جانارماي ماسەلەسى تۋرالى شاعىن ساراپتاما

قازاقستاندىقتار ءۇشىن بەنزيننىڭ باعاسىنىڭ تۇراقتى بولۋى اسا ماڭىزدى – اعايىن‑تۋىسپەن ارالاس‑قۇرالاسىمىز كوپ ءارى جەرىمىز ۇلكەن. ارى‑بەرى ساپارلاۋ ءۇشىن ءاربىر وتباسى بەنزينگە دەپ ارنايى «بيۋدجەت» قاراستىرماسا، جولعا شىعۋدىڭ ءوزى قيىن بوپ قالادى...

ءيا، ەلىمىز جەتكىلىكتى كولەمدە مۇناي وندىرەدى. سوڭعى كەزدە، ونى شەت ەلگە شىعارۋدىڭ ءوزى وتكىر ماسەلە بولىپ بارادى: رەسەي‑ۋكراينا سوعىسىندا ۋكراينا رەسەيدىڭ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارىن، مۇناي تەرمينالدارىن اتقىلاي باستادى. بۇل قازاقستاننىڭ نوۆوروسسيسك پورتى ارقىلى وتەتىن مۇنايىنا قاۋىپ توندىرۋدە. ال، ساراپشىلار ۋكراينا اۋە شابۋىلىنان وسى ۋاقىتقا دەيىن رەسەيدەگى مۇناي وڭدەۋ 15 پايىزعا قىسقاردى دەپ دابىل قاعۋدا. ەندەشە، جاقىن ارادا بارلىق رەسۋرسىن سوعىسقا جۇمساپ جاتقان رەسەيدە مۇناي تاپشىلىعى پايدا بولاتىنى انىق. قازىردىڭ وزىندە ونىڭ ءىرى قالالارىندا كەزەكتەر پايدا بولىپ، جانارماي باعاسى ارتىپ بارادى...

وسىدان حابار العان رەسەي پرەزيدەنتى ۆ.پۋتين ءوز وداقتاستارى بەلورۋسسيا مەن قازاقستاننان قوسىمشا جانارماي سۇرادى. ارقايسىسىنان كەمىندە 100 توننا بەرۋدى نىعىزداپ «ءوتىندى». ونى قازاقستان تارابى ماقۇلداپ، قاجەت بولعاندا جانار‑جاعارماي بەرەمىز دەگەن كەلىسىمگە كەلدى دەپ جازدى كازتاگ (7 مامىر).

وسىعان بايلانىستى پرەمەر‑مينيستر ورىنباسارى رومان سكليار «ىشكى نارىقتا جانارماي تاپشىلىعىن بولدىرمايمىز» دەپ تاپسىرمالار بەردى. بىراق، وسى جىلدىڭ باسىنان باستاپ، جانارمايدى سىرتقا  زاڭسىز شىعارۋدىڭ 13 فاكتىسى تىركەلىپ، باعاسى 1,6 ملرد تەڭگە تۇراتىن 6 مىڭ توننا ءونىمدى سىرعىتىپ جىبەرىپتى... ياعني، «كولەڭكەلى ەكونوميكا» قاراپ جاتپاي، كورشى ەلدەگى سوعىستان ءوز پايداسىن تاۋىپ قالۋدان كەتارى ەمەستىگىن بىلدىرۋدە.ۇقك شەگارا قىزمەتى ديرەكتورى ورىنباسارى باۋىرجان ابساماتوۆ «كولەڭكەلى جانارماي اعىنىن توقتاتۋعا كىرىسىپ جاتىرمىز» دەپتى. كوميتەت جىل باسىنان بەرى 900 فاكتى بويىنشا 130 مىڭ ليتردى ۇستاپتى... (التى مىڭ ءليترى ءوتىپ كەتكەن بولسا كەرەك...).

وتكەندە بەلورۋس پرەزيدەنتى وزىنە شامادان تىس كوپ سالماق تۇسەرىن بولجاعان بولۋى كەرەك، قازاقستاننىڭ اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىن لۋكويلعا بەرۋى كەرەك دەپ، اسپانعا ايدى بىر‑اق شىعاردى. (ول ءوز زاۆودتارى تۋرالى ولاي دەگەن جوق). سوعان قاراعاندا، بەلورۋسسيا پرەزيدەنتى قازاقستاندا ستراتەگيالىق نىسانداردى بۇرىننان بەرى «وڭدى‑سولدى ساتۋ تاجىريبەسى» مول ەكەنىن جاقسى بىلەتىن بولسا كەرەك... بىراق، وسى جولى قازاقستان وعان بارا قويار ما ەكەن؟

سەبەبى، قازاقستان 17 مايدان باستاپ ىشكى نارىقتا شەت ەلدىكتەر ءۇشىن ساتىلاتىن بەنزين باعاسىنا وزگە تاريف ەنگىزۋدى جاسپارلاپ وتىر. ەندى قازاقستاندىقتار 100 ليترگە دەيىن ءوز قۇجاتتارىن كورسەتىپ بەنزين ساتىپ الا الادى. ال، شەتەلدىكتەر ونى باسقا باعامەن ساتىپ الماق. ولاي بولسا، وزىنە بەنزين جەتە جاتقان قازاقستان ءوز زاۋىتىن رەسەيگە بەرسە – ءوزى بەنزين ءۇشىن وزبەكستان مەن قىرعىزستانعا تاۋەلدى بولىپ قالۋى دا ابدەن مۇمكىن. شەتەلدىك ازاماتتار ءۇشىن وزگە باعا تاعايىنداۋ ەلىمىزدە ءساۋىر ايىنىڭ سوڭىندا قابىلدانعان. ولاي بولسا، قازاقستان ءوز زاۋىتتارى رەسەيگە ساتۋمەن ەمەس، قايتا كەرىسىنشە، ولاردىڭ مۇمكىندىگىن ارتتىرىپ، قاتارىن كەڭەيتىپ، جىل سايىن ىشكى نارىتا وڭدەلەتىن مۇناي كولەمىن ءوسىرۋى قاجەت. سەبەبى، قازاقستاندىقتار ءۇشىن بەنزيننىڭ باعاسى قولجەتىمدى بولعانى اسا ماڭىزدى – جەر شالعاي!

Abai.kz