بيىل بiلiم سالاسىن باس­قارۋعا كۇتپەگەن جەردەن جاڭا مينيستر تاعايىندالعاندا، تاڭدانۋشىلار كوپ بولدى. جاڭا وقۋ جىلىنىڭ ەكiنشi كۇنiندە باسشىسى اۋىسقان بۇل سالانى باسقارۋ 40 جاسقا تولماعان اسلان سارينجيپوۆكە جۇكتەلدi. عالامتوردى قانشا اقتار­عانىمىزبەن، جاڭا مي­نيستر­گە قاتىستى iلiپ الارلىق دۇنيە تاپپادىق. ول بۇعان دەيiن ەلشiلiكتە جۇ­مىس iستەگەن، شەتەلدە تا­جi­ريبە جيناقتاعان جانە ن.نازارباەۆ ورتالىعىندا باسشىلىق قىزمەت اتقارعان ەكەن. باسقا ماردىمدى دەرەك جوق. ء“ۇمiتسiز – شايتان” دەيتiن حالىقپىز عوي، ا.سا­رينجيپوۆ­تiڭ جاستىعىن جاقسىلىققا جورىپ، بiلiم سالاسىن جاڭالىققا تولتىرار دەپ ۇمiتتەنگەندەر از ەمەس ەدi. الايدا جاڭا مي­نيستردiڭ اقپارات قۇرالدارىنا ورىسشا بەرگەن جاۋاپتارىنان كەيiن “باياعى جارتاس – سول جارتاس” دەپ قول سiلتە­گەن­دەر كوبەيدi. ورىستiلدi مينيستر مەملە­كەتتiك تiلدi مەن­سiنە قويار ما ەكەن؟ نە­گiزگi ماسەلە دە وسىندا. ويىن ورىسشا جەت­كiزگەن اسلان قازاق تiلi پاندەرiنە قا­تىستى قىرۋار جۇمىس اتقارادى دەگەنگە سەنگiمiز-اق كەلەدi.

2020 جىلعا قاراي قازاق تiلiندە قاقالماي سويلەي­تiن­دەردiڭ كورسەتكiشi 95 پايىز بولادى. بۇل بولجامىنا ن.نازارباەۆ ءوزiن عا­نا ەمەس، وزگەلەردi دە سەن­دiر­گەنi سونداي، مەملە­كەت­تiك تiلiمiز 5-6 جىلدا بيiك مارتەبەسiنە شىعارداي دامەلەندiك. بiراق جىل ساناپ قازاق تiلiنە تونگەن قاۋiپ ۇلعايىپ، بوساعادا قالعان تiلiمiز ەسiكتەن سىر­عىپ شىعاتىن كۇن تاياعانداي. بۇعان مەكتەپ باعدارلاماسىنداعى قازاق تiلi ءپانiنiڭ ساعاتتارىن قىسقارتۋدى دالەل ەتسەك جەتەدi.

