«تۇركىستان» گازەتىنىڭ ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 26-28 نومىرلەرىندە جاريالانعان كاسىبي جۋرناليست ءنازيا جويامەرگەنقىزىنىڭ «بايقوڭىردىڭ باسىنا بۇلت ءۇيىرىلدى»، «كيەلى دالانى كۇيدىرگەن گەپتيل» ماقالالارىن وقىپ شىققانىمدا، سول جۇزدەگەن توننا ۋلى زات ءوز ۇستىمە قۇيىلعانداي اسەر الدىم. بويىمدى شاراسىزدىق پەن السىزدىك بيلەپ، «ماڭدايىنىڭ سورى مەن بەينەتى ارىلماعان نەتكەن جانسەبىل حالىق ەدىك؟» دەپ ىشتەي كۇيزەلىسكە ءتۇستىم. 

گەپتيل دەگەنىمىز – ۋ. ول تىرشىلىك بىتكەننىڭ بارىنە قاتەر توندىرەدى. قازاق دالاسىنا قۇلاعان «پروتون-م» زىمىران تاسىعىشىنان 600 توننا جانار-جاعار ماي «بۇلت بولىپ ءۇيىرىلىپ، سوڭىندا توپىراققا ءسىڭىپتى». بۇل جونىنەن رەسەي عارىش اكادەمياسىنىڭ ساراپشىسى يۋري كاراش: «پروتوننىڭ» قۇلاۋىن جالعىز اۋىز سوزبەن سۋرەتتەسەك، وتە قورقىنىشتى. جۇزدەگەن توننا گەپتيلدىڭ قازاقستان اۋماعىنا قۇلاۋىن وسى ەلگە جاسالعان حيميالىق شابۋىل رەتىندە، قاراستىرۋعا بولادى»، – دەپ باعالاپتى.

«تۇركىستان» گازەتىنىڭ ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 26-28 نومىرلەرىندە جاريالانعان كاسىبي جۋرناليست ءنازيا جويامەرگەنقىزىنىڭ «بايقوڭىردىڭ باسىنا بۇلت ءۇيىرىلدى»، «كيەلى دالانى كۇيدىرگەن گەپتيل» ماقالالارىن وقىپ شىققانىمدا، سول جۇزدەگەن توننا ۋلى زات ءوز ۇستىمە قۇيىلعانداي اسەر الدىم. بويىمدى شاراسىزدىق پەن السىزدىك بيلەپ، «ماڭدايىنىڭ سورى مەن بەينەتى ارىلماعان نەتكەن جانسەبىل حالىق ەدىك؟» دەپ ىشتەي كۇيزەلىسكە ءتۇستىم. 

گەپتيل دەگەنىمىز – ۋ. ول تىرشىلىك بىتكەننىڭ بارىنە قاتەر توندىرەدى. قازاق دالاسىنا قۇلاعان «پروتون-م» زىمىران تاسىعىشىنان 600 توننا جانار-جاعار ماي «بۇلت بولىپ ءۇيىرىلىپ، سوڭىندا توپىراققا ءسىڭىپتى». بۇل جونىنەن رەسەي عارىش اكادەمياسىنىڭ ساراپشىسى يۋري كاراش: «پروتوننىڭ» قۇلاۋىن جالعىز اۋىز سوزبەن سۋرەتتەسەك، وتە قورقىنىشتى. جۇزدەگەن توننا گەپتيلدىڭ قازاقستان اۋماعىنا قۇلاۋىن وسى ەلگە جاسالعان حيميالىق شابۋىل رەتىندە، قاراستىرۋعا بولادى»، – دەپ باعالاپتى.

