بوكستان جاھاندىق 3 ءتۇرلى ۇيىمىنىڭ (بۇكىلالەمدىك بوكس اسسوتسياتسياسى، بۇكىلالەمدىك بوكس ۇيىمى، حالىقارالىق بوكس فەدەراتسياسى) جەكپە-جەكتەرىنەن ابسوليۋتتىك الەم چەمپيونى ۆلاديمير كليچكو مەن اسا اۋىر سالماقتاعى  WBA (بۇكىلالەمدىك بوكس اسسوتسياتسياسى) چەمپيونى الەكساندر پوۆەتكين رينگتە جۇدىرىق تۇيىستىرەدى دەگەندى ەستىگەندە: «مۇز جارعىش كەمەسىندەي كەزدەسكەندەرىنىڭ بارىنەن اسىپ ءتۇسىپ جاتقان پوۆەتكين كليچكونى جەڭىپ كەتەر مە ەكەن» دەپ سەكەم العانىمىز راس.

            مۇنداي ويعا باراتىن سەبەبىمىز – ورىستىڭ وتارىنا اينالعان قازاقستان رەسەيدىڭ اقپاراتتىق شىلاۋىنا تۇسكەندىكتەن، كوبىنە كورىپ كەلە جاتقانىمىز سولار جايلى عوي. «بوەتس» دەگەن تەلەارنا اپتا سايىن «ءۆيتيازدىڭ» ۇزدىك جەكپە-جەكتەرى» دەپ قويىپ، تۇرسيىندا «ۆيتياز» دەگەن ورنەكتەلگەن جازۋى بار پوۆەتكيندى كورسەتەدى دە جاتادى. بەتىنىڭ ىزبارى سىرتقا تەپكەن شىمقاي سارى جىگىت جۇدىرىقتاسقاندارىنىڭ ءبارىن قوعاداي جاپىرادى. بىرەۋىن شاق كەلتىرمەيدى. وعان بارشا ورىس ورمانى تەبىرەنىپ، بىلعارى قولعاپ «تاڭىرىسىنە» ءتاۋ ەتىپ، توبەلەرىنە كوتەرەدى. بۇگىندە ءارىسى تۇتاستاي ۇلت، بەرىسى سوڭعى جاس ۇرپاق – سونىڭ داقپىرتتى ماراپاتىنان رۋح الىپ، ۇلتتىق شوۆينيستىك سەزىممەن تاربيەلەنىپ كەلەدى. ونىڭ ارعى جاعىندا كىمدەر تۇرعانىن بىلەسىزدەر. وسىنداي جالپىحالىقتىق احۋالدان (اۋرادان) قانداي سالا بولسا دا تەك ورىس وكىلى جەڭۋى مىندەتتى سياقتى پيعىل ورنايدى.

بوكستان جاھاندىق 3 ءتۇرلى ۇيىمىنىڭ (بۇكىلالەمدىك بوكس اسسوتسياتسياسى، بۇكىلالەمدىك بوكس ۇيىمى، حالىقارالىق بوكس فەدەراتسياسى) جەكپە-جەكتەرىنەن ابسوليۋتتىك الەم چەمپيونى ۆلاديمير كليچكو مەن اسا اۋىر سالماقتاعى  WBA (بۇكىلالەمدىك بوكس اسسوتسياتسياسى) چەمپيونى الەكساندر پوۆەتكين رينگتە جۇدىرىق تۇيىستىرەدى دەگەندى ەستىگەندە: «مۇز جارعىش كەمەسىندەي كەزدەسكەندەرىنىڭ بارىنەن اسىپ ءتۇسىپ جاتقان پوۆەتكين كليچكونى جەڭىپ كەتەر مە ەكەن» دەپ سەكەم العانىمىز راس.