مەملەكەتتiك تiلدi مەڭگەرۋ – وتباسى، بالاباقشا، مەكتەپتە قالىپتاسادى. وكiنiشكە قاراي، قازاقشا بiلiم بەرەتiن مەكەمەلەر سانىنىڭ كەمiگەنi ازداي، ەندi ءپان ساعاتتارىن قىس­قارتۋعا كوشتi. 2011-12 وقۋ جىلىندا ۇيعىر، تاجiك، وزبەك تiلiندە­گi مەكتەپتەر­دiڭ جوعارى سىنىپتارى اپتاسىنا 4 ساعات قازاق تiلiن وقىعان. ال 2012-13 جىلعى وقۋ جىلىندا وزگە ۇلت وكiلدەرiنە قازاق تiلiن نەبارi ءۇش ساعات وقۋ جۇك­تەلدi. مۇنداي سوراقىلىق قازاق مەكتەپ­تەرiن دە اينالىپ وتپەدi. جىل سايىن كەمiگەن قازاق تiلiنiڭ جۇكتەمە ساعاتتارى 2013-14 وقۋ جىلىندا وزگە پاندەرگە جۇتىلا ءتۇستi. جۇتىلماعاندا شە، كەرەك­تi-كەرەكسiز پان­دەر ساعاتتان بولەك قوسىمشا وقىتىلىپ جاتىر. ال مەملەكەتتiك تiلدi وقى­تۋعا كەلگەندە بiلiم مي­نيسترلiگi ەنجارلىق تانىتىپ، تارىلىپ قالدى. 2012 جىلعى ەكس-مينيستر ب.جۇ­ماعۇلوۆتىڭ №500 بۇيرىعىن ا.سارينجيپوۆ بiر بۇكتەپ قوقىسقا تاستار دەگەنiمiز بەكەر ەكەن. ورىس سىنىپتارىنداعى قازاق تiلiنiڭ جۇكتەمەسi 2 ساعاتقا كەمiپ، ونىڭ ورنىنا شەت تiلiنiڭ ساعاتتارى كوبەيتiلدi. ەندi 5-9-سىنىپ وقۋشىلارى اپتاسىنا 5 ساعاتتىڭ ورنىنا ءۇش ساعات قازاقشا، 4 ساعات اعىلشىن تiلiندە بiلiم الادى. اعىلشىن تiلiن وقۋشىلارىمىز توپقا ءبولiنiپ، تىپ-تىنىش بولمەدە تالاپقا ساي وقي­دى. ال قازاق تiلi ساباعىنا بiر سىنىپتىڭ 30-40 وقۋشىسى تۇگەل قا­تىسپاق. جالعىز مۇعالiمنiڭ وسىنشا بالاعا قانداي بiلiم بەرە­رiن باعامداپ كورiڭiز. ورىس سىنىپتارىندا قازاق ادە­بيەتiنiڭ ساعاتىن نە سە­بەپتi ەكەۋگە كو­بەيگەنiن جاڭا مينيستر ا.سارينجيپوۆ تا ءتۇسiندiرiپ بەرە الماس.

تiلدiڭ زاڭدىلىقتارىن وقىتاتىن نەگiزگi ءپاندi شۇنتيتىپ قىسقارت­قان مي­نيسترلiك وزگە ۇلت وكiلدەرi ادەبيەتتi جارىتادى دەپ ويلاسا كەرەك. مۇنىڭ بارلىعى “مەتوديكاسى مىقتى مۇعالiم اپتاسىنا بiر ساعات ۇيرەتسە دە، قازاقشا سايراتىپ شىعارا الادى” دەگەن بiلگiشتەردiڭ پايىمىنا نەگiزدەلگەنi انىق. قازاق تiلiن مەڭگەرۋ ءۇشiن اپتاسىنا بiر عانا ساعات جەتكiلiكتi بولسا، اعىلشىن تiلiنە 4 ساعات نەنiڭ قۇرمەتiنە بە­رiلگەن؟ الدە اعىلشىنشا اپتاسىنا 45 مينۋت قانا وقىتىپ، “وقۋشىسىن سايراتاتىن، مەتوديكاسى مىقتى مۇعالiم” جوق پا؟ شەت تiلiن تەرەڭ مەڭگەرتۋدi ماقسات ەتسە، مينيسترلiك نەگە “دۇنيەتانۋ”، ء“وزiن-ءوزi تانۋ” سياقتى تانىتقىش پان­دەردiڭ ساعاتىن قىسقارتپايدى؟

