش اي بەرىلەدى جانە ول پارلامەنتتە سول تىلدە قابىلدانۋى ءتيىس. باسقا تىلدەرگە اۋدارۋ – ول كەلەسى ماسەلە. وسى ۋاقىتقا دەيىن كوپشىلىگى رەسەيدەن كوشىرىلگەن زاڭداردىڭ ەلدى دامىتۋدىڭ ورنىنا سىبايلاس جەمقورلىقتى دامىتاتىنىن وسىدان ەكى عاسىر بۇرىن باتىستىڭ مەنتاليتەتىنە نەگىزدەلگەن اقش-تىڭ ەڭ دەموكراتياشىل كونستيتۋتسياسى مەن زاڭدارىن كوشىرىپ العان لاتىن امەريكاسىنداعى يسپان ءتىلدى، مەنتاليتەتتەرى شىعىستىق ەلدەردىڭ سىبايلاس جەمقورلىق، ناركومافيا ت.ب. ارىلىپ، وركەنيەت جولىنا تۇسە الماي كەلە جاتقانىنان جانە وزىمىزدەگى بايلىق ونىڭ يەسى حالىققا ەمەس، شەتەلدىك كومپانيالار مەن الاياقتاردىڭ نەسىبەسى بولۋىنان كورەمىز.
مينيسترلىكتەردە زاڭ جوبالارىنىڭ دايىندالۋىنا جانە رەسمي شارالار مەن ىسقاعازداردىڭ قازاق تىلىندە جۇرگىزىلۋىن ءار مينيستر، جاۋاپتى حاتشى جانە كەڭسە قامتاماسىز ەتەدى. پارلامەنت كەڭسەسىندە دە زاڭ جوباسىنىڭ تۇپنۇسقاسى، ودان كەيىن زاڭ قازاق تىلىندە قابىلدانۋىنا الدىمەن سپيكەرلەر مەن كەڭسە جاۋاپتى. وسى جۇمىستارعا، ياعني ەل دامۋىنا كەدەرگى بولاتىن ەسكىرگەن زاڭداردى، زامان تالابىنا ساي ەمەس شەنەۋنىكتەر مەن دەپۋتاتتاردى دا ىسكەر تۇلعالارمەن الماستىراتىن ۋاقىت كەلدى.
كونستيتۋتسيامىزدا، «مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەتتەۋ ەلدەگى ءاربىر ازاماتتىڭ مىندەتى» دەگەن بابىنا سايكەس رەسپۋبليكا ايماعىندا بارلىق بەيرەسمي جانە رەسمي شارالاردىڭ مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلۋىن مەملەكەتتىك ورگاندار، جەكە مەكەمەلەر جانە ءاربىر ازامات قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىس. سونىمەن قاتار، قالالار مەن ەلدى-مەكەندەر، كوپشىلىك ورىندارداعى بارلىق جارناما، ماڭدايشاداعى انىقتامالار، شەتەلدىڭ كومپانيالارى، تەلەارنالار، باق-دا قازاق تىلىنە باسىمدىلىق بەرىلۋىن قاداعالاپ، قاجەت بولعان جاعدايدا زاماناۋي زاڭدار قابىلداۋعا ۇسىنىستار جاساۋ پروكۋراتۋرا، زاڭ جانە قۇقىق ورگاندارىنىڭ تىكەلەي جۇمىسى.
«قازتەستى» مەملەكەتتىڭ بارلىق جۇيەسىنە مىندەتتى تۇردە ەنگىزىپ، سونىڭ قورىتىندىلارى ارقىلى جۇمىسقا تاعايىنداۋدى شەشەتىن ۋاقىت كەلدى.
قوستاناي وبلىسىندا قازاق ءتىلىنىڭ كەمشىن قالۋىنا، الدىمەن وبلىس اكىمىنىڭ يدەولوگيا جونىندەگى ورىنباسارى بولىپ ون بەس جىلدان بەرى وتىرعان بەكتۇرعانوۆ كىنالى بولسا، الماتى قالاسىنداعى قازاق مەكتەبى ۇلەسىنىڭ نەبارى 20% بولۋىنا، الدىمەن ءبىلىم باسقارماسىنىڭ بۇرىنعى جانە قازىرگى باسشىلارى كىنالى. قوستاناي وبلىسى مەن الماتى قالاسىنىڭ اكىمدەرىنەن جوعارىداعى اتالعان شەنەۋنىكتەردى جۇمىستارىنان بوساتىپ، كەمشىلىكتەردى تۇزەتۋلەرىن تالاپ ەتەمىز.
