رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى كەڭ اۋقىمدى سوعىستىڭ ءجۇرىپ جاتقانىنا ءۇشىنشى جىلعا اياق باستى. ماسكەۋدىڭ قىرىمدى اننەكسيالاپ الىپ، ۋكراينانىڭ شىعىس ايماقتارىندا قاقتىعىس تۋدىرعانىنا ون ءبىرىنشى جىل بولدى.

سوعىستىڭ ءۇشىنشى جىلى...

The Guardian گازەتى 2024 جىلدىڭ قاڭتارىندا YouGov جانە Datapraxis الەۋمەتتانۋ ينستيتۋتتارى ەۋرووداقتىڭ 12 ەلىندە جۇرگىزگەن ساۋالناماعا سىلتەمە جاساي وتىرىپ: «باتىستا ۇمىتسىزدىك كۇشەيىپ كەلەدى – قازىر ءاربىر بەسىنشى ەۋروپالىق رەسەيدىڭ ۋكرايناعا قارسى سوعىستاعى جەڭىسىن ىقتيمال دەپ سانايدى»،- دەپ جازدى.

كيەۆ ناتو-دان كەلگەن اسكەري كومەك، ەگەر كەمي ءتۇسىپ، رەسەي اسكەرلەرىنىڭ اۆديەۆكانى باسىپ العاننان كەيىنگى العا ىلگەرىلەۋىنە تويتارىس بەرۋگە ءماجبۇر بولعان ۋكراينا قارۋلى كۇشتەرىنىڭ سوعىس قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرا المايتىنىنا نارازى بولۋدا. ۋكراينا قورعانىسىنداعى ءالسىز نۇكتەلەردى بىردەن ءۇش باعىتتا ىزدەۋدە ورىس بارلاۋ: زاپوروجە وبلىسىنداعى روبوتينو، حاركوۆتاعى كۋپيانسك جانە دونەتسك وبلىسىنداعى چاسوۆ يار تۇسىنداعى كەم-كەتىكتى تابا الدى.

ماسكەۋ كەز كەلگەن وپپوزيتسيادا تازارىپ قانا قويماي، ولاردى استىرتىن ءبىر-بىرىنە ايداپ سالۋعا كوشتى. بيۋدجەتتىڭ 40 % «ارنايى وپەراتسيالارعا» جۇمسالىپ، رف اسكەري ءوندىرىستى ۇلعايتا الدى. ءوز اسكەرلەرىن وق وتىنە ايداپ، شىعىنداردى ەسەپكە الماي، ءبىر ۋكرايندىق اسكەري قىزمەتشىگە بەستەن جەتىگە دەيىن قۇربان ەتۋگە دەيىن باردى.

بارلىعى ورىستاردىڭ ولگەن تىرىلگەنىنە قاراماي سوعىسۋىنان شىنداپ قورقادى، رەسەيلىكتەر ءداستۇرلى تۇردە «ايەلدەر ءالى بوسانىپ جاتىر» دەگەنگە يمانداي سەنەدى. بىراق بۇل شىنىمەن دە وڭدى ما؟

سوعىس ءوتۋ بارىسى وتە ناقتى ناتيجەلەرمەن باعالاناتىن قيىندا دا، ادىستەمەلىك جۇمىس. اتاپ ايتساق: ون جىل بويى تىكەلەي رەسەيلىك-ۋكرايندىق قاقتىعىس كەزىندە ماسكەۋ ۋكراينا اۋماعىنىڭ تەك 18 پايىزىن، سونىڭ ىشىندە قىرىمدى باسىپ الىپ، جەكە قۇرامنان، تەحنيكادان، اۆياتسيادان جانە قارا تەڭىز فلوتىنىڭ تورتتەن ءبىر بولىگىن جوعالتتى. بۇل رەسەي-ۋكراينا سوعىسىن باعالاعاندا ەستەن شىعارماۋعا ءتيىس اقيقات.

