ءشارىپحان قايسار. قازاق گازەتتەرى تىعىرىققا تىرەلدى. قايتپەك كەرەك؟
Muhit Nurmahan: مەنىڭ ءبىر جاقىن ءىنىمنىڭ كەلىنشەگى، بالاسى، كەلىنى مەكتەپتە جۇمىس جاسايدى ەكەن. كۇشتەپ جازىلعان دەگەننەن شىعادى، جاڭاعى ءىنىمنىڭ ۇيىنە ءۇش «ەگەمەن قازاقستان»، ءۇش «سىر بويى» جانە تاعى دا باسقا ءۇش ۇشتەن بىرنەشە گازەت كەلەدى ەكەن. گازەتتىڭ كوپ كەلەتىنى سونشا اشىپتا قارامايمىز، بىردەن تامىزىقا جىبەرەمىز دەيدى. ەندى بۇعان نە دەۋگە بولادى؟
فەيسپاراقتان
جاقىندا استانا قالالىق ءتىل باسقارماسى ادەتتەگىدەي تاعى دا ءبىر توپ زيالى قاۋىمنىڭ باسىن قۇرادى. ولارعا قوسا قازاق باق-تارىنىڭ وكىلدەرى قاتىسقان «مەملەكەتتىك ءتىل جانە باق» تاقىرىبىنا وتىرىس وتكىزدى. وعان مۇحتار شاحانوۆ تا قاتىسىپ، ءوزىنىڭ مۇنداي وتىرىسقا شاقىرىلعانىنا تاڭىرقاعانىن جاسىرا المادى دا، ونىڭ بىردەن ءبىر سەبەپكەرى باسقارما باسشىسى ەربول تىلەشوۆ ەكەنىن ايتىپ، وعان العىسىن جاۋدىردى. مۇقاڭ ءتىل توڭىرەگىندەگى ءمانسىز وتىرىستاردىڭ كوپ ەكەنىن ايتا كەلىپ، «بۇنىڭ ءبىر تەتىگىن جاساۋىمىز كەرەك، ايتپەسە ايتىلعان ءسوز وسى ارادا قالادى» دەدى.
سوسىن ءسوز العان ءتىل كوميتەتىنىڭ تۇڭعىش باسشىسى بولعان مەملەكەت قايراتكەرى، بەلگىلى قارت جۋرناليست سۇلتان ورازالين كازىرگى ءتىل كوميتەتىنىڭ ءتىل ماسەلەسىنە قاتىسىن بايقاتا الماعانى ءوز الدىنا، «بار-جوعى بايقالمايدى» دەپ ايتىپ سالدى.
Muhit Nurmahan: مەنىڭ ءبىر جاقىن ءىنىمنىڭ كەلىنشەگى، بالاسى، كەلىنى مەكتەپتە جۇمىس جاسايدى ەكەن. كۇشتەپ جازىلعان دەگەننەن شىعادى، جاڭاعى ءىنىمنىڭ ۇيىنە ءۇش «ەگەمەن قازاقستان»، ءۇش «سىر بويى» جانە تاعى دا باسقا ءۇش ۇشتەن بىرنەشە گازەت كەلەدى ەكەن. گازەتتىڭ كوپ كەلەتىنى سونشا اشىپتا قارامايمىز، بىردەن تامىزىقا جىبەرەمىز دەيدى. ەندى بۇعان نە دەۋگە بولادى؟
فەيسپاراقتان
جاقىندا استانا قالالىق ءتىل باسقارماسى ادەتتەگىدەي تاعى دا ءبىر توپ زيالى قاۋىمنىڭ باسىن قۇرادى. ولارعا قوسا قازاق باق-تارىنىڭ وكىلدەرى قاتىسقان «مەملەكەتتىك ءتىل جانە باق» تاقىرىبىنا وتىرىس وتكىزدى. وعان مۇحتار شاحانوۆ تا قاتىسىپ، ءوزىنىڭ مۇنداي وتىرىسقا شاقىرىلعانىنا تاڭىرقاعانىن جاسىرا المادى دا، ونىڭ بىردەن ءبىر سەبەپكەرى باسقارما باسشىسى ەربول تىلەشوۆ ەكەنىن ايتىپ، وعان العىسىن جاۋدىردى. مۇقاڭ ءتىل توڭىرەگىندەگى ءمانسىز وتىرىستاردىڭ كوپ ەكەنىن ايتا كەلىپ، «بۇنىڭ ءبىر تەتىگىن جاساۋىمىز كەرەك، ايتپەسە ايتىلعان ءسوز وسى ارادا قالادى» دەدى.
