قاراساي ۇرپاقتارىنان اشىق حات
قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ
دەپۋتاتى س.ءا.ۇمبەتوۆكە
قۇرمەتتى سەرىك ابىكەنۇلى! وتىرعان ورىنتاعىڭنىڭ بۇرىنعى قىزمەتتەرىڭە قاراعاندا ەلگە جاقىنداۋ، حالىقتىڭ قالاۋلىسى بولعان سوڭ وتكەننەن قالعان «يگى» جۇمىستارىڭا قىسقاشا شولۋ جاساپ بۇگىنگىڭە بەرەكە تىلەپ ويىمىزدا جۇرگەن كەيبىر جايتتاردى ورتاعا سالساق دەگەن پيعىلمەن وسى اشىق حاتتى ءباسپاسوز بەتىندە جاريا ەتۋدى ءجون كوردىك.
قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ
دەپۋتاتى س.ءا.ۇمبەتوۆكە
قۇرمەتتى سەرىك ابىكەنۇلى! وتىرعان ورىنتاعىڭنىڭ بۇرىنعى قىزمەتتەرىڭە قاراعاندا ەلگە جاقىنداۋ، حالىقتىڭ قالاۋلىسى بولعان سوڭ وتكەننەن قالعان «يگى» جۇمىستارىڭا قىسقاشا شولۋ جاساپ بۇگىنگىڭە بەرەكە تىلەپ ويىمىزدا جۇرگەن كەيبىر جايتتاردى ورتاعا سالساق دەگەن پيعىلمەن وسى اشىق حاتتى ءباسپاسوز بەتىندە جاريا ەتۋدى ءجون كوردىك.
ەسىڭدە بولار، 1999 جىل. جامبىل وبىلىسىنىڭ تۇرعىندارى تابان استى دۇرلىگىپ وبلىسقا شاپىراشتىدان شىققان اتپال ازامات سەرىك ۇمبەتوۆ باسشىلىققا كەلەدى ەكەن، حيميا زاۋىتىنىڭ تۇتىنىنە تۇنشىعىپ، اۋىلشارۋاشىلىعى تۇرالاپ، ەكونوميكاسى جۇدەپ تۇرعان وبلىستىڭ باعى جانىپ، تاسى تاۋعا دومالايدى ەكەن دەگەن ءتاتتى قيالعا بوي الدىرعان ەدى. وكىنىشتىسى سول 5 جىل وبلىس باسقارعان مەزگىل ارالىعىندا ەلدىڭ ەسىندە قالارداي يگىلىكتى ءىس ىستەمەدىڭ، كەرىسىنشە رۋلاس اعايىندارىڭنىڭ اراسىندا بىتپەس رەنىش، ۇساق-تۇيەك ينتريگا قالدىردىڭ. ول ءالى جالعاسىن تاۋىپ كەلەدى. شىندىعىنا كەلسەك، سول كەزدەرى ەلدەن ەرەكشە قۋانىشقا بولەنگەن وسى وبلىستا تۇرىپ جاتقان شاپىراشتى رۋىنان شىققان ازاماتتار بولدى. ەلدەن شىققان پىسىقتار ەرەكشە بەلسەندىلىك تانىتىپ اتالى-بالالى قوس ءباھادۇر قاراساي مەن كوشەك باتىر اتىنا قور قۇرىپ، ونىڭ ءبىرى وسى وبلىستىڭ تالاس اۋدانىندا شەيت بولىپ جەرلەنگەن ەكەن دەگەندەي ءۋاج كەلتىرىپ، ويدان تاريح قۇراستىرىپ، كورشىلەس جاتقان اعايىنداردىڭ قونىسى بولعان شۇرايلى جەر «ەسەي سازى» اتالعان القاپتاعى توبە باسىنداعى ەسكى قورىمدى كوشەك باتىردىڭ جەرلەنگەن جەرى دەپ بەلگىلەپ باسىنا كۇمبەز ورناتتى. ول جاعىن ءوزىڭ جاقسى بىلەسىڭ.