وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا زاڭسىز پوليگوندار مەن قالدىقتار ماسەلەسى قارالدى.

ءسىز قالاي ويلايسىز؟ ولار قالاي انىقتالادى؟ بۇعان او «نك «قازاقستان عارىش ساپارى»-نىڭ عارىشتىق باقىلاۋ اياسىندا جۇرگىزىلگەن جۇمىستارى ناتيجەسىندە قول جەتكىزىلەدى.

قر تسيفرلىق دامۋ ءمينيسترى باعدات مۋسين قازاقستاننىڭ جەردى قاشىقتىقتان زوندتاۋدىڭ 2 سپۋتنيگى بار ەكەنىن ايتاپ ءوتتى.

ولاردىڭ كومەگىمەن ەلىمىزدىڭ اۋماعىنا مونيتورينگ جۇرگىزىلەدى. عارىشتىق مونيتورينگتى پايدالانۋ، زاڭسىز پوليگوندارمەن كۇرەسۋ كەزىندە جانە قالدىقتاردى جويۋدى باقىلاۋدا ۇستاۋدا ءتيىمدى قۇرال بولىپ سانالادى. پوليگونداردىڭ عارىشتىق مونيتورينگى 2500-دەن استام ەلدى مەكەن، ونىڭ ىشىندە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردى، وبلىس ورتالىقتارىن، وبلىستىق ماڭىزى بار جەكەلەگەن قالالار جانە ولارعا 50 شاقىرىمعا دەيىن ىرگەلەس جاتقان اۋماقتاردى قامتيدى. سونداي-اق، بۋراباي، قارقارالى جانە كولساي كولدەرى سىندى بىرقاتار ۇلتتىق پاركتەردىڭ ايماقتارى دا ەنگىزىلگەن. قالدىقتاردى ورنالاستىرۋ ورىندارىن انىقتاۋ اۋماقتى تۇراقتى ەگجەي-تەگجەيلى ءتۇسىرۋ ەسەبىنەن جۇرگىزىلەدى. بۇل رەتتە، تالداۋ ليتسەنزيالانعان قالدىقتار پوليگوندارىنىڭ ورنالاسۋىنىڭ گەوگرافيالىق كوورديناتتارىن ەسكەرە وتىرىپ جۇرگىزىلەدى – دەدى مينيستر.

ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، بەلگىلى ءبىر قوقىس پوليگونىن انىقتاعان كەزدە، گەوكورديناتتار بويىنشا وسى ۋچاسكەگە ءتيىستى ليتسەنزيانىڭ بار-جوعى دەرەۋ تەكسەرىلەدى.

ەگەر دەرەكتەر بازاسىندا ليتسەنزيا بولماسا، وندا ءبىز ەكولوگيا مينيسترلىگىنە، ءتيىستى ۋاكىلەتتى ورگاندارعا جانە پروكۋراتۋراعا جەدەل تۇردە حابارلايمىز. سپۋتنيكتەگى دەرەكتەردى گەوكەڭىستىك اناليتيكامەن بىرىكتىرۋ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىنا قالدىقتاردى زاڭسىز كادەگە جاراتۋ ۇلگىلەرىن انىقتاۋعا جانە تالداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى – دەيدى ول.

عارىشتىق مونيتورينگ قازىرگى زاماناۋي الەمدەگى وتە ماڭىزدى اسپەكت جانە ونى ءومىردىڭ بارلىق سالاسىنا ەنگىزۋ سىبايلاس جەمقورلىق سحەمالارىن جويۋعا ىقپال ەتەدى.

