سەرىك نىعمەتۇلى احمەتوۆ  ءبىر جىل بۇرىن ءدال وسى كۇنى (24 قىركۇيەك) ۇكىمەت باسشىلىعىنا تاعايىندالعان ەدى. احمەتوۆ اتقارۋشى بيلىككە كەلگەن ءنومىرى توعىزىنشى پرەمەر-مينيستر. احمەتوۆتىڭ الدىندا  ۇزاقباي قارامانوۆ، سەرگەي تەرەششەنكو، اكەجان قاجىگەلدين، نۇرلان بالعىمباەۆ، قاسىم-جومارت توقاەۆ، يمانعالي تاسماعامبەتوۆ، دانيال احمەتوۆ، كارىم ءماسىموۆ  دەيتىن كىسىلەر قر ۇكىمەتىن باسقاردى. اتالعان جەتەۋ اتقارعان قىزمەتتەرىنە قاراي ەل ەسىندە قالدى دەۋگە بولاتىن شىعار. ايتكەنمەندە، مىسالى ۇزاقباي قارامانوۆتىڭ قاي جىلدارى ۇكىمەت باسقارىپ، نە ىستەگەنىن جۇرت بىلە بەرمەيدى. تەرەششەنكو توقسانىنشى جىلدارداعى جاپپاي توناۋ مەن جەكەشەلەندىرۋدى باستاپ بەرگەن پرەمەر ەكەندىگىمەن جۇرتتىڭ جادىندا. قازىر ول قازاقستانداعى جەرالپاۋىتتارىنىڭ ءبىرى. لاتيفۋنديست. 2009 جىلدارى قازاقتىڭ جەرىن اشىق ساۋداعا سالىپ، اراب پەن قىتاي ديحاندارىن شاقىرعان جانە سول نيەتىن اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگى ارقىلى جاساماق بولعان جادىگويدىڭ ءوزى. قازىر كوپ كورىنە بەرمەيدى.

سەرىك نىعمەتۇلى احمەتوۆ  ءبىر جىل بۇرىن ءدال وسى كۇنى (24 قىركۇيەك) ۇكىمەت باسشىلىعىنا تاعايىندالعان ەدى. احمەتوۆ اتقارۋشى بيلىككە كەلگەن ءنومىرى توعىزىنشى پرەمەر-مينيستر. احمەتوۆتىڭ الدىندا  ۇزاقباي قارامانوۆ، سەرگەي تەرەششەنكو، اكەجان قاجىگەلدين، نۇرلان بالعىمباەۆ، قاسىم-جومارت توقاەۆ، يمانعالي تاسماعامبەتوۆ، دانيال احمەتوۆ، كارىم ءماسىموۆ  دەيتىن كىسىلەر قر ۇكىمەتىن باسقاردى. اتالعان جەتەۋ اتقارعان قىزمەتتەرىنە قاراي ەل ەسىندە قالدى دەۋگە بولاتىن شىعار. ايتكەنمەندە، مىسالى ۇزاقباي قارامانوۆتىڭ قاي جىلدارى ۇكىمەت باسقارىپ، نە ىستەگەنىن جۇرت بىلە بەرمەيدى. تەرەششەنكو توقسانىنشى جىلدارداعى جاپپاي توناۋ مەن جەكەشەلەندىرۋدى باستاپ بەرگەن پرەمەر ەكەندىگىمەن جۇرتتىڭ جادىندا. قازىر ول قازاقستانداعى جەرالپاۋىتتارىنىڭ ءبىرى. لاتيفۋنديست. 2009 جىلدارى قازاقتىڭ جەرىن اشىق ساۋداعا سالىپ، اراب پەن قىتاي ديحاندارىن شاقىرعان جانە سول نيەتىن اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگى ارقىلى جاساماق بولعان جادىگويدىڭ ءوزى. قازىر كوپ كورىنە بەرمەيدى.

اكەجان قاجىگەلدين رەفورماشىلدىعىمەن تانىلدى. ەلىمىزدەگى ماكروەكونوميكالىق، ميكروەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ اۆتورى. الايدا، اكەجان ماعجانۇلىنىڭ شالت قيمىلى، ۇنەمشىلدىگى ەل تۇرمىسىنا قاتتى ءتيدى. ءسويتىپ قاجىگەلدين ۇكىمەتى ەتپەتتەگەن ەكونوميكانى «شوشىتىپ  ەمدەۋ» ءتاسىلىن سوڭىنا دەيىن جەتكىزە الماي رەسمي بيلىككە  وپپونەنت بولىپ شىقتى. اقىرىندا قاجىگەلديننىڭ ءوزى شەتەلگە كەتۋگە ءماجبۇر بولدى. ايتكەنمەندە، قاجىگەلدين ۇكىمەتىنىڭ «قازاقستانعا ينۆەستور تارتۋشى ۇكىمەت» اتانعانىن ۇمىتپاعان ابزال. «رەسەي ەسىگىن جاپسا، تەرەزەسىنەن كىرەمىز» دەگەندە اكەجان ماعجانۇلىنىڭ ءسوزى.

