جاقىندا استانا قالاسىندا «AMANAT» پارتياسىنىڭ قولداۋىمەن «التىن دومبىرا» ايتىسكەرلەر الامانى ءوتتى. «ەڭبەك – ەل ىرىسى» تاقىرىبىندا وتكەن ۇلكەن دودادا ارقانىڭ اقىنى ماقسات اقانوۆ باس جۇلدەنى قانجىعاسىنا بايلادى. ونەرتانۋشى، ءداستۇرلى ءانشى ەرلان تولەۋتاي ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىنا ماقسات اقانوۆتى قۇتتىقتاپ جازبا قالدىرىپتى. وندا قازىر قازاق ايتىس ونەرىندەگى بىرقاتار ماسەلەلەر تىلگە تيەك بولىپ، ۇلتتىق ونەردىڭ كەشەگىسى مەن بۇگىنى ءسوز بولادى. ءبىز ەرلان تولەۋتايدىڭ جازباسىن قاز-قالپىندا نازارلارىڭىزعا ۇسىندىق:

«ماقساتجان، «التىن دومبىراڭ» قۇتتى بولسىن! «التىن دومبىرا» پايدا بولعالى دۇركىن-دۇركىن ۋاحابيتتەردىڭ قولىنان تۇسپەي قويىپ ەدى. سوناۋ جىلى اشىنىپ «"التىن دومبىرانى" نەگە تاۋىقتار الادى؟» اتتى ماقالا دا جازدىم. ەش قايران بولعان جوق، نازارباەۆ بيلىگىمەن ءبىراۋىز ۋاھابيتتەر ايىلىن دا جيار بولماعاسىن ءبارىن قۇدايعا تاپسىرىپ، اقىرىن كۇتۋگە تۋرا كەلگەن. كۇتۋدە ءبىر نىعمەت بار، سونىڭ ايعاعى وسى جولعى – «التىن دومبىرانى» ۋاھابيتتەرمەن باسى ەش پىسپەي قويعان قازاقى اقىن – سەن الىپسىڭ. وڭشەڭ اراب تۇقىمدى اتتاردىڭ ىشىنەن قازاقى جۇيرىك بايگەدەن كەلگەندەي شىن قۋانىپ وتىرمىن، ماقساتجان!

ءوز باسىم سەنى قازاقى تانىمدى ءھام ايتىس اقىنىنىڭ بابالاردان قالعان ءداستۇرى مەن سەرتىن ەشقاشان ساتپاعانىڭ ءۇشىن قادىرلەۋشى ەدىم. بۇل ساعان وڭاي تيگەن جوق، ارينە. ونىڭ ۇستىنە قوعام بەلشەسىنەن باتقان بىلىقتاردى، سونىڭ ىشىندە دىنشىلدىك دەرتى دە بار، اياۋسىز اشكەرلەپ، كۇلبىلتەلەمەي سويىپ سالىپ قاراپ وتىراتىن اقكوزدىگىڭە ايتىس جانكۇيەرلەرى ءتانتى بولعانىمەن، سالافي كوسەمدەرىنىڭ ءجىتى باقىلاۋى مەن سولاردىڭ ىعىمەن ءجۇرىپ-تۇراتىن ۇيىمداستىرۋشىلار مەن قازىلاردىڭ ساعان ءىشى جىلي قويمايتىن; ارالارىندا جاقتاسقىسى كەلگەندەر بولعانىمەن ولار دا سىن ساتتە تاۋەكەلگە بارا الماي، پۇشايمان بولاتىنىنان دا حاباردارمىز. مىنە، بۇگىن ايتىس ونەرىنە تونگەن قاۋىپ ءبىرجولا سەيىلگەندەي، بۇل ونەردىڭ باسىنا ورناعان تۇنەك زامان ارتتا قالعانداي – حالقىمىزدىڭ ايتىس ونەرىنىڭ تىلەۋقورلارىنىڭ بارلىعى ءبىر كىسىدەي قۋانىسىپ، ءوزىڭدى شىن كوڭىلدەن، رياسىز قۇتتىقتاسىپ جاتىر. سەنىڭ بۇگىنگى جەڭىسىڭ، كەشەگى ءسۇيىنباي، جاناق، شوجە، شەرنياز، كەمپىرباي، تۇبەك ت.ب. حالىقشىل اقىنداردان ميراس بولعان قازاقى ايتىس ونەرىنىڭ جەڭىسى! ۇزاعىنان سۇيىندىرگەي!