بۇگىندە بۇل جەر ءبىر پىسىق رۋلاستارىڭنىڭ جەكە فازەنداسىنا اينالعان. كەزىندە سول باباڭنىڭ باسىنا بارىپ ونىڭ ارۋاعىن ۇركىتىپ، ساياتتىق جاساپ تالاي اڭ-قۇسىن اتقانسىڭ. ەسى بار، كورگەن بىلگەنى، كوڭىلگە توقىعانى بار ەستى ازامات اۋليە جاتقان قورىمنىڭ باسىندا وق اتىپ ارۋاقتى مازالامايتىنىن ەسكەرگەن جوقسىڭ. ەستۋىمىزشە، ءالى دە سوناۋ استانادان كەلىپ-كەتىپ، مىلتىق اتىپ، اڭشىلىق جاساپ جۇرگەن كورىنەسىڭ. سول قىلىعىڭا قاراعاندا ول جەردە باباڭنىڭ سۇيەگى جاتپاعانىن ىشتەي سەزەتىن سياقتىسىڭ. حوش، سونىمەن سول ەكى بىردەي اشىلعان قورعا اعايىندى امزەەۆتەر يەلىك ەتكەنى ەسىڭدە بولار. كوشەك باتىر تۋرالى ويدان قۇراستىرىلعان تاريحتى بابا رۋحىنا جاسالعان قيانات دەپ بىلگەن ءبىر توپ اعايىندار سول 1999 جىلى «دات» گازەتىنىڭ ءبىر سانىندا «قاراساي باتىردىڭ ارۋاعى امزەەۆتەردى كەشىرمەيدى» دەگەن ايدارمەن ماقالا جاريالاعان بولاتىن. ارتىنشا كوپ ۇزاماي اقكوڭىل، كوپشىلىك بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتكەن ارىستاي باۋىرىمىز ەكىنشى امزەەۆتەن ايىرىلىپ قالدىق. اللاعا دا جاقسى ادام كەرەك دەگەن تۇسىنىك بار قازاقتا، الدىمىزدا كۇلىپ-ويناپ جۇگىرىپ جۇرگەن ازامات كوپ اۋىرماي كوز جۇمدى. سونىمەن، كوشەك باتىردى جارىققا شىعارعان ەڭبەگىن ەلەپ سول 1999 جىلى الىبەك امزەەۆتى وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باستىعى قىزمەتىنە تاعايىندادىڭ. ءوزىڭ وبلىستا باسشى بولىپ تۇرعاندا كادر تاڭداۋ ساياساتىن قانشالىقتى ءتيىمدى جۇرگىزگەنىڭە ەل ءوز باعاسىن بەرە جاتار. ەندى سول جۇمىسسىز بوس جۇرگەن ءا.امزەەۆتى كەنەتتەن وسىنداي جوعارى لاۋازىمعا تاعايىنداۋىڭا بايلانىستى، ونىڭ كىم، قانداي دەڭگەيدەگى مەملەكەتتىك قىزمەتكەر بولعاندىعى جونىندە ءباسپاسوز بەتىندە جاريا ەتىلگەن ماقالالاردان ءۇزىندى كەلتىرەيىك:
- ۆ اپرەلە 1999 گودا س لەگكوي رۋكي اكيما سەريكا ۋمبەتوۆا ۆنوۆ نازناچەن ناچالنيكوم ۋپراۆلەنيا كۋلتۋرى. كاك ۆسپومينايۋت سۆەدۋششيە چينوۆنيكي، ەگو كانديداتۋرا نا ەتۋ دولجنوست راسسماتريۆالاس نەسكولكو مەسياتسەۆ رانەە، كوگدا ەششيو اكيموم بىل س.كالمۋرزاەۆ. توگدا ەتومۋ ۆوسپروتيۆيليس نەكوتورىە رابوتنيكي اكيماتا نە پوناسلىشكە زناكومىە س ەگو دەياتەلنوستيۋ. وني وتكرىتو زاياۆيلي چتو ا.امزەەۆ ۆ بىتنوست ناچالنيكوم ۋپراۆلەنيا نە راز دوپۋسكال فينانسوۆىە ۆولنوستي يز-زا كوتورىح ي بىل ۆىنۋجدەن وسۆوبوديت رۋكوۆودياششەە كرەسلو. اكيمۋ بىلي پرەدوستاۆلەنى سووتۆەتستۆۋيۋششيە سپارۆكي ي دوكۋمەنتى، ي نا ەگو دالنەيشەي كارەرە بىل ۆرودە پوستاۆلەن جيرنىي كرەست. پراۆدا، ۆسكورە سمەنيۆشەمۋ سارىباي سۋلتانوۆيچا سەريكۋ ابيكەنوۆيچۋ سكازات وبو ۆسيوم ەتوم نيكتو نە رەشيلسيا، ي امزەەۆ وپيات ۆوزۆراششاەتسيا ۆ ۆوجدەلەننوە كرەسلو ناچالنيكا ۋپراۆلەنيا كۋلتۋرى.