گەپتيلگە انىقتاما بەرگەن تاعى دا ءبىر رەسەيلىك مامان، حيميا عىلىمىنىڭ دوكتورى لەۆ فەدوروۆ: «بۇيرەكتىڭ گەپتيلمەن زاقىمدانۋىنىڭ قاۋىپتىلىگى سول، بىردەن انىقتالمايتىن، ۇزاق ۋاقىت بايقاتپاي اسقىناتىن دەرت. ول ونكولوگيالىق دەرتكە سەبەپ بولادى»، – دەيدى. «بايقوڭىردى» 2050 جىلعا دەيىن العان رەسەي جاعى اپاتقا وراي بىردەن ەكى بىردەي كوميسسيا قۇرىپ، وزدەرىن اقتاپ الۋدىڭ امالدارىن جاساپ جاتسا، «قازعارىش» اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى تالعات مۇساباەۆتىڭ «بۇل اپات ەمەس، رەسەيدىڭ ىشكى جۇمىسى»، «ۇكىمەتتىك كوميسسيا قۇرۋدىڭ قاجەتى جوق. رەسەي مۇنى قالاماي وتىر»، – دەپ رەسەيدىڭ ىعىنا جىعىلۋى ءتىپتى دە تۇسىنىكسىز. ۋلانىپ جاتقان قازاق جەرى، ونىڭ زيانىن كورەتىن قازاق ەلى. بۇل قالاي رەسەيدىڭ ىشكى جۇمىسى بولادى؟

باق وكىلدەرىنە سۇحبات بەرگەن قورشاعان ورتانى قورعاۋ ۆيتسە-ءمينيسترى بەكتاس مۇحامەدجانوۆ باي­قوڭىر عارىش ايماعىنىڭ اۋماعىندا گەپتيلدىڭ كولەمى مولشەر­دەن اس­پاعانىن، عارىش ايلاعىنا جاقىن ماڭداعى ەلدى مەكەن تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىقتارىنا ەشقانداي زيان كەلمەگەنىن رەسمي تۇردە مالىمدەيدى.

تاعى دا ءبىر شەنەۋنىك – ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەركىن شايماعانبەتوۆ: «ءبىز­دىڭ مالىمەتتەر بويىنشا، پايدا بولعان شۇقىردىڭ ورتاسىندا گەپ­تيلدىڭ كونتسەنتراتسياسىنىڭ شەكتى دەڭگەيىنەن 527 ەسەگە، ال قورشاۋ نۇكتەسىنەن 10 مەتر جەردە 395 ەسەگە اسىپ وتىر»، – دەيدى («تۇركىستان»، №28).

 رەسەي وكىلدەرىنىڭ وزدەرى شىندىققا از دا بولسا يشارا ءبىلدىرىپ تۇرعاندا، قازاقستان بيلىك وكىلدەرىنىڭ حالىقتىڭ ۋ جۇتىپ جاتقانىنا سالعىرتتىقپەن قاراپ، ەشتەڭە بۇلىنگەن جوق دەۋلەرى كوپ نارسەنى اڭعارتسا كەرەك. ەلدىڭ ەرتەڭىن ويلار ادام بولسا، جاسالىپ جاتقان قيانات ءۇشىن جانارتاۋداي بولىپ جارىلار ەدى. ءبىزدىڭ بيلىك تىم بولماسا «بۇلارىڭ نە؟» دەپ قاباق تا شىتا المادى.

اسا ساۋەگەيلىك تانىتپاي-اق، ماسەلەنى قاراپايىم تۇسىنىك-تۇيسىك دەڭگەيىنەن باعالاساق، قازاقستاننىڭ ىشكى قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدە شەشۋىن تاپپاعان، ەسىگىن ەشكىم اشپاعان كەلەڭسىزدىكتەر جەتكىلىكتى. قازاق جەرىندەگى رەسەيدىڭ سىناق الاڭدارى، ياعني، پوليگوندارى جويىلماي، كورشى مەملەكەتتىڭ الىمجەتتىگى توقتالماق ەمەس. 

رەسەيگە بەرىلگەن سىناق الاڭىنىڭ كولەمى 10 ملن. گەكتارعا تەڭ قازاق جەرى ەكەن. ونىڭ ىشىندە سارىشاعان، «كاپۋستين يار» پوليگوندارىنىڭ جەر كولەمى ۇلان-بايتاق. سول 10 ملن. گەكتار جەردى رەسەي قالاي پايدالانامىن دەسە دە ءوز ەركى، وعان ەشقانداي تياناقتى باقىلاۋ جوق. ويتكەنى ول «رەسەيدىڭ ىشكى شارۋاسى». 