ايتپاقشى، ايتىستى ۇيىمداستىرۋشىلارعا دا مىڭ العىس! سەبەبى بايقالىپ تۇردى – بۇگىنگى ايتىستا ۋاھابي-سالافي اقىندار بولعان جوق. مۇنىڭ ءوزى وڭ نىشان! بۇل ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ وڭ باعىتقا بەت بۇرعانىنىڭ بەلگىسى. بيلىك، ونداعى ەل اعالارى ايتىستىڭ مەملەكەتتىك يدەولوگيامىزدىڭ رۋپورى بولۋعا ءتيىس بىردەن-ءبىر رۋحاني كۇش، اۆانگارد ونەر ەكەندىگىنە كوزى جەتە باستاعان سىڭايلى. لايىم سولاي بولعاي!

ايتپەسە، اناۋ جىلدارى ءبۇرسىز بيلىك ايدىن كۇننىڭ امانىندا ايتىستى سالافيلەردىڭ قولىنا بەرىپ قويدى ەمەس پە! «ايتىستىڭ اكەسى» اتانعان ءجۇرسىن اعاڭ سودان قۇسا بولدى. ەندى قايتسىن، مىرزەكەڭ ايتپاقشى، «جاسىنانان بالاپانداي باپتاعان» اقىندارىنىڭ دەنىنىڭ ءسالافي بولىپ كەتكەنىن اتتارى اتاپ تۇرىپ، ەفيرلەردەن اشىنىپ ايتىپ سالدى دا. بۇل ونىڭ جانايقايى ەدى. مەن بيلىكتەگى ۋاھابيستەردىڭ ودان ايتىستى قالاي تارتىپ العانىن، بۇل سۇمدىقتىڭ قالاي «جۇزەگە اسىرىلعانىن» ءجۇرسىن اعانىڭ ءوز اۋزىنان ەستىدىم. بۇگىن ول كىسى دە قۋانىپ وتىرعان شىعار. قۇداي قۋات بەرسىن ول كىسىگە! تەزىرەك ساۋىعىپ، ورتامىزعا ورالۋعا جازسىن.

سولاي، ماقسات باۋىرىم، سەن ۇلت كوسەمدەرى ءاليحان بوكەيحان مەن ءالىمحان ەرمەكوۆ، جاقىپ اقباەۆ، ۇلى انشىلەر اسەت نايمانباەۆ، ماناربەك ەرجانوۆ، كۇلاش بايسەيىتوۆا تۋعان توپىراقتانسىڭ عوي. سوندىقتان دا شىعار، سەن قازاقى ۇستانىمىڭنان ايىرىلمادىڭ، ونەردەگى پرينتسيپىڭنەن تانبادىڭ. بۇگىن سول قاسيەت ساعان جەڭىس بوپ كەلدى.

ەندى ساعان ايتارىم، وسى ۇستانىمىڭنان ايىرىلما، ونەردىڭ مۇراتى، ونەرپازدىڭ، ونىڭ ىشىندە ايتىس اقىنىنىڭ ماقسۇتى حالىقتىڭ مۇڭىن جىرلاۋ، بيلىك وزبىر بولسا – اشكەرەلەۋ، حالىق پەن بيلىكتىڭ اراسىنا كوپىر بولا ءبىلۋ، ناداندىقتى ايىپتاۋ، جاماندىقتان جيرەندىرۋ، جاقسىلاردى دارىپتەۋ، ەلدى بىرلىككە، ىنتىماققا شاقىرۋ. ارينە بۇل جول جەڭىل ەمەس، بىراق سول مۇرات جولىنان سەن تابىلا الاسىڭ. ويتكەنى سەندە حالىقتىق اقىنعا كەرەكتى قاسيەتتىڭ ءبارى بار! بۇل قاسيەتتەر – ايتىس اقىندارى قازاقتىعى مەن اقىندىق ونەرىن دۇنيەگە ساتىپ، ۋاحابيت بولىپ جاتقاندا يا ءبىر تابانى تايعاقتارى سول سۇمدارعا تىلەكتەستىك تانىتىپ جۇرگەن تۇستا ياكي سولارمەن «قوس مەكەندىلەر» سەكىلدى قاتار «ءومىر ءسۇرىپ» جۇرگەندە سەنىڭ سالافي بولماي قويعان قايتپاستىعىڭنان بىلىنگەن. بۇل قايتپاستاردىڭ ىشىندە داۋلەتكەرەي كاپۇلى مەن رينات زايىتوۆتىڭ دا بولعاندىعىن ايتا كەتكىم كەلەدى. العىستارمىن بۇل قوس سايىپقىرانعا دا!