جىل سايىن وسىلاي 1-2 ساعاتقا كەمي بەرسە، كەلەشەكتە قا­زاق تiلi مەن ادەبيەتi پاندەرi مەكتەپ باعدارلاماسىنان تۇبە­گەيلi الىنىپ تاستالماسىنا كەپiلدiك جوق. بۇلاي كۇماندانۋىمىزعا سەبەپتەر جەتكi­لiكتi. وزگە پاندەرمەن سالىستىرعاندا، وسى قازاق تiلi مەن ادەبيەتi ءپانiنiڭ ماتەريالدىق بازاسىنان باس­تاپ، وقىتۋ ءادiس-قۇرالدارى جۇتاڭ. بiر عانا “اتامۇرادان” شىعاتىن قازاق تiلi مەن ادەبيەتi وقۋ­لىقتارىن اشىپ قاراساڭىز، قاتە مەن تۇسiنiكسiز جاتتىعۋدى كورiپ، اقىلدان اداساسىز. وقۋلىقتاعى ءسوز ساپتاۋ، سويلەم قۇرىلىسى، تاپسىرما دەگەندi وقۋشى تۇرماق ۇستازدىڭ ءوزi ارەڭ تۇسiنەدi. وسىدان كەيiن وقىتۋدىڭ بۇلايشا قولدان كۇردە­لەن­دiرiلۋi مەملە­كەتتiك تiلدi جويۋعا باعىتتالماعان دەي الاسىز با؟

ءپان ساعاتتارىن قىسقارتۋدىڭ كەلەسi پروبلەماسى – مۇعالiم­دەر­مەن بايلانىستى. ساعاتتان قاعىل­عان مۇعالiمنiڭ قالتاسى دا جۇقارادى. قالتانىڭ جۇقارعانى تۇك ەمەس، قىسقارتۋعا ءتۇسۋ دەگەن ۇلكەن پروبلەما بار. ونىڭ اقىرى جۇمىسسىزداردىڭ قاتارىن مولايتىپ، كوشە جاعالاپ، ەڭبەگiن ساتقان قا­زاقتى كوبەيتەدi. استارىنان سايا­سات iزدە­گiڭiز كەلمەسە دە، وسىنىڭ با­رiندە قۇلاعى قىلتياتىن قيتۇرقى ارەكەت­تiڭ جاتقانىن ءبارiبiر باي­قايسىز.

ءتۇيiن: “بiز – قازاقپىز. قازاقستان دەگەن مەملەكەتiمiز بار. سول مەملەكەتتiڭ اسەم قالاسى الماتىدا تۇرامىز. اناۋ اعاش تا، مولدiرەي اققان سۋ دا، كوك اسپان دا، الاتاۋ دا ءبارi-ءبارi بiزدiكi, قازاقتiكi. انا تiلiمiز دە، مەملەكەتتiك تiلiمiز دە– قازاق تiلi. سوندىقتان ءوز تiلiمiزدە سويلەۋگە تيiسپiز. سەن ورىس، اعىلشىن تiلiن بiلمەگەنiڭە نامىستانبا، كەرiسiنشە، ءوز تiلiڭدە سويلەي الماۋدان ساقتان” دەپ بالامنىڭ قۇلاعىنا قۇيۋدان جالىققان ەمەسپiن. ايتسە دە، بيىل مەكتەپكە بارعان ول: “بiز وسكەندە قازاق تiلiندە ەمەس، اعىلشىن، ورىس تiلiندە سويلەيدi ەكەنبiز، سول راس پا؟”،–دەپ سۇرادى. نە ايتارىمدى بiلمەي وتىرعانىمدا ونىڭ: “قازاقتiكi دەگەن سۋ، تاۋ، قالانىڭ ءبارi اعىلشىن، ورىستiكi بولا ما سوندا؟” دەگەنi تiپتi ساستىردى...

 وسىدان كەيiن قازاق تiلi ساعاتتارىنىڭ ازايىپ جاتقانىن ءتۇسiنiپ، بiلەتiن جاستاعى بالاعا “بولاشاق – قازاق تiلiندە” دەپ سەندiرە الاسىز با؟ جارتىكەش وقىتىلاتىن ءپاننiڭ ەرتەڭiنە سەنبەگەن وقۋشى مەملەكەتتiك تiلدi قايدان قۇرمەتتەسiن؟!