ارى قاراي وسى قىزمەتتە ءجۇرىپ ءا.امزەەۆتىڭ مەملەكەت قاراجاتىڭ تالان-تاراجعا سالعان بىلىقتارىن تولىعىمەن ايتا كەلىپ، ونىڭ جەكە باسىنا توقتالىپ مورالدىق ازعىندىقتارىن بىلاي دەپ كورسەتەدى:
- س درۋگوي ستورونى ا.امزەەۆا ستارايۋششەگوسيا سوزدات ۆسە ۋسلوۆيا سەمە ي دەتيام، پونيات موجنو. ستاراياس، ۆيديمو زاگلاديت كاكۋيۋ-تو سەمەينۋيۋ درامۋ، ون سەگودنيا پوكۋپاەت يم ي ماشينى، ي كۆارتيرى، ي دوما. حوتيا نە وفورميل ني ودنوي يپوتەكي، ني ودنوگو كرەديتا. وپيات-تاكي ليۋدي گوۆوريات چتو دۆا گودا نازاد، نا يۋبيلەە وتتسا، ەگو دەتي داجە نە پريسۋتستۆوۆالي، كاك ي جەنا. ۆپروچەم ۆسيو ەتو نە مەشاەت امزەەۆۋ ۆەستي ۆەسما رازگۋلنىي وبراز جيزني،نەسوۆمەستيمىي س ەگو ۆوزروستوم ي چينوم. ۆەد سكولكيح مولودىح دەۆۋشەك ي جەنششين، رابوتايۋششيح ۆ تەاترە ي ۋپراۆلەني ون سكلونيال ك سوۆمەستنومۋ ۆرەمياپرەپروۆوجدەنيۋ. ا ودنۋ 30-لەتنيۋيۋ اكتريسۋ درامتەاترا ا..، وتۆەرگنۋۆشۋيۋ ەگو دوموگاتەلستۆا، ون پرەسلەدۋەت دو سيح پور. ي نە دوحوديات دو نەگو، چتو ەتو نە پو-مۋجسكي.
- زا دولگيە گودى پرەبىۆانيا نا پوستۋ ناچالنيكا ۋپارۆلەنيا ا.امزەەۆ سو سۆويمي سوراتنيكامي سوزدال تسەلۋيۋ كوررۋمپيروۆاننۋيۋ سەت. ەگو مالو ينتەرەسوۆالي پروبلەمى وبلاستي ۆ سفەرە كۋلتۋرى. دليا نەگو دولجنوست ستالا ليش يستوچنيكوم وبوگوششەنيا، پري ەتوم ون پوستوياننو تولكال رابوتنيكوۆ نا فينانسوۆىە نارۋشەنيا.
وسىلايشا گازەتتىڭ ءتورت بەتىنە جاريالانعان ماقالالار بىلايشا اياقتالادى:
- ۆوت تاكيە دەلا، نەسوۆمەستيمىە س نىنەشنەي موراليۋ ي پرينتسيپامي، پوليتيكوي پرەزيدەنتا كازاحستانا نۋرسۋلتانا نازارباەۆا، پريزىۆايۋششەگو يسكورەنيت گيدرۋ كوررۋپتسي ۆو ۆسەح ەيو پروياۆلەنياح، تۆورياتسيا ۆ ۋپراۆلەني كۋلتۋرى اكيماتا جامبىلسكوي وبلاستي. ليۋدي زدەس ۋجە ۋستالي جدات سپراۆەدليۆوستي…
(گازەتا «تاراز-Times» №29 وت 23.07.2009 گود، №3 وت 03.02.2011گود)
مىنە، سەنىڭ تاڭداعان كادرىڭنىڭ، قولىنا مايلى جىلىك ۇستاتقان ازاماتىڭنىڭ سيقى. وسىنداي ارام پيعىلدى ارسىزداردى قولداپ ەل اراسىندا رۋشىلدىق، سىبايلاس جەمقورلىقتى ءورشىتىپ، اعايىن اراسىنا ىرىتكى سالىپ، الاۋىزدىققا جول بەرىپ وتىرسىڭ. سەنىڭ وسىنداي قۇيتۇرقى ساياساتىڭنىڭ سالدارىنان جامبىل وبلىسىندا تۇراتىن ات توبەلىندەي ازعانتاي شاپىراشتى ۇمبەتوۆتىڭ استاۋىنان جەم جەگەن «قۇرمەتتىلەر»، استاۋدان الاستاتىلعان شەرمەندىلەر جانە ءجاي قارا جاياۋ شارۋاعا ءبولىنىپ ءوزارا الاكوز بولىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتىر.