مۇنىڭ ەڭ ءدال انىقتاماسىن وتكەن جىلى گەنەرال-لەيتەنانت دارەجەسىمەن بەلگيانىڭ قورعانىس ىستەرى جونىندەگى ورىنباسارى رەتىندە وتستاۆكاعا كەتكەن مارك تيس: «سوڭعى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستاردا 1916 جانە 1941-1942 جىلدارداعىداي ەكى جاقتان دا قايتا قۇرۋ جانە دايىندىق» دەپ بەرگەن بولاتىن.

ياعني، ۋكراينا مەن باتىستىڭ وزدەرىنىڭ اسكەري الەۋەتىن ارتتىرۋداعى بىرلەسكەن كەشەندى جۇمىسى جانە رەسەيدىڭ سوعىستا تۇبەگەيلى بەتبۇرىس جاساۋ ارەكەتى، ۋكراينا قارۋلى كۇشتەرى ءۇشىن وزىندىك «ستالينگراد» سانالاتىن 2024 جىلعا ارنالعان بۇل ستراتەگيا ۋكراينا ءۇشىن اسا ءتيىمدى.

اۋە قورعانىسى/زىمىرانعا قارسى قورعانىس جۇيەلەرىن ودان ءارى جاڭعىرتۋ، ۇشقىشسىز ۇشاقتاردى ءوندىرۋدى ۇلعايتۋ، F-16 جويعىشتارىنىڭ ۇرىس الاڭىنا كەلۋى، ارتيللەريالىق سناريادتاردى بىرتىندەپ تولىققاندى پايدالانۋ، امەريكاندىق ATACMS بالليستيكالىق زىمىراندارى جانە ءارتۇرلى موديفيكاتسياداعى نەمىس «تاۋرۋس» قاناتتى زىمىراندارى ۋكرايندىقتارعا بەلسەندى قورعانىستا رەسەيلىك اسكەرلەردىڭ شابۋىل قارقىنىن كەڭىنەن ورىستەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

سونىمەن قاتار، كرەملدىڭ قاندى ەلەسى مايدان دالاسىن كەزىپ، ەگەر ولار شايقاسقا تاعى دا جاياۋ اسكەرلەر مەن تانكتەردى توكسە، ءبارى جاقسى بولادى، تابىسقا جەتەمىز دەپ ەمەكسىتتى. سوعىستاعى كەز كەلگەن رەسۋرس ماسكەۋ ءۇشىن شەكتەۋلى ەكەنىن تۇسىنىكتى بولا ءتۇستى، كيەۆ 2025 جىلعا قاراي اسكەري باسىمدىققا جەتەتىن بولادى. نەگىزىندە، 2024 جىل ەكونوميكا مەن قارجى سوعىسى بولادى. ءبىر جاعىنان – ۇجىمدىق باتىس، ەكىنشى جاعىنان – رەسەي.
بۇل شارپىسۋدىڭ جەڭىمپازى الدىن الا بەلگىلى – ول بىراق كرەمل ەمەس. اسكەري شىعىنداردىڭ بۇرىن-سوڭدى بولماعان ۇلعايۋى - اسكەري جالاقى، وق-دارىلەر، تانكتەر، ۇشاقتار جانە قازا تاپقان جانە جارالانعان ساربازدارعا وتەماقى - كرەمل ماقتانعاندى جاقسى كورەتىن سانكتسيالار جاعدايىندا ءجىو ءوسۋىنىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى بولسا كەرەك.

بىراق بۇل ۇزاققا سوزىلا المايدى، ەرتە مە، كەش پە، «مايدىڭ ورنىنا مىلتىق» ساياساتى تۇپتەپ كەلگەندە جۇيەلى قارجىلىق-ەكونوميكالىق داعدارىسقا اكەپ سوقتىرادى. قازىر شامادان تىس ءوپتيميزمنىڭ ۋاقىتى ەمەس. بىراق بۇل پەسسيميزم زامانى دا ەمەس. بۇل 2024 جىل، سوعىستىڭ ءۇشىنشى جىلى، كيەۆ پەن ۇجىمدىق باتىس كوپ جۇمىس ىستەۋگە تۋرا كەلەدى. سوندا عانا جەڭىس بولادى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz