ول كوكتوبەنىڭ ەتەگىندە ماڭعازدانىپ تۇر. باسىن اسقاقتاتا كوتەرگەن، ءيىلۋدى تابيعاتىنان بىلمەيتىن سياقتى. ارينە، ونىڭ قامقورىندا بولعان بالالارى بۇگىندە بيىكتەردەن كورىنىپ، ەل الدىندا ءجۇر ەمەس پە؟! سولاردىڭ جەتىستىگىنە قۋانىپ، سولارمەن ماقتانادى دا. ءادىل شاياحمەتوۆ، كەڭەس دۇيسەكەەۆ، تالعات ماماشەۆ، مارات مۇقانوۆ، تامارا اسار، بەيبىت قورعان، توقتار سەرىكوۆ، قاراقات ءابدىلدينا، نۇرلان البان سىندى ت.ب. ەلگە تانىمال تالىمگەرلەرىمەن مارقاياتىن بولار. ول – بۇگىندە جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسقان كوپتەگەن ازاماتتارعا كەزىندە ءبىلىمنىڭ ىرگەتاسىن قالاپ بەرگەن ۇلى ۇستاز، مەكتەپ-ينتەرنات ەدى.  

اباي اتىنداعى رەسپۋبليكالىق مامانداندىرىلعان دارىندى بالالارعا ارنالعان قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن تەرەڭدەتە وقىتاتىن ورتا مەكتەپ-ينتەرناتى ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن جينالعان دارىندى جاستاردى ارقاشان قۇشاق جايا قارسى الادى. از ۋاقىتتىڭ ىشىندە ولاردىڭ ەكىنشى ءۇيى، وتباسىنا اينالىپ ۇلگەرەدى. سودان دا بولۋى كەرەك، بۇل ءبىلىم ورداسىنان ۇشقان تۇلەكتەر ءبىر-ءبىرىن باۋىرىنداي جاقىن تارتىپ، قانشاما جىلدار وتسە دە ءبىرىن-ءبىرى ساعىنادى، ىزدەيدى. 

كەزىندە ىبىراي التىنسارين اتىندا بولعان مەكتەپ-ينتەرناتتىڭ تۇلەگى مارات مۇقانوۆ قارا شاڭىراققا ءجيى كەلۋشىلەردىڭ ءبىرى ەدى. 1985 جىلى ءوزىنىڭ ومىرلىك جولىن تاڭداپ، بۇل قۇتتى مەكەنمەن قوش ايتىسسا دا، بۇگىندە قولدان كەلگەن جاقسىلىعىن ودان اياماۋشى ەدى.

ول كوكتوبەنىڭ ەتەگىندە ماڭعازدانىپ تۇر. باسىن اسقاقتاتا كوتەرگەن، ءيىلۋدى تابيعاتىنان بىلمەيتىن سياقتى. ارينە، ونىڭ قامقورىندا بولعان بالالارى بۇگىندە بيىكتەردەن كورىنىپ، ەل الدىندا ءجۇر ەمەس پە؟! سولاردىڭ جەتىستىگىنە قۋانىپ، سولارمەن ماقتانادى دا. ءادىل شاياحمەتوۆ، كەڭەس دۇيسەكەەۆ، تالعات ماماشەۆ، مارات مۇقانوۆ، تامارا اسار، بەيبىت قورعان، توقتار سەرىكوۆ، قاراقات ءابدىلدينا، نۇرلان البان سىندى ت.ب. ەلگە تانىمال تالىمگەرلەرىمەن مارقاياتىن بولار. ول – بۇگىندە جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسقان كوپتەگەن ازاماتتارعا كەزىندە ءبىلىمنىڭ ىرگەتاسىن قالاپ بەرگەن ۇلى ۇستاز، مەكتەپ-ينتەرنات ەدى.  

اباي اتىنداعى رەسپۋبليكالىق مامانداندىرىلعان دارىندى بالالارعا ارنالعان قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن تەرەڭدەتە وقىتاتىن ورتا مەكتەپ-ينتەرناتى ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن جينالعان دارىندى جاستاردى ارقاشان قۇشاق جايا قارسى الادى. از ۋاقىتتىڭ ىشىندە ولاردىڭ ەكىنشى ءۇيى، وتباسىنا اينالىپ ۇلگەرەدى. سودان دا بولۋى كەرەك، بۇل ءبىلىم ورداسىنان ۇشقان تۇلەكتەر ءبىر-ءبىرىن باۋىرىنداي جاقىن تارتىپ، قانشاما جىلدار وتسە دە ءبىرىن-ءبىرى ساعىنادى، ىزدەيدى. 