2 شىلدە كۇنگى اپات قازاق جەرىن «پروتوننىڭ» 32-رەت ويرانداۋى ەكەن. بيلىك يەلەرىنىڭ ءمان بەرمەي، ءۇنسىز قالۋىنا قاراعاندا توبەمىزدەن قايتا-قايتا قۇلاپ، سۋىمىزدى ۋلاپ، جەرىمىزدى لايلاپ جاتقان «پروتوندارعا» ەتىمىز ۇيرەنىپ العان-اۋ دەرسىڭ 

رەسەي جاعى بولعان اپاتتىڭ زياندى اسەرىنىڭ بەتىن بۇركەمەلەپ، جەردىڭ جىرتىعىن جاماعانداي، ماسەلەنى مايدالاپ جىبەرۋگە تىرىستى. ال، كەزەكتى «پروتوننىڭ» تاعى دا «بايقوڭىردان» ۇشۋعا دايىندالىپ جاتقانىن قازاق تەلەديدارى ءسۇيىنشى سۇراعانداي حابارلايدى. كەزىندە ورىستىڭ اتاقتى عالىمى سەرگەي كورولەۆ عارىشتى يگەرۋ ماقساتىندا گەپتيلدى پايدالانۋعا ءۇزىلدى-كەسىلدى تىيىم سالىپتى. اسكەريلەر اراسىندا گەپتيلدى «تەك دۇشپاندارعا قارسى سوعىسقا پايدالانۋ كەرەك» دەگەن ۇعىم قالىپتاسقان. ءدال بۇگىنگى كۇنى، ساقتاۋ مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن گەپتيل تولى (600 توننا) «پروتونداردىڭ» قازاقتىڭ قاسيەتتى دالاسىنا تەك قانا زيان سەۋىپ جاتقانىن بۇكىل الەم بىلەدى. بىراق ەلىنە «جاناشىرلىق» جاساپ، كەساپاتتىڭ زيانى جونىندە اقپارات قۇرالدارى تۇششىمدى ەشتەڭە جازبايدى. شىندىقتىڭ بەتىن جالعان جەتىستىكتەرمەن بۇركەمەلەپ، ۋ ىشكەندەردى سۋ ءىشتى دەپ جاعىمپازدىقپەن ەسەبىن تۇگەندەۋدە. ەل باسىنا كۇن تۋعان وسىنداي ءبىر قيىن ساتتەردە توپ باستاپ، ەلگە قامقورلىق جاسار ازاماتتاردىڭ كوزبوياۋشىلىق جاساپ، ەل مۇددەسىن ساۋدالاۋعا دەيىن بارۋلارى جانى تازا، ءتانى پاك ادامداردى كۇيزەلتەدى.

«باقىتتى ۇستاپ الۋدان، ۇستاپ تۇرۋ قيىن» دەگەندەي قازاق قاۋىمى ەلگە يە بولارلىق ناعىز پاتريوتتىق دەڭگەيگە جەتپەسە، بۇگىنگى الاۋلاتىپ-جالاۋلاتقان، شىنايىسىنان داراقىلىعى باسىم، جەمقورلىقتى ادەتكە اينالدىرعان جاساندى تىرلىكتىڭ كەلەشەگى بۇلدىر.

قىسقاسى، حالقىمىزدىڭ يگىلىگى ءۇشىن كۇش-قايراتىمىزدى قايراپ، جىگەرىمىزدى تانىتىپ، ەلىمىزگە رۋحاني سىلكىنىس اكەلەتىن ۇلتتىق يدەولوگيا بولماي، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇعىرلى بولۋى دا ەكىتالاي. «ەل بىرلىگى»، «حالىقتار دوستىعى» دەگەندى جەلەۋ ەتىپ، باسىڭا ۋ قۇيىپ جاتقاندارعا قۇلدىق ۇرا بەرۋ ەلىمىزدىڭ بويىن وسىرمەيدى، ابىروي اپەرمەيدى.

تىلەگەن جەتەەۆ،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، 

جامبىل اۋدانى

"تۇركىستان" گازەتى