يۋنەسكو-نىڭ الماتىداعى مەكتەبىندە (بەست) قازاق ءتىلىن اشۋعا قارسى بولىپ وتىرعان قۋانىشەۆا دەگەن ازاماتشانىڭ ماسەلەسى تۋرالى سول حالىقارالىق ۇيىمنىڭ باس حاتشىسىنا جازۋعا تۋرا كەلەدى.
ەلدەگى كەيبىر جەتىم بالالار ۇيلەرىندە قازاق ءتىلىنىڭ مۇلدە وقىتىلماۋىنىڭ سەبەبىن ءتيىستى مينيسترلىكتەر، قالا اكىمدەرى مەن ءار وبلىستاعى باسقارمالاردىڭ حات ارقىلى جاۋاپ بەرۋىن جانە الداعى وقۋ جىلىنان باستاپ وندا مەملەكەتتىك تىلدە وقىتىپ، ۇيرەتۋدى قامتاماسىز ەتۋلەرىن تالاپ ەتەمىز!
ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ جوو-دا قازاق ءتىلى توپتارىنا بەرىلەتىن كۆوتانى باسقالارعا بەرىپ بيۋدجەتتىڭ ەسەبىنەن مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا قارسى ىستەپ كەلگەن ارەكەتتەرى قازاقشا ۇيرەنۋگە تالپىنعان باسقا ۇلت جاستارىنىڭ اراسىندا نارازىلىق تۋعىزۋدا. بۇدان بىلاي دا بالاباقشالار، ارالاس جانە ورىس مەكتەپتەرى، بارلىق وقۋ-تاربيە ورىندارىندا (ونىڭ ىشىندە بريتان، رەسەي ت.ب. ەلدەر ۋنيۆەرسيتەتتەرى) مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەتۋ مەن وقۋلىق-مونوگرافيا شىعارۋلارىنا مونيتورينگ جۇرگىزىلىپ، ارقايسىلارىنىڭ باسشىلارىنىڭ جۇمىسىنا باعا بەرىلەدى.
الداعى وقۋ جىلىندا بالاباقشالار، مەكتەپ، كوللەدج، جوو-نا العاش باراتىنداردى مەملەكەتتىك تىلدە تاربيەلەۋ مەن وقىتۋعا ۇگىتتەپ، ولارعا زاماناۋي ساپالى ءبىلىم بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋدە بارلىق اتا-انالار، تاربيەشىلەر مەن ۇستازدار، اكىمدەردى اتسالىسۋعا شاقىرىپ، وسى حاتتىڭ سولاردىڭ بارلىعىنا جەتۋىن قامتاماسىز ەتۋىن سۇرايمىز. بۇل ءىستى جۇيەلى جۇرگىزۋ ءۇشىن الداعى ماۋسىم ايىنان باستاپ بارلىق وقۋ-تاربيە ورىندارى، باق، ازاماتتاردىڭ بەلسەندى ارالاسىپ، قاجەت بولعاندا بىزبەن حابارلاسىپ وتىرۋلارىن سۇرايمىز. جۇمىستىڭ ناتيجەسى mtdءى.kz سايتىندا جاريالانىپ وتىرادى.
قۇرمەتپەن،
ۇيىمداستىرۋ القاسى اتىنان
ج.م. اكىم،
«حالىقارالىق ادام ينستيتۋتىنىڭ پرەزيدەنتى،
ەۋروپا جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى
اكادەمياسىنىڭ مۇشەسى
ا.ءا. وسمان،
«مەملەكەتتىك تىلگە قۇرمەت» قورىنىڭ ءتورايىمى،
قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى، پروفەسسور
م. توقاشباەۆ،
«پرەزيدەنت جانە حالىق» گازەتىنىڭ
باس رەداكتورى
ع. انەس،
حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ
ۆيتسە-پرەزيدەنتى، ف.ع.د.
ب. قاپالبەكوۆ،
مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى،
ف.ع.ك.
ع. جاكيەۆ،
ع. مۇسىرەپوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق قوردىڭ
توراعاسى
ءبىزدىڭ مەكەنجايىمىز: 050008, قازاقستان رەسپۋبليكاسى، الماتى ق. جاندوسوۆ ك-ءسى 1/1, 402-404 كەڭسە. تەل./فاكس: + (727) 502355, 2938875. ۇيالى تەل.: + 7015220404. e-mail: akkz2012@inbox.ru, akimov2002@mail.ru.
Abai.kz
