اعارتۋشى ى.التىنساريننىڭ قازاق بالاسىنىڭ قۇلاعىنا «كەل، بالالار، وقىلىق» دەگەن تانىمال اتاۋمەن ساقتالىپ جەتكەن اتاقتى ولەڭىنىڭ العاشقى جولدارى تۋرالى اڭداماي سويلەگەن ازامات، ءماجىلىس دەپۋتاتى رينات زايىتوۆتىڭ نازارىنا، كوپ سويلەپ، جاق تالتىرماي، ەكى كورنەكىلىك سكان-كوشىرمە ۇسىنامىز.

ءبىرىنشىسى – ى.التىنساريننىڭ 1876 جىلدىڭ 3 جەلتوقسانىندا تورعاي قالاسىنان ن. يلمينسكيگە جولداعان حاتىنان ءۇزىندى. مۇندا ول مەكتەپ باعدارلاماسىندا پايدالانىپ جۇرگەن تاتار تىلىندەگى كىتاپتاردان وقۋ ءۇردىسىن اجىراتۋ ماقساتىندا قازاق تىلىندە وقۋعا جاتتىعۋ (دليا پەرۆوناچالنوگو وبۋچەنيا) كىتاپ دايىنداۋعا كىرىسكەنىن حابارلاي كەلە، ونى ولەڭ جولىمەن باستاپ وتىرعانىن جازادى (1 سۋرەت).

بۇل حات ن.يلمينسكيدىڭ 1891 جىلى قازان قالاسىندا شىققان «ى.التىنسارين تۋرالى ەستەلىكتەر» دەپ اتالاتىن كىتابىندا جاريالانعان. وكىنىشكە قاراي، ن.يلمينسكيدىڭ اتالعان كىتابى تۇپنۇسقادا ءالى تولىق جاريالانعان جوق. سوندىقتان ى.التىنساريننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا قاتىستى كەيبىر جاڭساق پىكىرلەر، جەل سوزدەر ءالى ورىن الىپ كەلەدى جانە ول ءتۇرلى نۇسقادا تۇرلەنە تۇسۋدە. بىزدەر كىتاپتى قازىرگى ءالىپبي ۇلگىسىندەگى تەرىلىم تۇرىندە دە جانە سكان نۇسقاسىندا دا باسپاعا ۇسىنعان ەدىك، ونىمىز باسپالار تاراپىنان قولداۋ تاپپادى.

1876 جىلى جازىلعان ولەڭ، ءۇش جىلدان سوڭ، ياعني 1879 جىلى ورىنبوردا جاريالانعان «قىرعىز (قازاق) حرەستوماتياسىنىڭ» العاشقى بەتىنە «ءسوز باسى» رەتىندە ورىن تابادى (2 سۋرەت). حرەستوماتيا (قازاقي ۇعىممەن ايتقاندا، ماتىندەر جيناعى) ورىنبور وقۋ وكرۋگىنىڭ باسشىسى پ.ا.لاۆروۆسكيدىڭ 1879 جىلدىڭ 11 قىركۇيەگىندە بەرگەن رۇقساتىمەن باسپاعا ۇسىنىلادى. تۇزەتۋشى (كوررەكتور) – اۆتوردىڭ ءوزى.

الىپ-قاشپا سوزدەرگە «الىپ ۇشا» بەرمەس ءۇشىن كوزقاراقتى ازاماتتاردى ى.التىنساريننىڭ عۇمىرناماسى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى ارحيۆ مۇراعاتتارى مەن اعارتۋشىنىڭ كوزىن كورگەن ن.يلمينسكيدىڭ تاريحي ەڭبەگىنىڭ تۇپنۇسقاسىنا، سونداي-اق توسەك تارتىپ ناۋقاستانىپ قالعان ۇستازىن كۇتىپ-باعىپ، ءوز قولىمەن سوڭعى ساپارعا شىعارىپ سالعان شاكىرت-مۇعالىم ءا.بالعىمباەۆ سىندى كىسىلەردىڭ ەستەلىكتەرىنە سۇيەنىپ (بۇل دا ءالى مۇراعات سورەسىندە تولىق جاريالانباي جاتىر) جازعان ءبىزدىڭ «اباي جانە ىبىراي» اتتى عىلىمي-تانىمدىق زەرتتەۋ كىتابىمىزبەن تانىسۋعا كەڭەس بەرەمىز (3 سۋرەت).

كىتاپ 2022 جىلى ل. ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جانىنداعى «اباي اكادەمياسى» عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ قولداۋىمەن باسپادان از تيراجبەن جاريالاندى. ۇلتتىق كىتاپحانالاردا ساقتاۋلى دەپ ويلايمىز.

الماسبەك ابسادىق

Abai.kz