ەل اراسىنا سىزات تۇسىرمەي اۋىزبىرلىكپەن تاتۋ ءتاتتى بىرگە قاتار بەيبىت ءومىر سۇرەيىك دەگەن پرەزيدەنتتىڭ ساياساتىن سەن جانە جانىڭداعى ءا.امزەەۆ سياقتى نوكەرلەرىڭ بۇگىنگى كۇنى جوققا شىعارىپ وتىر. ءار ءىستى ەلباسىنىڭ تاپسىرىسىمەن دەپ باستاپ اياعىن قۇردىمعا كەتىرەتىن اتقامىنەرلەر سياقتى ءا.امزەەۆ سوڭعى كەزدەردە ءار ءسوزىن ۇمبەتوۆتىڭ ايتۋى بويىنشا، دەپ باستايتىن جاعدايعا جەتتى.
جاقىندا الماتىدان شاپىراشتىلاردان ءوزىڭ جاساقتاپ جىبەرگەن ءبىر توپ نوكەرلەرىڭنىڭ وبلىسقا نە ماقساتپەن كەلگەنى جالپىعا بەلگىسىز كۇيدە قالىپ قويدى. ءوزىڭ مۇرىندىق بولىپ كوشەك باتىر اۋىلىندا كوشەك باتىرعا ارنالعان قازاقشا كۇرەستەن وتكىزىلگەن جارىستىڭ اياعى اعايىننىڭ ءوز ارا وكپەلەسۋىمەن اياقتالدى. جارىس وتكىزۋگە باسشى ەتىپ ءوزىڭ تاعايىنداعان نوكەرىڭ ءا.امزەەۆ سول كوشەك باتىر اۋىلىنان شىققان «قازاقستان بارىسى» اتاعىنىڭ يەگەرى باۋىرىمىزدى جارىس وتكىزۋگە اقشا بەرمەدى دەپ وزىڭە تەلەفون شالىپ قارالادى. ءا.امزەەۆ تاراپىنان مۇنداي قارالاۋلار ءوزىڭ وبلىس اكىمى بولىپ تۇرعاندا دا ءجيى كەزدەسىپ تۇردى. ونىڭ ءسوزىن قولداپ كەزىندە كوپتەگەن ازاماتتارعا قيانات جاساپ ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ وسۋىنە توسقاۋىل قويدىڭ. سونىڭ بىرنەشەۋىن مىسالعا كەلتىرىپ كەتەيىك. ءوزىڭ وبلىس اكىمى قىزمەتىندە بولعان جىلدارى مەركى اۋدانىنا اكىم سايلاماقشى بولعان دوسىمحان ارالبەكوۆ دەگەن ازاماتتىڭ كانديداتۋراسىن امزەەۆتىڭ ايتۋىمەن كەرى قايتارىپسىڭ، ەلگە بەلگىلى ونەرلى ءبىر جىگىتتى بايزاق اۋدانىنا باسشى قىزمەتكە تاعايىنداۋعا قارسى بولىپسىڭ، ءوزىڭنىڭ رۋلاس ءبىر اعايىنىڭ تاعى سول امزەەۆتىڭ جامانداۋىمەن وزىڭە وكپەلەپ كەزىندە وپپوزيتسيا قاتارىنا ءوتىپ كەتكەن كورىنەدى، ونى وسى ۋاقىتقا دەيىن حالىق جاۋىنداي كورەتىن سياقتىسىڭ. كەيىننەن ەكىجۇزدىلىك تانىتىپ ءبىر اعايىندارمەن باس قوسۋدا، ەلدە قولىنان ءىس كەلەتىڭ ازاماتتار بار دەپ ماعان امزەەۆ ايتقان ەمەس، ول وڭباعان ادام دەپ اقتالعانداي سىڭاي تانىتىپسىڭ.