            مۇنداي ويعا باراتىن سەبەبىمىز – ورىستىڭ وتارىنا اينالعان قازاقستان رەسەيدىڭ اقپاراتتىق شىلاۋىنا تۇسكەندىكتەن، كوبىنە كورىپ كەلە جاتقانىمىز سولار جايلى عوي. «بوەتس» دەگەن تەلەارنا اپتا سايىن «ءۆيتيازدىڭ» ۇزدىك جەكپە-جەكتەرى» دەپ قويىپ، تۇرسيىندا «ۆيتياز» دەگەن ورنەكتەلگەن جازۋى بار پوۆەتكيندى كورسەتەدى دە جاتادى. بەتىنىڭ ىزبارى سىرتقا تەپكەن شىمقاي سارى جىگىت جۇدىرىقتاسقاندارىنىڭ ءبارىن قوعاداي جاپىرادى. بىرەۋىن شاق كەلتىرمەيدى. وعان بارشا ورىس ورمانى تەبىرەنىپ، بىلعارى قولعاپ «تاڭىرىسىنە» ءتاۋ ەتىپ، توبەلەرىنە كوتەرەدى. بۇگىندە ءارىسى تۇتاستاي ۇلت، بەرىسى سوڭعى جاس ۇرپاق – سونىڭ داقپىرتتى ماراپاتىنان رۋح الىپ، ۇلتتىق شوۆينيستىك سەزىممەن تاربيەلەنىپ كەلەدى. ونىڭ ارعى جاعىندا كىمدەر تۇرعانىن بىلەسىزدەر. وسىنداي جالپىحالىقتىق احۋالدان (اۋرادان) قانداي سالا بولسا دا تەك ورىس وكىلى جەڭۋى مىندەتتى سياقتى پيعىل ورنايدى.

            ال، كليچكونىڭ جەكپە-جەكتەرىن ءبىز ەشقاشان كورگەن ەمەسپىز. كورسەك تە وتە سيرەك. ويتكەنى ول ەۋرووداقتى قولدايتىن ۇعىمداعى ەلدىڭ وكىلى، بىزبەن پاراللەل وركەنيەتتە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ءوڭىردىڭ ۇلانى.

            ءسويتىپ، رەسەي ەكرانى تەك «ءۆيتيازدىڭ» جەڭىستى جولدارىن ناسيحاتتاۋعا ءمان بەرگەننەن كەيىن ء(بىر كەزدەسۋىنىڭ ءوزىن اراعا ۋاقىت سالىپ بىرنەشە دۇركىن قايتالاي بەرەدى) ساڭىلاۋلى پەندە بولعان سوڭ، «ازىرگە بۇدان مىقتى جوق» دەگەن ويىڭا يلاناسىڭ دا وعان ءبىر جولا بەكيسىڭ. سويتسەك، ول – كاسىپقوي رەتىندە كۇنى بۇگىنگە دەيىن بار بولعانى 26 عانا كەزدەسۋ وتكىزىپتى.  

            ءبىردى ايتىپ بىرگە كەتەتىن «كوپۆەكتورلىقتى» جاقسى كورەتىن قازاقپىز عوي. وسى تۇستا مىناعان توقتالعىم كەلەدى. «نەگە ءبىزدىڭ تەلەارنالار ءدال وسىنداي حالىقتى ءبىر رۋحتىڭ استىنا جينايتىن ۇزدىك نارسەلەردى قايتالاپ كورسەتپەيدى؟» دەگەن ويعا قالاسىڭ. الدە، كورسەتۋگە لايىق ادام جوق پا؟

            جوق ەمەس، بار. جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆتىڭ 1980 جىلعى ماسكەۋ وليمپياداسىنداعى جەڭىسىن، سونداعى سەرىك قوناقباەۆتىڭ التىنعا بەرگىسىز كۇمىس جۇلدەسى جولىنداعى جارىسىن ۇزدىكسىز قايتالاپ كورسەتە بەرۋگە بولادى. داۋلەت تۇرلىحانوۆتىڭ كۇرەستەرىن، ءيليننىڭ ءزىل تەمىردى شىرق ۇيىرگەنىن، ۆينوكۋروۆتىڭ جانە تاعى باسقالاردىڭ تولىق نۇسقادا لوندون وليمپياداسىنداعى جەڭىسىن قازاقستان جۇرتى نەگە قىزىقتاماسقا. ايتپەسە، ۆينوكۋروۆتىڭ كومبەنىڭ الدىنداعى س... شاپتىرىم ارالىقتى جۇرگەن تۇسىن كورسەتەدى دە، جالپى جۇرتتىڭ الدىندا ول قارسىلاسىن جالت بەرىپ الداپ ءوتىپ كەتكەندەي اسەر قالىپ قويدى. ال، حالىق سول جولعى جارىستىڭ 250 شاقىرىم قاشىقتىقتان تۇراتىنىن، الەكساندر كومبەگە 30 شاقىرىم قالعاندا قۇلاعانىن، 8 شاقىرىم قالعاندا الدىڭعى توپتى قايتا قۋىپ جەتىپ، 7 شاقىرىم قالعاندا ۋران ەكەۋى قارا ءۇزىپ شىققانىن بىلە بەرمەيدى. بۇل – ناعىز جىرعا بەرگىسىز ەرلىك.