كەزىندە ىبىراي التىنسارين اتىندا بولعان مەكتەپ-ينتەرناتتىڭ تۇلەگى مارات مۇقانوۆ قارا شاڭىراققا ءجيى كەلۋشىلەردىڭ ءبىرى ەدى. 1985 جىلى ءوزىنىڭ ومىرلىك جولىن تاڭداپ، بۇل قۇتتى مەكەنمەن قوش ايتىسسا دا، بۇگىندە قولدان كەلگەن جاقسىلىعىن ودان اياماۋشى ەدى.

جاقىندا مارات اعامەن جۇزدەسۋدىڭ ءساتى ءتۇسىپ، جۇمىس ورنىنا بارعان بولاتىنمىن. قۇقىق قورعاۋ ورگانىندا جۇمىس اتقاراتىن اعامىز جىلى قارسى الدى. مۇندا كەلمەس بۇرىن اناسىنا ارناپ جازعان ەستەلىك ماقالاسىن وقىعانمىن. دەسەك تە، ونى ءوزىنىڭ جازعانىنا سەنە الماعان ەدىم: ماقالاداعى ءسوز ساپتاۋ، ويدى جەتكىزۋدەگى كوركەمدىك مەنى ءتانتى ەتكەن بولاتىن. ونى ادەبيەتتەن حابارى بار ادام عانا سولاي جازا الادى. اڭگىمە بارىسىندا سول جونىندە سۇراعانىمدا مارات اعانىڭ دارىن مەكتەبىنىڭ تۇلەگى ەكەنىن ءبىلدىم. ەندى ءبارى تۇسىنىكتى بولدى: قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن تەرەڭدەتە وقىتاتىن مەكتەپتىڭ كەز كەلگەن تۇلەگى، باسقاسى-باسقا، ويىن جۇيەلى تۇردە قاعازعا تۇسىرە الاتىنى بەلگىلى.

ءوزىم دە سول ۇيادان ۇشقاندىقتان مارات اعاعا ءبىر تابان جاقىنداي تۇسكەندەي بولدىم. اڭگىمە اراسىندا اعانىڭ 2011 جىلى دۇنيەدەن وتكەن مارقۇم اناسى جايىندا ءبىراز ەستەلىكتەرىن تىڭدادىم. وسىنداي ۇلدى دۇنيەگە اكەلگەن انا ءومىرى، اناسىن ساعىنعان بالا كوڭىلى كوز الدىمدا تۇردى. وسىلاي تەرەڭنەن سىر شەرتىپ وتىرعاندا ينتەرناتتىڭ قارا نانىن ءبولىسىپ جەگەن اعانىڭ سىنىپتاسى اسحات راحمەتۋللين اڭگىمەمىزدىڭ ۇستىنەن ءتۇستى. سىرتىنان باعىپ قاراساڭىز ەكەۋىن ۇزاق ۋاقىت كورىسپەگەن باۋىرلار دەپ قالارسىز. نە كەرەك، سول كۇنى ارمانداس، قۇرداستار كەزدەسۋىنىڭ كۋاگەرى بولدىم. مەكتەپتى بىتىرگەندەرىنە، مىنە، 28 جىل بولسا دا، سول كەزدەردى كەشە عانا بولعانداي اڭگىمەلەپ وتىردى. ءاربىر سىنىپتاسىنا جەكەلەي توقتالىپ، ەسكە الىستى. مەكتەپ قابىرعاسىندا بولعان سان ءتۇرلى قىزىقتارىن ايتىپ، كۇلىپ الدى.     

