جۋرناليست دۋمان مۇحاممەدكارىمنىڭ سوتى جاقىنداعان تۇستا شتاب-پاتەرى نيۋ-يوركتە ورنالاسقان حالىقارالىق ۇيىم 8 اقپاندا وسىنداي مالىمدەمە تاراتتى. ۇيىم مالىمدەمەدە ەلدە ۇكىمەت سىنشىلارىن وسىعان ۇقساس ايىپ بويىنشا قۋدالاۋ كۇشەيگەنىن دە جازادى.
"نە دەيدى" YouTube-ارناسىنىڭ اۆتورى، جۋرناليست دۋمان مۇحاممەدكارىم “تىيىم سالىنعان ۇيىم ىسىنە ارالاسۋ” جانە “ەكسترەميزمدى قارجىلاندىرۋ” باپتارى بويىنشا كۇدىككە ىلىنگەن. وعان مۇنداي ايىپتىڭ تاعىلۋىنا قۋعىنداعى ەكس-بانكير، وپپوزيتسيالىق ساياساتكەر مۇحتار ءابليازوۆتان العان سۇحباتى تۇرتكى بولعان. مۇحاممەدكارىمگە 9 جىلعا دەيىن تۇرمە جازاسى قاۋپى ءتونىپ تۇر. جۋرناليست 2023 جىلدىڭ ماۋسىم ايىنان بەرى قاماۋدا وتىر. ونىڭ قاماۋ مەرزىمى بىرنەشە رەت ۇزارتىلدى.
"قازاقستان بيلىگى بيلىكتى سىناپ، بەيبىت تۇردە جينالۋ قۇقىعىن جۇزەگە اسىرعىسى كەلگەن تاۋەلسىز ءجۋرناليستىڭ ءۇنىن تۇنشىقتىرۋعا تىرىسىپ جاتىر. قازاقستان بيلىگى قىلمىستىق كودەكستەگى "ەكسترەميزم" تۇسىنىگىن تارىلتىپ، بۇل ايىپتاردى ۇكىمەت سىنشىلارىنا قارسى پايدالانۋىن دوعارۋعا ءتيىس" دەدى Human Rights Watch ۇيىمىنىڭ ورتالىق ازيا جونىندەگى جەتەكشى زەرتتەۋشىسى ميرا ريتمان.
ۇيىم دۋمان مۇحاممەدكارىمنىڭ YouTube-تاعى "نە دەيدى؟" ارناسىنىڭ 145 مىڭ جازىلۋشىسى بار ەكەنىن ەسكە سالىپ، كەيىنگى ەكى جىلدا جۋرناليست ەلدەگى ءىرى نارازىلىقتار (اراسىندا قاندى قاڭتار دا بار) مەن بيلىكتىڭ وعان رەاكتسياسى جانە سالدارى تۋرالى اقپارات تاراتقانىن ايتادى. مۇحاممەدكارىم 2023 جىلى كوكتەمدە تاۋەلسىز كانديدات رەتىندە پارلامەنت سايلاۋىنا دا قاتىسقىسى كەلگەن، الايدا كانديدات رەتىندە تىركەلە الماعان.
ايىپتاۋ اكتىسىنىڭ كوشىرمەسىنە سۇيەنگەن ۇيىمنىڭ جازۋىنشا، مەملەكەت تاعايىنداعان پسيحولوگيالىق جانە فيلولوگيالىق ساراپتاما مۇحاممەدكارىمنىڭ كەيبىر سوزدەرى "ەكسترەميستىك يدەيا مەن كوزقاراستى" ناسيحاتتايدى دەگەن تۇجىرىمعا كەلگەن.
بۇعان قوسا، مەملەكەتتىك ساراپشى ءجۋرناليستىڭ سوزىنەن "قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى" (استانا سوتى شەتەلدە تۇراتىن ەكس-بانكير مۇحتار ءابليازوۆتىڭ "قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى" قوزعالىسىن "ەكسترەميستىك ۇيىم" دەپ تانىپ، قىزمەتىنە تىيىم سالعان. ەۋروپارلامەنت قدت-نى "بەيبىت وپپوزيتسيالىق ۇيىم" دەپ اتايدى) قوزعالىسىنىڭ ىسىنە "ارالاساتىندىعىن كورسەتەتىن بەلگىلەردى بايقاعان".
دەگەنمەن ساراپتاما مۇحاممەدكارىم مەن ءابليازوۆ سۇحباتتا "ەلدە ساياسي وزگەرىستەر قالاي بەيبىت تۇردە بولۋى قاجەتتىگىن" تالقىلاعانىن ايتىپ، "ساراپتاماعا ۇسىنىلعان ماتەريالدا نارازىلىق ۇيىمداستىرىپ، بيلىكتى كۇشپەن تارتىپ الۋعا شاقىراتىن ۇندەۋ جوق" دەگەن قورىتىندى جاساعان.
ۇيىمنىڭ جازۋىنشا، مۇحاممەدكارىمدى بيلىك سونىمەن بىرگە YouTube-تاعى سۇحباتتىڭ استىنا ابليازوۆقا قارجىلاي كومەك كورسەتۋگە شاقىراتىن بانك رەكۆيزيتتەرى جازىلعان جازبا قالدىرعانى ءۇشىن "ەكسترەميزمدى قارجىلاندىردى" دەپ تە ايىپتاپ وتىر.
ايىپتاۋ اكتىسىندە سونىمەن بىرگە 2023 جىلى 1 مامىر وپپوزيتسيا ميتينگىسى قارساڭىندا - مۇحاممەدكارىمنىڭ 29 جانە 30 ساۋىردە ءوزىن-ءوزى تۇسىرگەن ەكى ۆيدەوسى دا ايتىلادى. مەملەكەتتىك ساراپشى ۆيدەوداعى مۇحاممەدكارىمنىڭ سوزدەرىندە "ەكسترەميستىك يدەيا مەن كوزقاراستى ناسيحاتتاۋ بەلگىلەرى بار" دەپ تۇجىرىم جاساعان.
ال ادۆوكاتى عالىم نۇرپەيىسوۆ قۇقىق قورعاۋ ۇيىمىنا اتالعان ۆيدەولاردا مۇحاممەدكارىم "قازاقستانداعى ساياسي وقيعالار جونىندە ايتقان، بارى سول" دەگەن.
دۋمان مۇحاممەدكارىم قازاقستاندا "بەيبىت جيىن وتكىزۋ ءتارتىبىن بۇزدى" دەگەن ايىپپەن دە بىرنەشە رەت اكىمشىلىك جازاعا تارتىلعان. 2023 جىلدىڭ 21 ناۋرىزى مەن 22 ماۋسىمى ارالىعىندا ول "كوشەگە شىعۋعا نيەت بىلدىرگەنى ءۇشىن" 75 كۇن اكىمشىلىك قاماۋدا وتىرعان، دەپ جازدى ۇيىم.
دەرەككوزى: centralasian.org
Abai.kz