            ءبىر قىزىعى، سول جولى كومەنتاتور سەرگەي قۇيرىقوۆ (كيۋرديكوۆ) سوڭعى 30 شاقىرىمعا دەيىن ۆينوكۋروۆتى اۋزىنا دا العان جوق. ويتكەنى وعان ەشقانداي ءۇمىت ارتا المايدى. جامباسى ءبىر جىل بۇرىن سىنعان، ۇرشىقتىڭ تۇسى شەگەمەن كەلە جاتىر. قاتتى كۇش سالىپ تەبۋگە، جىلدامدىقتى ارتتىرىپ كەتۋگە شاماسى جەتپەس دەپ قورىتقان. الايدا، الماس قىلىش قىن تۇبىندە جاتپايدى. اياقتان كەم بولعان جۇيرىك اتشا سوڭعى ورەسىن سالىپ، جارقىراپ شىقتى. وليمپيادا بىتكەننەن كەيىن ەكى اپتانىڭ شاماسىندا وتاعا جاتىپ، جامباستاعى شەگەلەردى الدىردى. مىنە، قانداي قايسارلىق!

            سول سياقتى گولوۆكيننىڭ الەمدىك بوكس ارەناسىنداعى جەكپە-جەكتەرىن نەگە قايتالاپ كورسەتە بەرمەسكە؟ كەزدەسۋدىڭ سوڭىندا مەيماناسى تاسىپ، ۇلتتىق شاپانىمىزدى كيىپ شىعاتىن تۇستارىن نەگە سۇيسىنە تاماشالاماسقا؟ وليمپيادا چەمپيوندارى بەكزات ساتتارحانوۆ، ەرماحان ىبىرايىموۆ، باقتيار ارتاەۆ، باقىت سارسەكباەۆ، سەرىك ساپيەۆتەردىڭ ەرلىكتەرىن نەگە ناسيحاتتاماسقا؟ مۇنىڭ ءبارى، بىرىنشىدەن، قازاقستان حالقىن ءبىر مۇددەنىڭ توڭىرەگىنە بىرىكتىرە تۇسسە، ەكىنشىدەن، ەلباسى ايتقان 2020 جىلعا دەيىن حالىقتىڭ كەم دەگەندە 30 پايىزى سپورتپەن شۇعىلدانۋى ءتيىس دەگەن مىندەتىن ورىنداۋعا مۇرىندىق بولار ەدى.

            بىراق، ءبىزدىڭ تەلەارنا جەتەكشىلەرى حالىقتىڭ بىرىگۋىنە قارسى ما، ايتەۋىر، اسا كوپ شىعىندى دا، باس قاتىرۋدى دا قاجەت ەتپەيتىن شارالارعا ەش بارمايدى.

            ءبىر جاعى، ورىسجاندى (پروروسسيسكي) نەمەلەر، پوۆەتكيندى كورىپ جاتىرمىز، سول جەتەر دەگەن بايلامدا شىعار. ولاي دەيتىنىمىز، بىردە بىلدەي ءبىر مينيسترلىكتەگى كوميتەت توراعاسى: «وسى ۋاقىتقا دەيىن دەربەس ءومىر ءسۇرىپ كورمەگەن قازاقستان بىرەۋگە تاۋەلدى بولۋى كەرەك. جەكە ءومىر سۇرە المايدى. تاۋەلدى بولاتىن ەل ءبىز ءۇشىن قىتاي ەمەس – رەسەي» دەپ كوكەيىنىڭ قۇپياسىن اشقانى بار. مىنە، مەملەكەتتىك شەنەۋىنىكتىڭ تاۋەلسىز قازاقستان جونىندەگى وي-ءورىسى. ءبىر جاعىنان وعان كىنا دا تاعا المايمىز. ورىس ورمانىمەن «توسكەيدە مالى، توسەكتە باسى قوسىلىپ جاتقاننان» كەيىن، وي ورامى دا ورىس كوكجيەگىنەن اسىپ ارىگە بارا المايتىندىعى ءمالىم عوي.

