ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرمۇرات باپي پارلامەنتتىك تىڭداۋدا ەسكى قازاقستاننىڭ وليگارحتارىمەن كۇرەسۋگە قاۋقارى جەتپەي وتىرعان اكتيۆتەردى ەلگە قايتارۋمەن اينالىساتىن ءتيىس ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ جۇمىسىن سىنادى. دەپۋتاتتىڭ تولىق مالىمدەمەسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

بۇگىنگى پارلامەنتتىك تىڭداۋدىڭ تاقىرىبى «حالىقتىڭ شامادان تىس كرەديت الۋىن ازايتۋ جانە قارجىلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ تۋرالى» دەپ اتالادى ەكەن. قارىزعا بەلشەسىنەن عانا ەمەس، كەڭىردەگىنەن باتقان، قىمباتشىلىق قامىتى قىلقىندىرعان حالىققا جاناشىرلىق رەتىندە كوتەرىلگەن مۇنداي پارلامەنتتىك باستامانى قوشامەتتەۋگە ابدەن بولادى.

ءيا، قۇرمەتتى ۇكىمەت مۇشەلەرى، سىزدەر حالىققا جاناشىر بولىپ، نەسيە الما دەپ، اقىل ايتقىلارىڭىز كەلەدى. سىزدەر قايىرشىلىقتىڭ الدىندا وتىرعان حالىقتى بانكىلىك قارىزدان ساقتاندىرعىلارىڭىز كەلەدى.

ءجون! دۇرىس! حالىققا جاناشىر بولۋ كەرەك! بىراق قارىز الما دەپ، اقىل ايتىپ ەمەس، ناقتى قامقورلىقپەن جاناشىر بولۋ كەرەك! جۇمىسسىزدىقتى جويۋ كەرەك، جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋ كەرەك! قىسقاسى، كوپ "كەرەك" كەرەك.

زاپومنيتە، ۆ زاكرەديتوۆاننوستي ناسەلەنيە نە ۆينوۆاتو سامو ناسەلەنيە سترانى، ا ۆينوۆاتى گوسۋدارستۆو ي ەگو بەزدارنوە پراۆيتەلستۆو، كوتورىە زاگنالي نارود ۆ تاكوە نيششەنسكوە سوستويانيە.

سىزدەر ەسكى قازاقستاننىڭ حالىق الدىنداعى قارىزىن نەگە ىزدەمەيسىزدەر؟ «ساۋىقتىرامىز» دەپ، ۇلتتىق قوردان بانكىلەرگە بەرىلگەن تريلليونداعان تەڭگە قارىزدى قايتارۋدى نەگە تالاپ ەتپەيسىزدەر؟ «ساۋىقتىرامىز» دەپ، مەملەكەتتەن بولىنگە تريلليوندارمەن بىرگە «كازكوممەرتسبانك» قالايشا «حالىق بانكىنە» ءسىڭىپ كەتكەنىن تەكسەرگەن ۇكىمەت بار ما؟

سىزدەر حالىقتىڭ قارىزىن ەمەس، بىرنەشە بانكتى بىرىكتىرىپ، قىرۋار «ساۋىقتىرۋ» قارجىسىن ءبىر بانكىگە جيناستىرىپ، ونىڭ بارلىعىن سىپىرىپ-سيىرىپ الىپ كەتكەن نازارباەۆتار مەن وليگارحتارعا تيەسىلى بانكىلەرىنىڭ حالىققا بەرەشەك قارىزىن نەگە قايتارماسقا؟

س 2008 پو 2020 گودا ۆ ەتي فينانسوۆىە ورگانيزاتسي ۆليۆاليس تريلليونى نارودنىح دەنەگ (ۆمەستو پوموششي ارمي، شكولام، مەديتسينى ي ت.پ.), ا مينيستەرستۆا وبمانىۆالي سۆويمي وتچەتامي مەجدۋنارودنىە ورگانيزاتسي تيپا Worldbank چتو بى پولۋچيت سنوسنىە وتسەنكي. نيكتو نە زاداۆالسيا ۆوپروسامي، كۋدا پروپالي دەنگي ۆپلوت دو يانۆاريا 2022 گودا.

ەگەر سول تريلليوندار قايتارىلاتىن بولسا، حالىقتىڭ بانكىلەر الدىنداعى قارىزىن ون ەسە قايتارا جاۋىپ تاستاۋعا جەتەر ەدى. ال سىزدەر ءتىپتى ول بانكىلەردى نەگە «ساۋىقتىرعاندارىڭىزدى»، ول بانكتەر نەگە «سىرقات» بولا قالعانىن بىلمەيسىزدەر! بىلسەڭىزدەر دە، ەسكى قازاقستاننىڭ الدىندا قۇيمىشاقتىڭ استىمەن دەمالىپ، ۇندەرىڭىز شىقپايدى.

سول قارىزدى حالىققا قايتارايىق، الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتى قالىپتاستىرايىق دەپ، ءبىز ۇرلانعان اكتيۆتەردى قايتارۋ تۋرالى ارنايى زاڭ قابىلدادىق. قايدا سول زاڭنىڭ ورىندالعانى؟ پرەزيدەنت توقاەۆ مىرزانىڭ بۇدان ءبىر جىل بۇرىنعى باستاماسى مەملەكەتتىك ماڭىزدى ناۋقان رەتىندە دۇركىرەپ ءجۇرىپ كەتكەن جوق. دۇركىرەمەك تۇگىلى، پرەزيدەنتتىڭ اكتيۆتەردى قايتارۋ ساياساتىنا سابوتاج جاسالىپ جاتىر دەپ، جاۋاپكەرشىلىكپەن ايتا الامىن.

