وسى ءبىزدىڭ ىسىمىزدەن ءسوزىمىز نەگە ۇزىن ەكەن؟ «حالىق سانىن كوبەيتۋىمىز كەرەك» دەپ دۇنيەگە جار سالامىز دا بالا تۋدى جەتكىلىكتى دارەجەدە قولدامايمىز. بۇل قالاي؟ بالا تۋعاندا بەرىلەتىن وتەماقى بىزدە رەسەي، بەلارۋس، ۋكراينا سەكىلدى ەكونوميكاسى ءبىز قاتارلى، ءتىپتى بىزدەن دە تومەن ەلدەردىڭ بارىنەن از. ءماجىلىس دەپۋتاتى تۇرسىنبەك ومىرزاقوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، قازاقستاندا ءبىر بالادان ءۇش بالاعا تۋعانعا دەيىن بەرىلەتىن ءبىر مەزگىلدىك وتەماقى 30 اەك (51930 تەڭگە) عانا. بۇل دەگەنىڭىز، 339 دوللار شاماسىندا. ال ءتورتىنشى جانە ودان دا كوپ بالا تۋعاندا بەرىلەتىن وتەماقى 50 اەك (86550 تەڭگە), ياعني 577 دوللار. بۇل بىزدەگى ورتاڭقول شەنەۋنىكتىڭ 2-3 جولداسىمەن قىمبات مەيرامحانالاردىڭ بىرىنە ءبىر كىرىپ شىققانداعى شىعىنىمەن بىردەي. توعىز اي بويى «بەلىنەن مەحنات» تارتىپ دۇنيەگە ادام اكەلگەن انانى «قاتتى قۇرمەتتەيتىندىگىمىزدىڭ» ءبىر كورىنىسى وسى...

ال جوعارىدا اتتارى اتالعان مەملەكەتتەردىڭ قاي-قايسىندا بولماسىن ءبىر جولدىق وتەماقى بىزدىكىنەن بىرنەشە ەسە كوپ. 50 ميلليونداي حالقى بولسا دا ءىجو-ءى بىزدىكىنەن از ۋكراينا ءبىرىنشى تۋعان بالاعا 3500, ەكىنشى بالاعا 5000 اقش دوللارىنا تەڭ وتەماقى بەرەدى. ال ءۇشىنشى جانە ودان كەيىنگى بالالارعا 14000 دوللاردان بەرەدى. بىزدىكىنەن 10 ەسە ارتىق. حالقى كوپ بولىپ، ەكونوميكاسى بىزدەن كوپ تومەن بولىپ تۇرسا دا، سونى ىستەيدى، ويتكەنى انانىڭ ەڭبەگىن قۇرمەتتەيدى. بىزدىكىندەي قۇرمەتتى قۇر اۋىزبەن ەمەس، ىسپەن كورسەتكەن دەگەن - وسى!

وسى ءبىزدىڭ ىسىمىزدەن ءسوزىمىز نەگە ۇزىن ەكەن؟ «حالىق سانىن كوبەيتۋىمىز كەرەك» دەپ دۇنيەگە جار سالامىز دا بالا تۋدى جەتكىلىكتى دارەجەدە قولدامايمىز. بۇل قالاي؟ بالا تۋعاندا بەرىلەتىن وتەماقى بىزدە رەسەي، بەلارۋس، ۋكراينا سەكىلدى ەكونوميكاسى ءبىز قاتارلى، ءتىپتى بىزدەن دە تومەن ەلدەردىڭ بارىنەن از. ءماجىلىس دەپۋتاتى تۇرسىنبەك ومىرزاقوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، قازاقستاندا ءبىر بالادان ءۇش بالاعا تۋعانعا دەيىن بەرىلەتىن ءبىر مەزگىلدىك وتەماقى 30 اەك (51930 تەڭگە) عانا. بۇل دەگەنىڭىز، 339 دوللار شاماسىندا. ال ءتورتىنشى جانە ودان دا كوپ بالا تۋعاندا بەرىلەتىن وتەماقى 50 اەك (86550 تەڭگە), ياعني 577 دوللار. بۇل بىزدەگى ورتاڭقول شەنەۋنىكتىڭ 2-3 جولداسىمەن قىمبات مەيرامحانالاردىڭ بىرىنە ءبىر كىرىپ شىققانداعى شىعىنىمەن بىردەي. توعىز اي بويى «بەلىنەن مەحنات» تارتىپ دۇنيەگە ادام اكەلگەن انانى «قاتتى قۇرمەتتەيتىندىگىمىزدىڭ» ءبىر كورىنىسى وسى...