            ەندى قايتادان سارى ورىس پەن قارا ورىستىڭ توبەلەسىنە ورالايىق. ءبىر اپتا بۇرىن ەكەۋىنىڭ وتكىزگەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا سۇراق كوبىنە كليچكوعا قويىلدى. كليچكو ورىسشا دا، اعىلشىنشا دا جاۋاپ بەردى. پوۆەتكين تەك ءوز تىلىندە سويلەدى. الايدا ونىڭ، نەمىستىڭ زاۋەرلاند پروموۋتەر كومپانياسىندا ەكەنىن ەسكەرسەك، وزگە تىلدە ءبىر-ەكى اۋىز ءلام قايتارارلىق قالجاسى بار ەدى. الايدا، دىنىنە بەرىك، قولدانبادى.

            ەكەۋى الەم جۇرتشىلىعىنىڭ الدىندا بەتپە-بەت تۇرىپ كوز ارباستىرعاندا پوۆەتكين سازارىپ، قاس قاقپادى. ونىڭ بەدىرەيگەن بەتىنەن وشپەندىلىكتىڭ لەبى ەسىپ تۇردى. كەرىسىنشە كليچكو كادىمگى ادام كەيپىندە قالدى – كىرپىگى قيمىلدادى، وڭىنە ىزبار شاپپادى.

            كليچكو 37-دە. بۇعان دەيىن ول 60 جەكپە-جەك وتكىزىپ، ونىڭ 51-ىندە  جەدەل جەڭىسكە جەتكەن ەكەن. تەك 3 مارتە عانا جەڭىلىستىڭ ءدامىن تاتقان ەكەن.             پوۆەتكين 34 جاستا. بار بولعانى 26 كەزدەسۋ وتكىزگەن، ونىڭ 18-ءىن نوكاۋدپەن جەڭگەن. جەڭىلىپ كورمەگەن. ەنى بۇتىنا سيماي ءىسىنىپ-كەبىنىپ جۇرەتىنى سوندىقتان بولار.

            بىراق، شارشى توپقا شىققاندا اشەيىندەگى مەن-مەندىگىن كورسەتە المادى. ءبىرىنشى راۋندتا-اق، قانداي كۇش يەسىنە تاپ كەلگەنىن ءتۇسىندى. ەكىنشى راۋندتا كليچكونىڭ سول قولى شەكەسىنەن سۇيكەپ وتكەن تۇستا-اق لاقتىرىلعان يتاياقتاي قاڭعالاق قاعىپ، شاتقاياقتاپ كەتتى. وربيتر تۋرا تاناۋ تۇسىنا كەلىپ، ساۋساعىن بۇگىپ ساناي جونەلدى: ءبىر، ەكى، ءۇش... توعىز...

            ودان كەيىنگى راۋندتاردا دا سارى ورىس ادەتكى رينگتەگى استامشىلىعىن تانىتا المادى. اڭشىنىڭ بوكتەرگىسىندەگى الاۋ قىزىل تۇلكىنىڭ تەرىسىندەي قاشان كورسەڭ كليچكونىڭ قولتىعىندا سالاقتاپ ءىلىنىپ تۇرادى. مۇنىسى ەندى، قايلاسى تاۋسىلىپ، ايتەۋىر ۋاقىت وتكىزۋدىڭ شاراسىنا كوشكەندەي اسەر قالدىردى. قازاقتىڭ «جۇيرىكتەن جۇيرىك شىقسا، ءتورت اياعى تىپىرلايدى» دەگەنى وسى ەكەن. ايتپەسە، كاسىپقوي بىلعارى قولعاپ يەسى ءوزى بارىپ قولتىققا كىرىپ كەتۋدىڭ بوكستىڭ مانەرىنە جاتپايتىن، جات قيمىل ەكەنىن ابدەن تۇسىنسە كەرەك.