نۇرلان بالعىمباەۆ   وڭتۇستىك شىعىس ازيا ەلدەرىن تولقىتقان ەكونوميكالىق داعادارىس اۋا جايىلعان تۇستا ۇكىمەت باسشىسى اتاندى. مۇنايشىلار اۋلەتىنەن شىققان ول قارا التىن قورىن يگەرەتىن ينۆەستور-كومپانيالارمەن  يگىلىكتى شارۋالاردى بىرجاقتى ەتە ءبىلدى. قازاقستان مۇنايىن رەسەيدى اينالىپ ءوتۋ ارقىلى (باكۋ-دجەيحان-تبليسي) تاسىمالداۋ ماسەلەسى دە بالعىمباەۆ ۇكىمەتىنىڭ كەزىندە ايتىلىپ ءجۇردى. مەملەكەت بيۋدجەتىنىڭ ءبۇيىرى اش، ەڭبەككەرلەر مەن زەينەتكەرلەرگە وكىمەتتىڭ بەرەشەگى ەسەلەپ وسكەن قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە دە ول قىتاي تاراپىنان ۇسىنىلعان 9 ميلليارد دوللاردان باس تارتقان ەدى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ «جاستۇركىلەرمەن» ۇستاسقان پرەمەر رەتىندە تانىمال. توقاەۆ ءوزى سىرتقىىستەر ءمينيسترى كەزىندە اتقارعان قىزمەتى – شەكارا ماسەلەسىن راسىمدەۋ جۇمىسىنا پرەمەر كەزىندە بەلسەنە قاتىستى. ول ىشىكى ماسەلەدەن گورى سىرتقى شارۋامەن شۇعىلدانا الاتىندىعىن كوبىرەك اڭعارتتى.

يمانعالي تاسماعامبەتوۆتىڭ پرەمەرلىگى ەل ەكونوميكاسىنىڭ ەپتەپ جاندانۋىمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. مەملەكەتتىك بيۋدجەت ۋاقىتىندا بەكىتىلىپ، جۇرت جالاقىسىن مەرزىمىندە الاتىن جاعدايعا جەتتى. يمانعالي نۇرعاليۇلى الەۋمەتتىك سالالاردىڭ  ساۋىعۋىنا كوپ كوڭىل ءبولدى. ەلدىڭ رۋحاني الەمىن سەرپىلتەتىن ءساتتى جوبالاردى قولعا الدى. الايدا، ونىڭ  اتقارۋشى بيلىكتى باسقارۋى تىم كەلتە بولدى. ال، تاسماعامبەتوۆتەن كەيىن ۇكىمەت باسشىلىعىنا بەكىگەن دانيال احمەتوۆ ۇزاق جىلدار بويى اتقارۋشى بيلىكتى «بيلەپ-توستەۋدىڭ ۇلگىسىن» كورسەتىپ كەتتى. تاسماعامبەتوۆتەن كەيىن تاسى ورلەي باستاعان قازاقستان ەكونوميكاسى دانيال كەنجەتايۇلىنىڭ ۋاعىندا «ىسىپ» شىعا كەلدى. ەكونوميكالىق ساراپشىلار مۇناي مەن گاز باعاسىنىڭ، سونداي-اق بيدايدىڭ كۇرت قىمباتتاۋىنا قاراپ «قازاقستان گوللونديالىق بەزگەككە ۇشىراۋى مۇمكىن» دەپ بولجامدار ايتا باستاعان. سول بولجام بولجام بولىپ قانا قالماي قازاقستاندىقتاردىڭ تۇرمىسىنداعى اششى شىندىققا اينالدى. بانكتەر شەتەلدەردەن ۇستەمە اقىمەن مول قارجى الىپ، ونى وڭدى-سولدى شاشتى كەلىپ، شاشتى كەلىپ. جۇرتتىڭ ءبارى كرەديتكە كەنەلدى. ءتىپتى پرەزيدەنتتىڭ ءوزى «دامىعان شەتمەملەكەتتەردىڭ ازاماتتارى نەسيەگە ءومىر سۇرەدى» دەگەن ءسوزدى ايتىپ ءجۇردى. بىراق دامىعان مەملەكەتتەردەگى نەسيەلىك ۇستەمە مەن ءبىزدىڭ ەكىنشى دارەجەلى بانكتەر بەلگىلەگەن ۇستەمەنىڭ اراسىن ادىمداپ ولشەۋگە كەلمەيتىن ەدى. اياعىندا احمەتوۆ ۇكىمەتى قازاقستان ەكونوميكاسىن تۇرالاتىپ بارىپ وتستاۆكاعا اتتاندى.  