سوسىن ءسوز العان ءتىل كوميتەتىنىڭ تۇڭعىش باسشىسى بولعان مەملەكەت قايراتكەرى، بەلگىلى قارت جۋرناليست سۇلتان ورازالين كازىرگى ءتىل كوميتەتىنىڭ ءتىل ماسەلەسىنە قاتىسىن بايقاتا الماعانى ءوز الدىنا، «بار-جوعى بايقالمايدى» دەپ ايتىپ سالدى.
ءسوزدى بىرىنەن سوڭ ءبىرى العان ەكى دەپۋتاتتىڭ العاشقىسى بولىپ جازۋشى-دەپۋتات الدان سمايىل الدى. ول ءتىلدى دامىتۋ تىلدىك ورتاعا قاتىستى ەكەنىن ساۋاتتى تىلمەن ايتىپ شىقتى، شەتەلدىك كينولار مەن مۋلتفيلمدەردىڭ ورنىن قازاقتىلدى تۋىندىلاردىڭ باسۋى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ شىرايىن كىرگىزەتىنىن ايتتى... دەپۋتات الايدا، قازاق ءتىلى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ءوز ورنىن الا الماي وتىرعانىن، الدىڭعى ءبىلىم مينيسترىنە ءبىر توپ دەپۋتات بولىپ، ورتا مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ اتتەستاتىنا قازاق تىلىنەن الىناتىن باعانى ءتۇسىرۋ ءجونىن سۇراعاندا، 2015 جىلدان باستاپ قاراستىرىلاتىنى جايىندا ايتىلعان ءبىر جاپىراق جاۋاپ كەلگەنىن مويىندادى...
ودان كەيىن القا وتىرىسىنىڭ ءسوز كەزەگىن العان ماجىلىسكەر باقىتبەك سماعۇل ءوزىنىڭ بۇل سالاعا شورقاقتىعىن ءبىلدىرىپ، بىرازعا دەيىن كەرەكسىز سوزدەرمەن دەموگوگياعا ۇرىندى. تالاي مىلجىڭدى باستان وتكىزىپ، ءىستى كۇتىپ جۇرگەن استانالىق زيالى قاۋىم دۇبىرلەپ، دەپۋتاتتى ناقتى سوزگە شاقىردى. «اۋعاندىق» دەپۋتات ءوزىنىڭ عالىم ەمەستىگىن، ماسەلەنى ناقتى بىلە بەرمەيتىندىگىن ايتىپ قۇتىلدى دا، ودان ءارى جۇرتتىڭ قاھارىنا ۇرىنباۋدى ويلاستىرىپ، وتىرىستان شىعىپ كەتتى.
دوڭگەلەك ۇستەلدە قازاق گازەتتەرىنىڭ تارالىم ازدىعى، وعان ۇلتشىل زيالى قاۋىم تاراپىنان جازىلىمعا قاتىسىپ قول ۇشىن بەرۋ كەرەكتىگى ءسوز بولدى. ءتىپتى، ۇلتتىق «انا ءتىلى» گازەتىنە استانالىق بەس وقىرمان عانا جازىلعانىن گازەت ءتىلشىسى بەيبىتگۇل يساەۆا كۇيىنە ايتىپ قالدى. ءسوز رەتى كەلگەندە كەيبىر زيالى جاندار قازاق گازەتتەرىنىڭ ساپاسى تومەندىگىن، ونى ۇلتشىلدىقپەن قۇتقارۋ مۇمكىن ەمەستىگىن جەتكىزدى. بەلگىلى الاشتانۋشى، جازۋشى تۇرسىن جۇرتباي ءوزىنىڭ قازاق گازەتتەرىنە جازىلماعانىنا ءبىراز ۋاقىت بولعانىن جاسىرمادى. سەبەبى، قازاقتىلدى گازەتتەر اقپاراتتى بەرە المايدى جانە ءتىلى ابدەن بۇزىلىپ بولعاندىعىنا اشىندى. ودان كەيىن ءسوز العان تىلكوم توراعاسىنىڭ ورىنباسارى شەرۋباي قۇرمانبايۇلى ءوز ءسوزىن باق-تارداعى ۇزىننان شۇباق قاتەلەرگە ارنادى. مۇنىسى ەشبىر جاڭالىق ەمەستىگى، ودان ءتىل ماسەلەسىمەن اينالىسۋشى رەتىندە سول قاتەلەردى بولدىرماۋ جولدارىن ۇسىنۋى كەرەكتىگىن ءسوز كەزەگى تيمەگەن بىرەۋلەر كۇبىرلەپ ايتىپ سالدى.