ينتەرنات – ۇلكەن ءبىر وتباسى. ونداعى وقۋشىلاردىڭ جاتاتىن جەرى، اس ىشەر قازانى ورتاق. مۇندا وقىعان بالالار باسقالارعا قاراعاندا باۋىرمال، ۇيىمشىل، ىنتىماقتى بولىپ كەلەتىنى راس ەكەن. ونى سىنىپتاستارىمەن، ولاردىڭ وتباسىلارىمەن ءالى كۇنگە ءبىر ءۇيدىڭ بالاسىنداي ارالاسىپ جۇرگەن اعانىڭ اڭگىمەسىنەن انىق بايقادىم.

سونداي-اق، مەكتەپ تاريحىنىڭ وزىمە بەيمالىم بولعان جاڭا پاراقتارىن اشتىم. مارات اعانىڭ وقۋشى كەزىندە مەكتەپتە اۆتوكولىك قۇراۋ كۋرستارى بولعان ەكەن. سونىڭ ارقاسىندا ءبىراز بالا ماشينا بولشەكتەرىمەن تانىسىپ، وزدىگىنشە كولىكتى قۇراپ ۇيرەنگەن. جانە وقۋشىلار مەكتەپ قابىرعاسىندا ءجۇرىپ-اق جۇرگىزۋشى كۋالىگىن العان ەكەن. اعانىڭ زامانداستارى مەكتەپتى بىتىرگەندە، ايتەۋىر ءبىر ماماندىقتى ءبىلىپ شىققان. جوعارعى وقۋ ورنىنا تۇسە الماعان جاستار جەردە قالماي، مەكتەپتە ۇيرەنگەندەرى بويىنشا جۇمىس اتقارعان ەكەن.

ينتەرناتقا راحمەتىن، اسىرەسە، اسكەرگە بارعاندا ايتقانىن مارات اعا مارقايا ەسكە الادى. سەبەبى، اسكەردە ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگى جاعىنان قاتارلاستارىنان الدەقايدا الدا بولۋىن ينتەرناتتىڭ ارقاسى دەيدى. مەكتەپتە العاشقى اسكەري دايىندىق ء(ااد) ساباعىندا قالاي ساپقا تۇرۋ، قالاي ءجۇرۋ، قارۋمەن قالاي جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن تولىقتاي ۇيرەتكەن. ونىڭ پايداسى اسكەرگە بارعاندا ءتيىپ، مارات اعا ءبولىم كومانديرى بولعان ەكەن. ءتىپتى، مارات مۇقانوۆتى وقىتقانى ءۇشىن ءااد ءپانىنىڭ مۇعالىمىنە اسكەردەن ارنايى العىسحات  تا جولداپتى. مىنە، مۇنىڭ ءبارى سول كەزدەگى ۇستازدار ءبىلىمىنىڭ كورسەتكىشى ەدى. 

 «اڭگىمە بۇزاۋ ەمىزەدى» دەمەكشى، قىزىققا باتىپ، ۋاقىتتىڭ زىمىراپ وتكەنىن بايقاماي قالىپپىز. ينتەرناتتىڭ تۇلەگىمەن بولعان سىر سۇحبات جاڭا ويلار، قۇندى ەستەلىكتەر مەن قىزىققا تولى بولدى.  

P.S.

وتكەنىڭدى بىلمەسەڭ سالىستىراتىن نارسە دە بولمايدى ەكەن. ءبىز بىتىرگەن جىلى جوعارىدا ايتىلعاننىڭ ءبىرى دە بولماعان. ءبىر بىزدە عانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ بارلىق مەكتەپتەرىندە دەرلىك ونداي ۇيىرمەلەر، كۋرستار جوقتىڭ قاسى. جۇرگىزۋشى كۋالىگىن، اسپازدىقتى، كولىك جاساۋ كۋرسىن، تىگىنشىلىكتى بۇگىندە اقشا تولەپ وقيسىڭ. سوندا جىل وتكەن سايىن دامۋدىڭ ورنىنا قۇلدىراپ بارامىز با؟! مەكتەپ بىتىرگەندەردىڭ بارلىعى تەگىن وقۋعا تۇسە المايدى. ال، اقشا تولەپ وقىتۋعا كوپ وتباسىنىڭ جاعدايى كەلىڭكىرە بەرمەيدى. وسىنداي جاعدايدا مەكتەپ قابىرعاسىنان ءبىر ماماندىقتى يگەرىپ شىققان دا دۇرىس بولار ما ەدى؟!

Abai.kz