كارىم ءماسىموۆ دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق داعدارىس باستالعاندا ۇكىمەت ورىنتاعىنا جايعاستى. كارىم قاجىمقانۇلىنىڭ بۇرىندا بىتىمگەرشىل تۇلعا ەكەنى ايتىلىپ قالاتىن. ول پرەمەرلىك ميسسياسىن كلاندار اراسىنداعى شيەلەنىستەردى رەتتەۋگە جۇمسادى. پرەزيدەنتتىڭ دە ورايىن تاۋىپ بانكتەردىڭ قارىزىن مەملەكەتتىڭ موينىنا سالا وتىرىپ، قايتارىپ باقتى. رەسەيمەن دە، قىتايمەن دە ءوزىنىڭ پايداسىنا شەشىلەتىن جاقسى قارىم-قاتىناس ورناتا ءبىلدى. قحر-دان ءبىر كەزدە بالعىمباەۆ باس تارتقان قارىزدى دا قينالماي الا سالدى. رەسەيمەن كەدەندىك وداق ماسەلەسىندە بارىس-كەلىستى جيىلەتتى. ناتيجەسىندە ەكى مەملەكەتتىڭ ىقپالدى ساياساتكەرلەرىمەن ءتىل تابىسىپ پرەمەرلىك پوستى سان مارتە ساقتاپ قالدى. ەسىمىزدە شىعار، ساياسي ناۋقاندار مەن الەۋمەتتىك تالاپتار ساياسي سيپات يەلەنىپ، قاقتىعىسىتى وقيعالار  بارىسىندا «ءماسىموۆ ۇكىمەتى وتستاۆكاعا كەتەدى» دەگەن ساۋەگەي سوزدەر ايتىلعانىمەن «داعدارىستى جەڭگەن ۇكىمەت» ەسەبىندە ءماسىموۆ ميىعىنان كۇلىپ قانا وتىرا بەرەتىن. دانيال كەنجەتايۇلىنان كەيىن پرەمەر-ءمينيستردىڭ پروتفەلىن ۇزاق ۇستاۋدىڭ ءداستۇرلى جولىن جالعاستىرا تۇسكەن ادام  وسى كارىم قاجىمقانۇلى بولدى.

ءماسىموۆتان كەيىنگى ۇكىمەت باسشىلىعى سەرىك نىعمەتۇلىنا بۇيىرىپتى.  

 احمەتوۆ  ۇكىمەتى  وسى كۇندەرى «ۇندەمەيتىن ۇكىمەت» دەپ باعالانۋدا.  سەرىك مىرزا  پرەمەر-مينيستر قىزمەتىنە تاعايىندالعان بەتتە-اق جاقسى لەپەس ءبىلدىرىپ «ۇكىمەت وتىرىستارىن قازاق تىلىندە جۇرگىزەمىن» دەپ ۋادە ەتكەن. ول ۋادەسىنىڭ ۇددەسىنەن شىعار سىڭايى بۇگىندە اسا بايقالمايدى.  الايدا مىنانى ايتۋىمىز كەرەك: احمەتوۆ ۇكىمەتىنىڭ اۋىزى سالىمدى ەكەن. ويتكەنى 2012 جىلى قازاقستان 80 ملن.توننا مۇناي ءوندىرىپ مۇناي ءوندىرۋشى مەملەكەتتەر «الامانىندا» 15-ءشى ورىنعا جەتتى. ۋران ءوندىرۋ 7,5 پايىزعا كوتەرىلىپ، الەمدىك ۋران ءوندىرىسىنىڭ 20 پايىزىن قۇرادى. التىن ءوندىرىسى 8,6 پايىزعا ارتتى، بىلتىر تازا بيداي ءونىمى 14 ميلليون توننادان استى.
 ... «ۇندەمەيتىن ۇكىمەت» اسا جامان باعا ەمەس. ويتكەنى ۇندەمەي ءجۇرىپ-اق ۇلكەن ىستەردى تىندىرۋعا بولادى. ونى ەندى الداعى كۇندەردەن كورە جاتارمىز.

Abai.kz