دەپۋتات الدان سمايىلدىڭ سىتىلىپ شىعا باستاعانىن بايقاعان كوسەمسوزشى سەرىك ەرعالي ءبىر عانا ساۋالى بارىن ايتىپ، توقتاتتى. «بۇگىنگى كەزدە ەشبىر گازەتتى جازىلىممەن، پودپيسكامەن قۇتقارا المايمىز، ونى ءوزىڭىز دە جاقسى بىلەسىز. ونىڭ ءبىر عانا تەتىگى بار: جارناما تۋرالى زاڭعا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ پايداسىنا باعىتتالعان وزگەرىس ەنگىزۋ، ويتكەنى بۇگىنگى بۇل زاڭدا جارناما بەرۋشى قاي تىلدە بەرسە دە ءوز ەركى دەگەندەي تۇتىنۋشى قۇقىعى مەن مەمتىلدى اياققا تاپتاعان باپ بار، وسىنى تۇزەتەرلىك ءبىز زاڭجوبا ازىرلەيىك، سىزدەر، دەپۋتاتتار مۇرىندىق بولىڭدار!» دەپ ەدى، دەپۋتات: «وعان كەدەرگى بىزدە بيزنەسكە قارسى زاڭ قابىلداماۋ ۇستانىمى بولىپ وتىر» دەپ جاۋاپ بەردى. سەرىك ەرعالي دەپۋتاتتى ودان ءارى قىسپاققا الىپ: «ءسىز ماسەلەنىڭ ءبىر جاعىن عانا ايتىپ وتىرسىز، جارنامانىڭ ءبىر جاعىندا بيزنەس بولسا، ەكىنشى جاعىندا تۇتىنۋشى بار، قاي بيزنەس تۇتىنۋشىسىز داميدى؟ ءبىز نەگە جارنامالىق اقپاراتتى قازاقتىلدى تۇتىنۋشىنىڭ ەركىنە قارسى باعىتتاپ، بيزنەستى دامىتقىمىز كەلەدى؟ بۇل دۇرىس ەمەس! بىرىگىپ قولعا الساق، رەزونانس بولىپ، بۇل ماسەلە قوعامدا دۇرىس جولعا قويىلادى، ازىرگە پارلامەنت تاراپىنان بۇعان ۇركە قاراۋدان باسقا ەشتەڭە قولعا الىنىپ وتىرعان جوق!» - دەدى. ماسەلەنىڭ تەرەڭدەپ بارا جاتقانىن بايقاعان مودەراتور وتىرىستى قورىتا باستادى...
ء سوزدىڭ اشىعى كەرەك، قازاق گازەتتەرىنىڭ باسشىلارى وزدەرى باسقارىپ وتىرعان باسىلىمنىڭ باعىن اشىپ، باعاسىن ارتتىراتىن وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەرىپ پارلامەنتكە، ۇكىمەتكە بارعان ەمەس. ال قازاق ءباسپاسوزىنىڭ تاعىدىرى تىعىرىققا تىرەلدى... بىرقاتارى ەلەكتروندىق نۇسقاعا كوشىپ، قاعازعا باسىلۋدان قالا باستادى. وسىندان كەلىپ تۋىندايتىن ساۋال: قازاق ءباسپاسوزىنىڭ جوقتاۋشىسى بار ما؟ گازەتتەردىڭ جوقتاۋشىسى بولىپ ەسەپتەلەتىن رەداكتورلار اكىمدەرگە جاۋشىلار جىبەرىپ، جازىلىم ۇيىمداستىرۋعا كومەك سۇرايدى، اكىم قارالار بولسا، بيۋدجەتتىك مەكەمەلەردە قىزمەت جاسايتىنداردىڭ ايلىعىنان الگى سۇرامساق ءباسپاسوزدىڭ تارالىمىن جاساپ بەرەتىنى بەلگىلى. ءسويتىپ ءبىر ۇيگە ءبىر گازەت ەكىدەن-ۇشتەن بۋما-بۋما بولىپ كەلىپ جاتادى. وسىنداي كوتەنزورلىقتىڭ كەرەگى نە؟ بۇل ارەكەت قازاق گازەتتەرىن تىعىرىقتان الىپ شىعا ما؟
Abai.kz