            بۇعان قىزىل ءتىلىن بەزەپ، اشەيىندە استام سويلەيتىن كومەنتاتوردىڭ سالى سۋعا كەتتى. ونىڭ سوزىنەن ۇققانىمىز پوۆەتكيندى وزدەرىنشە تايسونعا تەڭەيدى ەكەن. «تايسون شىركىن، تايانىپ بارىپ ۇرۋدىڭ امالىن بىلەتىن ەدى. ءبىزدىڭ الەكساندرعا سول قابىلەت قونباي تۇر...» دەپ، اششى وكىنىشپەن بارماعىن شاينادى.

            جەتىنشى راۋندتا پوۆەتكين بىرىنەن كەيىن ءبىرى توپەلەگەن جۇدىرىقتاردان جالتارىپ ۇلگەرمەي، قاتارىنان ءۇش مارتە نوكداۋنعا كەتتى. بۇعان دەيىن ءبىر جاقتى ناسيحاتتاۋدان ونىڭ تەك جەڭىسىن كورگەن ءبىز – بوكسشىنىڭ شىن اۋسەلەسىن ەندى بايقادىق.

            ال، كليچكو بۇل تۇستاردا دا كىسىلىك كەيپىنەن اينىمادى. سەندەلىپ تالتىرەكتەپ جۇرگەن قارسىلاسىن نوكاۋىتقا جىبەرەتىن مۇمكىندىكتەن سانالى تۇردە ءوزىن تەتكىپ ۇستاعانداي.

            بۇعان دەيىن اۋليەلىك تانىتىپ، «سوڭعى راۋندتاردىڭ بىرىندە ساشا كليچكونى سۇلاتىپ سالادى. ءبىر جەرىن مەرتىكتىرىپ الماي كليچكونىڭ ۋكرايناعا امان-ەسەن قايتقانىن تىلەيمىن» دەپ ايتقان ورىستىڭ ارالاس ستيلدەگى پالۋانى ا.ەمەليانەنكونىڭ ءسوزى دالباسا ەكەنىن ءشۇباسىز ۇقتىق. زالداعى وتىرعان كورەرمەن اۋەلگىدەگىدەي ەمەس، اپتىگى باسىلىپ، ءجۇزى سىنىپ، دەمىن ىشىنە تارتا قالعان. قازاننىڭ ءتۇپ كۇيەسىندەي قارايىپ كەتكەن ۆالۋەۆتى ءبىر-ەكى رەت كورەرمەندەر اراسىنان نازارىمىز شالدى. 

            نە بولسا دا 12 راۋند بويى ەۋرازياوداعىنا ۇمىتكەردى ەۋرووداعىنا  ۇمىتكەر جىگىت جاقسى-اق سىلكىدى. تورەشىلەردىڭ بيلىگى بويىنشا 119:104 ەسەبىمەن ەۋرووداقتىڭ قاعيدالارىن قولداۋشى دەموكرات جاقتىڭ وكىلى جەڭدى. جويقىن جۇدىرىقشى جەڭگەندە دە تازا سپورتتىق ستيلدە جەڭدى. كەۋدەسىن كەرگەن كەدەندىك وداقتىڭ اكەسىن تانىتقانداي كورىندى.

            ادەتتە مۇندايدا ترانسلياتسيا جاساعان تەلەارنانىڭ رەجيسسەرى ماراپاتتاۋدى دا كورسەتىپ، جەڭىمپازدىڭ سۇقباتىن دا كورەرمەن قاۋىمعا ەستىرتەر ەدى. بۇل جولى ولاي بولمادى. ۇلتتىق بولمىستىڭ بيىكتىگىن عانا داۋرىقتىراتىن ورىستىق شوۆينيستىك نيەت، ەفيردى شولتيتىپ شورت كەستى. سونىمەن قاتار، بوكس-شوۋدى جۇرگىزۋشى جەڭىستىڭ قورىتىندىسىن اعىلشىنشا حابارلاعاندا، كومەنتاتور «بۇنى اۋدارۋدىڭ قاجەتى جوق» دەدى ءىشى كۇيگەن قالپى.

ەندى بۇدان بىلاي «بوەتس» دەگەن تەلەارنا اپتا سايىن «ءۆيتيازدىڭ» ۇزدىك جەكپە-جەكتەرىن» جالعاستىرار، ايتكەنمەن ءدال وسى كەزدەسۋدى ەشقاشان كورسەتپەيتىن شىعار.