بىرىنشىدەن، اكتيۆتەردى ەلگە قايتارۋمەن اينالىسۋى ءتيىس ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ قۇرىلعانى جونىندەگى حاباردى اقپارات اگەنتتىكتەرىنەن عانا ەستىپ وتىرمىز. ونىڭ قۇرامى ەل پرەزيدەنتى تاپسىرعانداي، 130 ادام با، جوق قانشاسى قىرقىلىپ قالدى – بۇل جونىندە بەيحابارمىز.

ماعان جەتكەن اقپاراتقا قاراعاندا، ونىڭ قۇرامى 30-40 ادامنان اسپايدى ەكەن. بۇل دەگەنىڭىز ءبىر مينيسترلىكتىڭ ءبىر دەپارتامەنتىنەن نەمەسە ءبىر اۋداندىق اكىمدىكتىڭ شتاتتىق قۇرامىنان اسپايتىن اپپارات. مۇددەلى ۆەدومستۆولار – باس پروكۋراتۋرا، «انتيكور» مەن افم «ەسكى قازاقستاننىڭ» سىبىرلاۋىمەن ەل پرەزيدەنتىنىڭ باستاماسىن سۋ اياعى قۇردىمعا جىبەرۋ ءۇشىن، وسىنداي قول-اياعى قىرقىلعان قۇرىلىم قۇرعان دەپ بىلەم.

سىزدەر حالىقتى قارىز الۋدان ساقتاندىرعىلارىڭىز كەلەدى، بىراق ۇرلانعان اكتيۆتەردى قايتارۋ ماسەلەسىمەن اينالىسۋى كەرەك كوميتەتتىڭ قۇرىلىمى جونىندەگى اقپاراتتى دەپۋتاتتاردان جانە كلەپتوكراتتار ۇرلاپ اكەتكەن كاپيتالدىڭ قايتۋىن كۇتىپ وتىرعان حالىقتان نەگە جاسىرىپ وتىرسىزدار؟

اكتيۆتەردى قايتارۋ جونىندە قوعامعا تاراتىلۋى ءتيىس اقپارات نەگە ماردىمسىز؟

بۇكىل الەمنىڭ قۋىس-قۋىسىنا، وفشورلار مەن شەتەلدىك بانكتەردىڭ تۇكپىر-تۇكپىرى تۇگىلى، ءوز ەلىمىزدىڭ ىشىندە ءتۇرلى قيتۇرقى سحەمالارمەن تىعىلعان وراسان زور اكتيۆتەردى قايتارۋ ىسىمەن كوميتەتتىڭ وسى وتىز ادامدىق كەسىلگەن قۇرامى تولىق مۇمكىندىكپەن اينالىسا الادى دەپ ويلايسىزدار با؟

ەكىنشىدەن، اكتيۆتەردى ەلگە قايتارۋ جونىندەگى كوميسسيانىڭ قۇرامى جالپاق جۇرتقا نەگە جاريالانبادى؟ «مى زاسەكرەتيلي سوستاۆ كوميسسي، چتوبى نا ەە چلەنوۆ نە وزاۆىۆاليس داۆلەنيە يزۆنە» دەپ مىڭگىرلەيدى ۇكىمەت. بەسىكتەگى بالا سەنبەيتىن بىلجىراقپەن حالىقتى الدارقىتقىلارىڭىز كەلە مە؟

زا پەريود كاك مينيمۋم دۆا گودا يز كازاحستانا پود پرەدلوگوم ۆىپلاتى ديۆيدەندوۆ بىلي ۆىۆەدەنى وگرومنىە سۋممى، كوتورىە وستاليس زا رۋبەجوم، نەكوتورىە سۋممى بىلي زاموروجەنى ۆ زاپادنىح بانكاح، ناپريمەر، ۆ كنياجەستۆە ليۋكسەمبۋرگ پري پەرەۆودە نا سچەتا ۆ بانكە ۆ رەسپۋبليكە بانگلادەش.

ءبىز جۋىقتا سول بانگلادەشپەن جانە وفشورلى سەيشەل ارالدارىمەن ۆيزاسىز رەجيم جونىندە كەلىسىم جاساستىق. قارىزعا باتقان قاي قازاق بانگلادەشكە نەمەسە سەيشەل ارالدارىنا قىدىرىپ بارادى؟ باراتىندار – قازاقستاندى توناپ، قارجىسىن وسى ەلدەردەگى وفشورلارعا تىققان نازارباەۆتىڭ وليگارحتارى.

ءالى كۇنگە دەيىن بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنە اقشا اۋدارىلىمدارى جاسالۋدا. حالىقتى قارىزدان ساقتاندىرعاننان بۇرىن، سول اۋدارىلىمداردىڭ تاريحىن تەكسەرۋ كەرەك!

تاكيم وبرازوم، يا سچيتايۋ، چتو پراۆيتەلستۆو سابوتيرۋەت ۋكاز پرەزيدەنتا توكاەۆا ي زاكون رەسپۋبليكي كازاحستا و ۆوزۆراتە پويحششەننىح اكتيۆوۆ.

راقمەت!

ەرمۇرات باپي

Abai.kz