بىرىنشىدەن، عارىشتىق دەرەكتەر الىس جانە جەتۋى قيىن ايماقتاردى قوسا العاندا، ۇلكەن اۋماقتاردى باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ ەڭ جاسىرىن جاعدايلارىن دا انىقتاۋعا جانە بولدىرماۋعا بولاتىنىن بىلدىرەدى. ەكىنشىدەن، سپۋتنيكتەر اۋىل شارۋاشىلىعىندا دا، ەلدى مەكەندەردە دە جەردى پايدالانۋداعى، سونداي-اق كاسىپورىنداردىڭ قىزمەتىندەگى وزگەرىستەردى باقىلاي الادى. بۇل رەسمي ەسەپتەر مەن ناقتى ومىردەگى جاعداي اراسىنداعى سايكەسسىزدىكتەردى باقىلاۋعا كومەكتەسەدى، ال بۇل سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستىڭ نەگىزگى فاكتورى بولاتىنى بەلگىلى – دەيدى مۋسين.

سونىمەن قاتار، عارىشتىق دەرەكتەر رەسۋرستاردى بارىنشا ءتيىمدى باسقارۋعا كومەكتەسەدى، ولاردى تەرىس پايدالانۋ مۇمكىندىگىن ازايتادى. سونىمەن، عارىشتىق اقپاراتقا قول جەتكىزۋ تابيعي رەسۋرستاردى باسقارۋداعى اشىقتىقتى قامتاماسىز ەتەدى.

جىل وتكەن سايىن عارىشتىق باقىلاۋ رەسۋرستاردى باسقارۋدا جانە ەكولوگيانى ساقتاۋدا ادالدىق پەن اشىقتىقتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ تانىمال جانە وبەكتيۆتى قۇرالىنا اينالىپ كەلەدى. ءبىز امەريكاعا جاساعان ساپار اياسىندا وسى باعىتتاعى جۇمىستى ودان ءارى جەتىلدىرۋ ءۇشىن Planet وكىلدەرىمەن كەزدەسكەن ەدىك. بۇل – الەمدەگى جەردى قاشىقتىقتان زوندتاۋ سپۋتنيكتەرىنىڭ ەڭ ۇلكەن توبىنا يە كومپانيا. Planet Labs Inc كومپانياسىن 2010 جىلى NASA-نىڭ بۇرىنعى قىزمەتكەرلەرى Cosmogia دەگەن اتپەن قۇردى. ول پلانەتالىق مونيتورينگكە، اناليتيكاعا، تۇسىرۋلەرگە جانە مۇراعاتتاۋعا ونىمدەردى ۇسىنادى جانە پلانەتا كۇيىنىڭ وزگەرۋى تۋرالى اقپاراتقا جان-جاقتى قول جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتەدى. Planet بۇكىل الەم بويىنشا تۇتىنۋشىلارعا قىزمەت كورسەتەدى. ءبىز روببي شينگلەرمەن جانە توماس مەرفيمەن كەزدەسۋ بارىسىندا قازاقستان ءۇشىن Big Data قالىپتاستىرۋدا ستراتەگيالىق ىنتىماقتاستىقتى جانە ءوزارا قارىم-قاتىناستى ودان ءارى دامىتۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلدىك – دەيدى مينيستر.

ول IT-يندۋستريامەن ارىپتەستىك ورناتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنە وتىرىپ، بولاشاقتا Big Data – نى مۇددەلى ەنتۋزياستار مەن IT-كومپانيالارعا بەرۋدى كوزدەپ وتىرعانىن ايتتى.

بۇل سۋرەتتەردىڭ دەرەكتەر بازاسىندا ولار وزدەرىنىڭ IT-ونىمدەرىن ازىرلەپ، بۇكىل الەمگە تاراتا الادى. عارىشتىق مونيتورينگ بيلىك ورگاندارى مەن ەكولوگيالىق ۇيىمدارعا زاڭسىز پوليگونداردى تيىمدىرەك انىقتاۋعا، الدىن الۋعا جانە جولىن كەسۋگە، سونداي-اق، قورشاعان ورتانى جاقسارتۋعا ىقپال ەتە وتىرىپ، قالدىقتاردى ۋاقتىلى جويۋدى قامتاماسىز ەتۋگە كومەكتەسەدى – دەيدى باعدات مۋسين.

Abai.kz