سوڭعى كەزدە كەيبىر شەنەۋنىكتەر ماسەلەنىڭ بايىبىنا بارماستان، ءتىلىنىڭ ۇشىنا ورالعان پىكىردى بۇكپەسىز اقتارا سالاتىندى شىعاردى. ال بىلايعى جۇرت ەلدىڭ ءتۇرلى سالالارىن باسقارىپ جۇرگەن باسشىلارعا قاراپ بوي تۇزەيدى دەسەك، قاتەلەسپەيمىز.

جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتتى قولىنا العان ۆەدومستۆو باسشىلارى اۋەلى مەملەكەتتىك، قوعامدىق مۇددەنى باستى ورىنعا قويۋى ءتيىس. دەسە دە، كەيدە وزدەرىنىڭ كۇماندى ۇستانىمدارى مەن شيكى ۇسىنىستارىن سول كۇيىندە مالىمدەي سالۋ بەلەڭ الىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. مۇنداي جاعدايدىڭ ەل اراسىندا تۇسىنبەستىك، ءدۇرداراز پىكىرلەر مەن كيكىلجىڭدەر تۋدىراتىنى تاعى بار. بۇلاي دەۋىمىزگە نە سەبەپ؟ جاقىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ساليدات قايىربەكوۆا ماجىلىستەگى ءبىر وتىرىستا: «اۋىل تۇرعىندارى مايلى ەت جەۋدەن باس تارتسىن! ونى مايىن سىلىپ الىپ تاستاپ جەسىن. ايتپەسە، ولارعا تىكۇشاقپەن «فەستال» تاراتىپ بەرۋگە مەملەكەتتىڭ اقشاسى جوق»، – دەپ قوي كورمەگەننىڭ ءسوزىن قويىپ قالىپتى. مينيستر حانىمنىڭ وسىلايشا «الاڭداۋشىلىق» ءبىلدىرۋىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ بۇل باسقا-باسقا، بارشا حالىقتىڭ بۇگىنگى احۋالىن كورىپ-ءبىلىپ وتىرعان ءمينيستردىڭ تاراپىنان ايتىلاتىن ءۋاج بە ەدى؟ 

سوڭعى كەزدە كەيبىر شەنەۋنىكتەر ماسەلەنىڭ بايىبىنا بارماستان، ءتىلىنىڭ ۇشىنا ورالعان پىكىردى بۇكپەسىز اقتارا سالاتىندى شىعاردى. ال بىلايعى جۇرت ەلدىڭ ءتۇرلى سالالارىن باسقارىپ جۇرگەن باسشىلارعا قاراپ بوي تۇزەيدى دەسەك، قاتەلەسپەيمىز.

جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتتى قولىنا العان ۆەدومستۆو باسشىلارى اۋەلى مەملەكەتتىك، قوعامدىق مۇددەنى باستى ورىنعا قويۋى ءتيىس. دەسە دە، كەيدە وزدەرىنىڭ كۇماندى ۇستانىمدارى مەن شيكى ۇسىنىستارىن سول كۇيىندە مالىمدەي سالۋ بەلەڭ الىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. مۇنداي جاعدايدىڭ ەل اراسىندا تۇسىنبەستىك، ءدۇرداراز پىكىرلەر مەن كيكىلجىڭدەر تۋدىراتىنى تاعى بار. بۇلاي دەۋىمىزگە نە سەبەپ؟ جاقىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ساليدات قايىربەكوۆا ماجىلىستەگى ءبىر وتىرىستا: «اۋىل تۇرعىندارى مايلى ەت جەۋدەن باس تارتسىن! ونى مايىن سىلىپ الىپ تاستاپ جەسىن. ايتپەسە، ولارعا تىكۇشاقپەن «فەستال» تاراتىپ بەرۋگە مەملەكەتتىڭ اقشاسى جوق»، – دەپ قوي كورمەگەننىڭ ءسوزىن قويىپ قالىپتى. مينيستر حانىمنىڭ وسىلايشا «الاڭداۋشىلىق» ءبىلدىرۋىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ بۇل باسقا-باسقا، بارشا حالىقتىڭ بۇگىنگى احۋالىن كورىپ-ءبىلىپ وتىرعان ءمينيستردىڭ تاراپىنان ايتىلاتىن ءۋاج بە ەدى؟ 

شىن مانىندە، مينيستر حانىم اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ءبارىنىڭ «مايلى ەت جەپ، اۋزىنان سارى ماي اعىپ جۇرگەنىن» قايدان كورىپتى؟ ءدال وسىلاي ايتپاستان بۇرىن، قازىرگى اۋىل حالقىنىڭ جاعدايىنا ءبىر مارتە كوز جۇگىرتسە قايتەر ەكەن؟ ونىڭ تۇك تە قيىندىعى جوق. مينيستر حانىم ءبىر-ەكى كۇن شالعايداعى ەلگە ىسساپارمەن بارسا بولعانى. ءتىپتى، حالىق ءۇشىن جۇمىس ىستەيتىن مينيسترلىك ەلدى مەكەندەردەگى بۇقارانىڭ الەۋمەتتىك تۇرمىسىنا قانىق پا؟

دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى س.قايىربەكوۆا ورىنسىز پىكىر ايتامىن دەپ، كوپشىلىكتىڭ ىزاسىن تۋعىزعان سياقتى. سەبەبى، بۇگىندە باياعىداي ءورىسى ءتورت تۇلىككە تولى اۋىل جوقتىڭ قاسى. قورا-قورا مال باققان ۋاقىت كەلمەسكە كەتكەلى قاشان. جىلدان-جىلعا اۋىل توزىپ، مالدىڭ باسى كۇرت ازايىپ بارادى. اتاپ ايتقاندا، 2013 جىلدىڭ 1 شىلدەسىندە قۇستىڭ سانى 38 390,3 مىڭنان 37 785,2 مىڭعا، قوي-ەشكى 23 553 مىڭنان 19 911 مىڭعا، ءىرى-قارا 6977,4 مىڭنان 6971,7 مىڭعا، تۇيە 194,1 مىڭنان 183,2 مىڭعا تومەندەگەن. سوسىن ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تاپپاعان جۇرت قالانى پانالاپ، ناپاقا تابۋدا. ول ول ما، اۋىلدا تۇرسا دا، قوراسىندا تىشقاق لاعى جوق وتباسى جەتەرلىك قازىر. ءتىپتى، كەيبىرى مايلى ەتتى ءوڭى تۇرماق، تۇسىندە سيرەك كورە باستاعان. شىنى كەرەك، «مايىن سىلىپ الىپ تاستاماق» تۇگىلى، ارىق ەتكە دە ارەڭ قول جەتكىزىپ جۇرگەندەردى دە كورىپ كەلەمىز سول اۋىلدان. سويتە تۇرا، مينيستر حانىم «اۋىل تۇرعىندارى مايلى ەت جەۋدەن باس تارتسىن!» دەيدى جۇرتتى مازاق ەتكەندەي بولىپ. 

قازىر حالىقتىڭ دەنساۋلىعى ءماز ەمەس. ماسەلەن، بۇگىندە مەديتسينانىڭ بەتپە-بەت كەلىپ وتىرعان ماسەلەسى – قانازدىق. بۇل اۋرۋ قۇنارلى تاماق اۋزىنا تيە بەرمەيتىن ادامداردا ءجيى كەزدەسەدى. سوڭعى كەزدە اۋىل تۇرعىندارى، ونىڭ ىشىندە جۇكتى ايەلدەردىڭ 85 پايىزى قانازدىق اۋرۋىنان زارداپ شەگەدى. سەبەبى، ولاردىڭ اعزاسى مينيستر حانىم جەۋگە تىيىم سالعان «مايلى ەتكە» شولدەپ تۇر. ەگەر بولاشاق انا ەتتى كۇندەلىكتى تۇتىنسا، قانازدىقتى جەڭەتىن بۇدان اسقان تاعام جوق ەكەن. ەرتەدە كوشپەندىلىكپەن ءومىر سۇرگەن زاماندا مايلى ەت جەگەن قازاق دەنساۋلىعىنا وكپە ارتپاعان. كەرىسىنشە، قازاقتىڭ «ەت – ەتكە، سورپا – بەتكە» دەۋىنىڭ ءوزى ەت جەمەسە تۇرا المايتىنىن انىق اڭعارتقانداي. ال ساليدات حانىم «مايلى ەت» جەگەن اۋىل تۇرعىندارىنا ءدارى-دارمەكتى ءوز قالتاسىنان بەرەتىندەي، «مەملەكەتتىڭ اقشاسى جوق» دەپ، ۇلتتىق قورىندا 64 ملرد. دوللاردان استام اكتيۆ قارجىسى جيناقتالعان قازاقستانعا جانى اشىعانسيدى. ول ول ما، قيانداعى اۋىل حالقىنا ءدارى تىكۇشاقپەن جەتكىزىلىپتى دەگەندى العاش ەستىگەندە تاڭدانىستان ەستەن تانىپ قالا جازدادى كەيبىرەۋلەر. 

كەزىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن باسقارعان ەكس-مينيستر جاقسىلىق دوسقاليەۆ تە 2011-2015 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاما جوباسىن ازىرلەۋدى قولعا الىپ، قىزىلجار قالاسىنا بارعان ءىسساپاردا: «دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى 2011 جىلدان باستاپ الكوگولدىك ىشىمدىك پەن تەمەكىدەن زارداپ شەككەن ادامداردى تەگىن ەمدەۋدەن باس تارتپاقشى. زيان ادەتتەردىڭ كەسىرىنەن نەمەسە تەحنيكا قاۋىپسىزدىگىن ساقتاماعاننان زارداپ شەككەن ادامدار جارتىلاي اقىسىن تولەسىن!» دەگەن كۇماندى ۇستانىمىن ايتىپ، جۇرتتىڭ اشۋىن كەلتىرگەن ەدى. بۇدان كەيىن ونسىز دا كوررۋپتسيانىڭ وشاعىنا اينالعان مەديتسينا مەكەمەلەرى ىشىمدىكتەن زارداپ شەككەندەردەن جەدەل-جاردەم قىزمەتىن كورسەتكەنى ءۇشىن اقى دا سۇراعان. سوراقىسى سول، ەشقانداي زاڭدىق نەگىزى جوق بۇل ۇسىنىستىڭ دارىگەرلەر اراسىندا قولداۋعا يە بولۋى ادامگەرشىلىكتەن گورى، اقشانىڭ بيىك تۇراتىنىن انىق دالەلدەدى. 

ءاربىر ادام – مەملەكەتتىڭ زور بايلىعى. حالىق بولماسا، ءتۇرلى شەنەۋنىكتەردىڭ دە، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ دە تۇككە كەرەگى جوق. مينيستر حانىم ءاۋ باستا قىزمەتكە تاعايىندالار كەزدە كىمنىڭ دەنساۋلىعىنا جاۋاپتى ەكەنىن جۇرەگىنە جاقىن قابىلداپ، سەزىندى مە ەكەن؟ ەلىمىزدەگى 17 ملن. حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنىڭ جاقسارۋىن قاداعالاپ، وعان بارلىق ەم-دومدى كورسەتۋى ءتيىس مينيسترلىك وزدەرىنىڭ تىكەلەي مىندەتىن دۇرىس اتقارماۋلارىن «مايلى ەت» جەگەندەردىڭ ءوز موينىنا ارتىپ قويماقشى ما؟ بۇل اربىردەن كەيىن ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ ەلىمىزدە ەت ءوندىرىسىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن دامىتۋ جونىندە: «ول ءۇشىن ەتتى مال شارۋاشىلىعىن دامىتىپ، 2016 جىلى ەت ەكسپورتىن 60 مىڭ تونناعا جەتكىزۋىمىز كەرەك. بۇل مىندەتتى ويداعىداي ورىنداۋدىڭ نەگىزگى العىشارتتارىنىڭ ءبىرى، مال تۇقىمىن اسىلداندىرۋ بولىپ تابىلادى. عىلىمي نەگىزدەرگە سۇيەنسەك ەت، ءسۇت ونىمدەرىن مول ءارى ساپالى ءوندىرۋ ءۇشىن اسىل تۇقىمدى مال باسىنىڭ ۇلەسى 30 پايىزدان كەم بولماۋى ءتيىس» دەگەن ساياساتىنا قارسىلىعىن تانىتىپ وتىرعان جوق پا؟ بۇل وتاندىق ەت ءوندىرۋ ىسىنە كەرى اسەرىن تيگىزبەي مە؟ 

وكىنىشتىسى سول، الگىندەي ورەسكەل پىكىر باسقا ەمەس، تاعى دا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنەن شىققاندىعى. ەل-جۇرتتىڭ اراسىنا ءجيى شىعىپ، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك تۇرمىسىمەن ەتەنە جاقىن بولۋى ءتيىس ءمينيستردىڭ تۇسكە كىرەتىن «مايلى ەتتى» جەۋگە تىيىم سالىپ، مەملەكەتتىڭ «فەستالعا» كەتەتىن ازىن-اۋلاق اشقاسىن قورعاپ، بۋىنسىز جەردەن پىشاق ۇرۋىن اڭداماي سويلەگەنگە جاتقىزا المايسىز. راس، دارىگەر رەتىندە جەكەلەگەن ادامعا، پىشاعى مايدان كەپپەيتىن، جۇرەكتەرىن شىلقا ماي باسقان شەنەۋنىكتەر مەن مىنسە توبەدەي «ءدجيپتى» تەڭسەلتەتىن تورەلەرگە «اعزاڭدا حولەستەرين كوبەيىپ كەتكەن، ەتتى از جە» دەپ ايتۋىنا بولار. ال ساليدات حانىمنىڭ وسى سالانى باسقارىپ وتىرعان مينيستر رەتىندە جالپى حالىققا «مايلى ەت جەمە نەمەسە مايىن سىلىپ تاستاپ جە» دەۋىنە مورالدىق جاعىنان قۇقى بار ما؟! 

"تۇركىستان" گازەتى