بۇگىندە تارازدا كۇلتوبەدە كۇندە جيىن. اتالارىڭا ارناپ كىتاپ جازدىم دەپ اڭقاۋ اعايىنداردى اۋرە سارساڭعا سالىپ داستارحان ۇيىمداستىرىپ الاقان جايىپ ەلدەن جىلۋ جيناۋ امزەەۆتىڭ ادەتىنە اينالدى. ەندى امزەەۆتىڭ «جازۋشىلىق دارىنىنا» توقتالساق، ول تۋرالى جوعارىدا كورسەتىلگەن گازەت بەتىندەگى ماقالادا بىلاي دەيدى:
- سچيتايا سەبيا ماستيتىم دراماتۋرگوم، امزەەۆ ستاۆيت ي سۆوي پەسى ۆ وبلدرامتەاترە، نو ۆو چتو وني وبحودياتسيا بيۋدجەتۋ؟، تاك ، نا ەگو سپەكتاكل «قور بولعان قودار-اي» بىلو زاتراچەنو پوچتي 500 000 تەنگە. پري ەتوم پەسا دەمونستريروۆالاس ليش ودين راس، نا نەي پريسۋتستۆوۆالي ۆسەگو 150 زريتەلەي، دوحود سوستاۆيل…7,5 تىس. تەنگە. وسىلايشا دراماتۋرگيا شىڭىنىڭ بيىگىنە كوتەرىلە الماعان امزەەۆ ەندى سول ءوزىنىڭ باياعى ەرمەك ەتكەن سۇيىكتى تاقىرىبى قودارعا قايتا اينالىپ سوعىپ، كىتاپ جازعان بولىپتى.
قۇرمەتتى سەرىك مىرزا!
ەسىڭە سالا كەتەيىك ءبىز قازىر ەل باسقارىپ وتىرعان اتقامىنەرلەردىڭ بويىنان يمان كەتىپ، حالىق پەن مەملەكەتتىڭ بايلىعىن تالان-تاراجعا تۇسىرگەن، جەمقورلىق سىبايلاستىق جايلاعان، ەل اراسى باي، كەدەيگە بولىنگەن، رۋشىلدىق جاپپاي ورىن العان قاتال دا قاتىگەز قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. سوعان قاراماستان ءالى دە بولسا قايماعى بۇزىلماي، بەيبىت ءومىر ءسۇرىپ جاتقان حالىقتى الاتايداي ءبۇلدىرىپ دۇرلىكتىرۋدىڭ ەشقانداي قاجەتى جوق. جۇزگە بولىنگەننىڭ ءجۇزى كۇيسىن دەپتى ەرتەرەكتە قازاقتىڭ ءبىر دانىشپانى. سەن الماتىدان وقتىن-وقتىن شاپىراشتىلاردان توپ جاساقتاپ وعان وبلىستاعى نوكەرلەرىڭدى قوساقتاپ ەل اراسىنا جىبەرىپ ۇگىت جۇمىسىن جۇرگىزەتىڭدەي ەل اراسى ازىرگە بۇلىنگەن جوق-تىنىشتىق.
شاپىراشتى رۋى قانداي دا ءبىر بولماسىن ۇگىت ناسيحاتپەن مارتەبەسىن كوتەرەتىن رۋ ەمەس. شاپىراشتىدان كەزىندە ەل قورعاعان باتىرلار، كەدەي-كەپشىكتىڭ، ەزىلگەن قارا حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن جىرلاعان اقىندار شىققان، قازاقتىڭ باسقا رۋلارىمەن تەرەزەسىن تەڭ ساناپ ەشكىمگە باسىمدىلىق كورسەتپەگەن ەجەلدەن كەلە جاتقان كيەلى رۋ. ونى جەكە باستىڭ مۇددەسىنە پايدالانۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق. تۋراسىنا كەلسەك ءبىزدىڭ ساعان ايتارىمىز «اياز بي، ءالىڭدى، قۇمىرسقا، جولىڭدى ءبىل» دەگەن قاعيدانى ەستەن شىعارما، استىڭداعى ورىنتاعىڭدى قۇرمەتتەپ ونىڭ قادىرىن ءبىلىپ حالىققا، مەملەكەتكە ادال قىزمەت ەت. جان-جاعىڭا قارا، قازاقستان دەپ اتالاتىن مەملەكەتتە سەندەردەن باسقا دا ەل-جۇرت بار ەكەندىگىن ۇمىتپا.
قاراساي باتىردىڭ ءبىر توپ ۇرپاقتارى
تاراز قالاسى.
رەداكتسيادان: قاراساي باتىردىڭ ءبىر توپ ۇرپاقتارى جولداعان اشىق حاتقا قاتىستى جامبىل وبلىسى مادەنيەت باسقاراماسىنىڭ باستىعى الىبەك امزەەۆ نەمەسە ءماجىلىس دەپۋتاتى سەرىك ۇمبەتوۆ مىرزا قاندايدا ءبىر جاۋاپ بەرۋدى ءجون دەپ تاپسا، جاريالاۋعا ءازىرمىز.
Abai.kz