            ماسكەۋدەگى «وليمپيسكي» سپورت كەشەنىندە بولعان جەكپە-جەك بارىسىندا كورەرمەندەردىڭ اراسىنان 5 ادام دارىگەرلەردىڭ قىزمەتىنە جۇگىنگەن. ولاردىڭ ۇشەۋى دەرەۋ اۋرۋحاناعا جونەلتىلگەن، سولاردىڭ بىرەۋى جەدەل جاردەم كولىگىنىڭ ىشىندە كوز جۇمعان. ويتكەنى، توبەلەرىنە كوتەرگەن «تاڭىرىلەرى» جەڭىلىپ جاتىر ەدى. ۇلتتىق يدەيا جولىنداعى ولەرمەندىك وسىنداي-اق بولار.

            قوش، سونىمەن، جەكپە-جەك ءبىتتى. مەن باسقىنشى نيەتتەگىلەردى ءبىر ساباپ العانداي ايىزىم قاندى. جارىس اياقتالىسىمەن اركىم ءوز پىكىرىن ايتىپ جاتتى. كوبى پوۆەتكيننىڭ بوسبەلبەۋلىگىن كورمەي، كليچكونى اياۋسىز قارالاۋدا. سولاردىڭ بىرەۋى – ۆالۋەۆ. تاعاتىن كىناسى – «كليچكو پوۆەتكيننىڭ موينىنا اسىلىپ الدى، بۇل ويىن ەرەجەسىنە جاتپايدى. بىراق، رەفەري بايقاماعان بولدى» دەيدى. مۇنىسى – قىپ-قىزىل وتىرىك. كليچكو مويىنعا اسىلعان جوق، بىراق سوندا دا بولسا تورەشى باللىن كەمىتىپ تاستادى. كەرىسىنشە بەلگە جابىسىپ، قولتىققا كىرىپ، كۇرەستىڭ ەرەجەسىنە اۋا بەرگەن پوۆەتكيندى جازالاۋ كەرەك ەدى.

            الايدا، وبەكتيۆتى پىكىرلەر دە جەتكىلىكتى. سولاردىڭ ىشىنەن قاتتى ۇناعانى ادەتتە ءوزىن جاقاتا قويمايتىن كسەنيا سوبچاكتىڭ  ويى: «ۆيتياز» دەپ تۇرسيعا ايعايلاتا التىن جىپپەن ورنەكتەپ جازىپ، اۋەلەتىپ گيمندى ايتۋدىڭ ازدىق ەتەتىنىن قاشان تۇسىنەدى ەكەنبىز... كليچكو ەشقانداي پافوسسىز تىنىش قانا كەلىپ، جەڭىپ قايتتى» دەپتى تەلەجۇرگىزۋشى.

            سول سياقتى قازاق دالاسىنان دا «كەدەندىك وداق»، ەۋرازيا وداعى» دەگەن الاۋلاعان، جالاۋلاعان ۇراندى ءسوز قاشان تيىلار ەكەن. كەزىندە، وسىدان 281 جىل بۇرىن رەسەيگە بودان بولامىن دەگەنى ءۇشىن ابىلقايىر حان اق پاتشانىڭ اتىنان تەۆكەلەۆتىڭ قولىنان 110 سوم 60 تيىننىڭ شاپانىن العان ەكەن. سول سياقتى بۇگىن دە تاۋەلسىزدىگىمىزدى «شاپانعا» ايىرباستاپ  جۇرگەن جوقپىز با؟ مۇنى ايتىپ وتىرعانىم، ەگەر سولاي بولسا، قازاقيادان ەشكىم سىرت جاققا باق سىناسۋعا بارا المايتىن حالگە جەتەدى. ويتكەنى، وتار جۇرتتى كىم ەسكەرسىن...

            سوندىقتان، رۋحىمىز وتارلىققا كونبەيتىن بولۋى ءۇشىن، سپورتتاعى سايىپقىراندارىمىزدىڭ تاڭعاجايىپ جەڭىستەرىن ەلگە كورسەتە بەرۋدەن جالىقپايىق.

            Abai.kz