داتكە قۋات، ول كەزەڭ ءوتتى، سىرتقى-ىشكى جاۋ كۇشتەر قانشا ميلليارد اقشا قۇيسا دا قازاق قوعامى ءسالافيزمدى قابىلداماي قويدى (حالقىمىزدىڭ مۇنىسى ەندى ەرلىك بولدى). بىراق ءالى كۇنگە شەيىن مەنى قىنجىلتاتىنى – ءسالافيزمدى الدىمەن ايتىس اقىندارى، ءانشى، كۇيشىلەر، بىلايشا ايتقاندا، قازاق رۋحانياتىنا قورعان بولۋى ءتيىس، ۇلتتىق يممۋنيتەتى كۇشتى بولۋى كەرەكتى ونەرپازداردىڭ قابىلداعانى، قابىلداپ قانا قويماي، جات ءدىننىڭ سويىل سوعار – ناسيحاتشىسىنا اينالعانى. اقىن دەگەن ەجەلدەن سىرتتان تونگەن دۇشپاندى، ىشتەن ىرىتكى سالعىش جاۋ كۇشتەرى الدىمەن سەزەتىن، سەزىپ قانا قويماي، بىردەن اتتان سالىپ، دابىل قاعاتىن قازاق قوعامىنىڭ اسا ءبىر تۇيسىكشىل – ينديكاتور قاۋىمى، ۇلتتىڭ رۋحاني كۇزەتشىسى ەدى. ال مىنا زاماندا ايتىس اقىندارىنىڭ ءبىرازى ساتقىن بولىپ شىعىپ، قازاقتىڭ بايىرعى داستۇرىنە، اتا-بابا ارۋاعىنا قارسى مايدان اشتى. مەن وسىعان ءالى تاڭمىن. بالكىم ولاردىڭ اسا سەزگىش تۇيسىگىن جانسىزداندىرعان قۋ قۇلقىن، كوزدى ارباعىش دىلگىر دۇنيە شىعار – قايدان بىلەيىن.

ۇلى اباي:
«كوپ ادام دۇنيەگە بوي الدىرعان،
بوي الدىرىپ، اياعىن كوپ شالدىرعان»، – دەپ ايتپاي ما.

اباي ايتقان دۇنيە ءۇشىن جانىن جالدادى عوي دەيمىن، بۇل جالداپتار. ايتپەسە، ۇلتتىق دۇنيەتانىمعا قارسى شىعا ما، حالىقتىق داستۇرگە، سالت-ساناعا اسقان ولەرمەندىكپەن مايدان اشا ما؟ ەستۋىمىزشە، تاياۋدا بيلىك بۇلارعا قارسى زاڭدىق نەگىزدە قاتال شارالار قولدانادى دەيدى. سول كەزدە بۇلاردىڭ باسقاشا سايرايتىنىن بىلەمىن، الدەن سايراي باستاعاندارى دا بار. بىراق مۇنىڭ ءبارى پويىز كەتىپ قالعانداي – كەش! قازاق قوعامى ۇلتتىق دۇنيەتانىمعا يتتىك جاساعان ءھار ءۋاحابيتتى ۇمىتپايدى. بۇل قىرما مۇرت، تەكە ساقالداردىڭ ارقايسى كەلەشەكتە ۇلتتىڭ «قارا تاقتاسىنا» تىزىمدەلەتىن بولادى. قوعامدىق سانا وسىعان كەلە جاتىر.

ال ماقساتجان، ءوزىڭدى قۇتتىقتاعالى ەكى-ءۇش اۋىز لەبىز جازايىن دەگەن ەدىم، جازبام سوزىلىپ بارادى، وسى تۇستان دوعارايىن.
اق جول ساعان! حالىقتىڭ قادىرلى اقىنى، اياۋلى ونەرپازى اتان! اقىن ءۇشىن، جالپى كوشەلى ونەرپاز ءۇشىن حالىق قۇرمەتىنەن اسقان اتاق تا، داڭق تا جوق. سول جولدا اركەز مەرەيىڭ ۇستەم بولا بەرسىن، باۋىرىم!».

Abai.kz