ال جوعارىدا اتتارى اتالعان مەملەكەتتەردىڭ قاي-قايسىندا بولماسىن ءبىر جولدىق وتەماقى بىزدىكىنەن بىرنەشە ەسە كوپ. 50 ميلليونداي حالقى بولسا دا ءىجو-ءى بىزدىكىنەن از ۋكراينا ءبىرىنشى تۋعان بالاعا 3500, ەكىنشى بالاعا 5000 اقش دوللارىنا تەڭ وتەماقى بەرەدى. ال ءۇشىنشى جانە ودان كەيىنگى بالالارعا 14000 دوللاردان بەرەدى. بىزدىكىنەن 10 ەسە ارتىق. حالقى كوپ بولىپ، ەكونوميكاسى بىزدەن كوپ تومەن بولىپ تۇرسا دا، سونى ىستەيدى، ويتكەنى انانىڭ ەڭبەگىن قۇرمەتتەيدى. بىزدىكىندەي قۇرمەتتى قۇر اۋىزبەن ەمەس، ىسپەن كورسەتكەن دەگەن - وسى!

ال بىزدەن الدەقايدا كەدەي بولعانىمەن جان-دۇنيەسى باي بولۋى كەرەك، بەلارۋسسيا ءاربىر تۋعان بالا ءۇشىن 1500 دوللار وتەماقى تولەيدى ەكەن. حالقى كوپ بولسا دا رەسەي ءاربىر تۋعان بالا ءۇشىن 3500 دوللارعا دەيىن تولەيدى. بۇل ەلدەردىڭ ءبارى دە جورگەكپۇلدى كوبەيتكەن سايىن انا مەن بالا ءولىمىنىڭ ازايا تۇسكەنىنە كوز جەتكىزگەن. بىرجولدىق وتەماقىلىق اقشا دەگەن نە؟ ول – ءدارى، ول – قۋاتتى تاماق، ول – جىلى كيىم، ساپالى جورگەك ت.ب. دەمەك، اقشا كوپ بولسا، انا مەن بالاعا قاجەتتى نارسەلەر دە كوپتەپ الىنادى. سونى ءبىزدىڭ وكىمەت بىلمەي مە، بىلگىسى كەلمەي مە؟ ايتەۋىر اۋىزدارىن تولتىرىپ 330 دوللار بەرگەنىنە ءماز.

وسىنداي سالعىرتتىقپەن ءبىز حالىق سانىن قالاي وسىرەمىز؟ حالىق وزبەكستان، قىرعىزستاننان دا كوپ كوشتى. الايدا 1990 جىلى 20 ملن. بولعان وزبەكتەر قازىر 30 ملن-عا، 4,4 ملن. بولعان قىرعىزدار 5,7 ملن-عا جەتتى. العاشقىسىنىڭ ءوسىمى - 46, سوڭعىسىنىكى - 30 پايىز. ال بىزدەگى ءوسىم...

1990 جىلى 16,2 ملن بولعان قازاقستاندىقتار 2013 جىلى 16,9 ملن-عا عانا جەتتى. 20 جىلداعى ءوسىم 3,8 پايىز عانا. ەل ءوسىپ، ەكونوميكا قارىشتاپ دامىپ جاتىر دەسەك، حالىقتىڭ سانى نەگە وسپەگەن؟ بىزدىڭشە، ول وكىمەتتىڭ حالىق سانىن ءوسىرۋدى اۋىزبەن عانا قولداپ، ءىس جۇزىندە قولداۋ بىلدىرمەگەندىگىنەن. ەندەشە، ميللياردتاپ شاشىپ، ۇرلانىپ جاتقان كوپ قاراجاتتى الدىمەن حالىق سانىن كوبەيتۋگە جۇمساۋىمىز كەرەك ەدى عوي.

ءبىزدىڭ جورگەكپۇلعا بەرگەن اقشامىز 10 پاشكى پامپەرس الۋعا عانا جەتەدى. بۇل بوبەكتىڭ استىن ەكى اي عانا قۇرعاق ۇستاۋعا جەتەدى. بالانى كۇتۋگە بەرىلەتىن جاردەماقى ءتىپتى اۋىزعا الۋعا بولمايتىنداي تومەن. ال ساپالى كۇتىم بولماسا بالانىڭ اۋىراتىنى ءسوزسىز. بىزدە 1000 ادامعا شاققاندا 5 جاسقا دەيىنگى بوبەكتەردىڭ شەتىنەۋى 19-عا جەتىپتى. ماسقارا! دامىعان ەلدەردەگى 1000 ادامعا شاققانداعى وسىنداي شىعىن 4-5-دەن اسپايدى. وسىنداي جاعداي بولعان سوڭ، حالقىمىزدىڭ سانى وسەر مە؟ ال ونى ءوسىرۋ بىزگە اۋاداي قاجەت.

مىنە، وسىناۋ اششى فاكتىلەردى ايتا وتىرىپ، ءماجىلىس دەپۋتاتى تۇرسىنبەك ومىرزاقوۆ سوڭعى پلەنارلىق وتىرىستا پرەمەر-مينيستر س.احمەتوۆتىڭ اتىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپ، ءبىر جولدىق وتەماقىنى (جورگەكپۇل) كوتەرۋدى قاراستىرۋدى سۇرادى. سونداي-اق، ول ەمدەۋ مەكەمەلەرىنە ەسەپكە تۇرعان اياعى اۋىر ايەلدەرگە بىرجولدىق وتەماقى ەنگىزۋدى ءوتىندى. ەستىر قۇلاق بولسا ەكەۋى دە وتە ورىندى ۇسىنىستار.

Abai.kz