سەيسەنبى كۇنى ماڭعىستاۋ وبلىستىق تۋريزم، دەنەشىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقارماسىنىڭ، ماڭعىستاۋ وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ، قازاقستان تۋريستەر اسسوتسياتسياسىنىڭ جانە بەلگياداعى جوعارعى تەحنيكا مەكتەبىنىڭ (Howest) اراسىندا مەموراندۋمعا قول قويىلدى. بۇل وقۋ ورىنى – گەنتا (بەلگيا) قالاسىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتەر اسسوتسياتسياسىنا مۇشە.
بەلگيالىق ماماندار ماڭعىستاۋ وبلىسىندا اشىلۋى ءتيىس تۋريزم كوللەدجىنە كادرلار دايىنداۋدا كومەك كورسەتپەك. كەلىسىمشارت نەگىزىندە ءبىلىم بەرۋ، زەرتتەۋ، جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانۋ سالاسىندا جەتىستىككە جەتۋ كوزدەلگەن. مەموراندۋم وقىتۋشىلاردىڭ تاجىريبە الماسىپ، ستۋدەنتتەردىڭ بەلگيادا وقۋىن جالعاستىرۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.
وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى جاۋىنباي قاراەۆتىڭ توراعالىق ەتۋىمەن وتكەن جيىندا Howest ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تانىستىرىلىمى بولدى. ستۋدەنتتەردى الماستىرۋ حالىقارالىق باعدارلاماسى بويىنشا پروفەسسور يان دەسمەنتتىڭ ايتۋىنشا، ۋنيۆەرسيتەتتە 4500-گە جۋىق ستۋدەنت بار. ولارعا 300 وقىتۋشى ءدارىس بەرەدى. سونىمەن قاتار، 50-گە جۋىق اكىمشىلىك سالاسىنداعى قىزمەتكەرلەرى بار. 20-دان استام ادام زەرتتەۋ سالاسىنا جۇمىلدىرىلعان.
«ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز – وقۋ ورىنىن ۇلتارالىق ۋنيۆەرسيتەت رەتىندە قالىپتاستىرۋ»،– دەدى يان دەسمەنت. بۇدان كەيىن بەلگيالىق قوناقتار ءۇشىن ماڭعىستاۋ تۋريستىك مۇمكىندىكتەرىن كورسەتەتىن تانىستىرىلىم جاسالدى. وڭىردە «تۋريزم كلاستەرىن دامىتۋ» تۋرالى جوسپار بەكىتىلىپ، ونىڭ ورتالىعى رەتىندە «كەندىرلى» دەمالىس ورىنى بەلگىلەنگەن.

سەيسەنبى كۇنى ماڭعىستاۋ وبلىستىق تۋريزم، دەنەشىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقارماسىنىڭ، ماڭعىستاۋ وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ، قازاقستان تۋريستەر اسسوتسياتسياسىنىڭ جانە بەلگياداعى جوعارعى تەحنيكا مەكتەبىنىڭ (Howest) اراسىندا مەموراندۋمعا قول قويىلدى. بۇل وقۋ ورىنى – گەنتا (بەلگيا) قالاسىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتەر اسسوتسياتسياسىنا مۇشە.
بەلگيالىق ماماندار ماڭعىستاۋ وبلىسىندا اشىلۋى ءتيىس تۋريزم كوللەدجىنە كادرلار دايىنداۋدا كومەك كورسەتپەك. كەلىسىمشارت نەگىزىندە ءبىلىم بەرۋ، زەرتتەۋ، جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانۋ سالاسىندا جەتىستىككە جەتۋ كوزدەلگەن. مەموراندۋم وقىتۋشىلاردىڭ تاجىريبە الماسىپ، ستۋدەنتتەردىڭ بەلگيادا وقۋىن جالعاستىرۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.
وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى جاۋىنباي قاراەۆتىڭ توراعالىق ەتۋىمەن وتكەن جيىندا Howest ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تانىستىرىلىمى بولدى. ستۋدەنتتەردى الماستىرۋ حالىقارالىق باعدارلاماسى بويىنشا پروفەسسور يان دەسمەنتتىڭ ايتۋىنشا، ۋنيۆەرسيتەتتە 4500-گە جۋىق ستۋدەنت بار. ولارعا 300 وقىتۋشى ءدارىس بەرەدى. سونىمەن قاتار، 50-گە جۋىق اكىمشىلىك سالاسىنداعى قىزمەتكەرلەرى بار. 20-دان استام ادام زەرتتەۋ سالاسىنا جۇمىلدىرىلعان.
«ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز – وقۋ ورىنىن ۇلتارالىق ۋنيۆەرسيتەت رەتىندە قالىپتاستىرۋ»،– دەدى يان دەسمەنت. بۇدان كەيىن بەلگيالىق قوناقتار ءۇشىن ماڭعىستاۋ تۋريستىك مۇمكىندىكتەرىن كورسەتەتىن تانىستىرىلىم جاسالدى. وڭىردە «تۋريزم كلاستەرىن دامىتۋ» تۋرالى جوسپار بەكىتىلىپ، ونىڭ ورتالىعى رەتىندە «كەندىرلى» دەمالىس ورىنى بەلگىلەنگەن.
قازاقستان تۋريستەر اسسوتسياتسياسىنىڭ وكىلى، وبلىس اكىمىنىڭ كەڭەسشىسى روزا اسانوۆانىڭ ايتۋىنشا، ۇيىمنىڭ 300-گە جۋىق مۇشەسى بار. ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 19-مامىرىندا اسسوتسياتسيانىڭ قۇرىلعانىنا 10 جىل تولادى. «جاقىندا كەندىرلى دەمالىس ورىنىن دامىتۋ تۋرالى ينۆەستورمەن كەلىسىمگە قول قويىلادى. دەمالىس ورىنىندا جىلىنا 21 مىڭ ادامدى قابىلداۋعا مۇمكىندىگى بار 23 قوناقۇي سالىنباق. ال، وعان 10 مىڭعا جۋىق ادام قىزمەت كورسەتۋى ءتيىس»،– دەيدى ر.اسانوۆا.
وبلىستاعى ليتسەيلەردە 26, جوو 72 ماماندىق بويىنشا ءبىلىم بەرىلەدى. بىراق بۇگىنگە دەيىن تۋريزم سالاسىنىڭ بىلىكتى، ءبىلىمدى، كاسىبي ماماندارىن دايارلاۋ ماسەلەسى كۇن تارتىبىنەن تۇسپەي وتىر. ماڭعىستاۋ تۋريزم كوللەدجىن اشۋدىڭ قاجەتتىگى وسىدان بايقالادى.
جالپى، بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاننىڭ تۋريستىك الەۋەتى قانداي دەڭگەيدە؟ تاريحي مالىمەتتەرگە كوز جۇگىرتسەك، قازاقستانداعى العاشقى تۋريستىك ۇيىمدار 20 عاسىردىڭ 20-30 جىلدارىندا پايدا بولعان. ال، بۇگىنگى تاڭدا رەسپۋبليكا بويىنشا 700-دەن استام ساياحاتتىق مارشرۋت بەلگىلەنىپ، ءتۋريزمنىڭ بارلىق تۇرلەرى (تانىمدىق، ويىن-ساۋىق، ەكولوگيالىق، ساۋىقتىرۋ، سپورتتىق، اڭ اۋلاۋ مەن بالىق اۋلاۋ، اتپەن سەرۋەندەۋ) جۇرگىزىلەدى.
قازاقستانداعى تۋريستىك نىساندار تابيعي-رەكرەاتسيالىق، تاريحي-ارحەولوگيالىق جانە تاۋەپ ەتۋ ورىندارى بولىپ ۇشكە بولىنەدى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، تۋريزم سالاسىندا تاريحي-ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەردىڭ ءرولى زور. كونە قالالاردىڭ ورىنى، قورعاندار مەن مازارلار، جارتاستارداعى پەتروگليفتەر – ەشتەڭەگە ۇقسامايتىن ەرەكشە دۇنيەنى ىزدەپ جۇرگەن تۋريستەر ءۇشىن تاپتىرمايتىن ورىن. سوڭعى ۋاقىتتا اۋليەگە تاۋەپ ەتۋشىلەردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى. اسىرەسە، بۇكىل تۇركى الەمى، مۇسىلمان قاۋىمى ءۇشىن قاسيەتتى مەكەندەر – تۇركىستانداعى قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى مەن وعىلاندىداعى بەكەت-اتا مەشىتى جۇرتشىلىق ءجيى جينالاتىن جەرگە اينالعان. اۋليەنىڭ باسىن اقشا تاباتىن ورىنعا اينالدىرۋ – مەنتاليتەتىمىزگە جاتپايتىنى راس. بىراق قاسيەتتى ورىنداردى زياراتتاۋ ءۇشىن جۇمسالعان قارجى كۇماندى ۇيىمداردىڭ قالتاسىنا كەتكەننەن گورى قازىنانىڭ قازانىنا تۇسكەنى الدەقايدا ارتىعىراق.
ال، تاۋ-تاس، وزەن-كول، قورىقتار مەن ساياباقتار، قايماعى بۇزىلماعان تابيعاتتىڭ ءوز تۋىندىلارى تابيعي-رەكرەاتسيالىق نىساندارعا جاتادى. بۇل رەتتە باسا نازار اۋداراتىن ماسەلە – قازاقستاندا كوركى كوز سۇيسىندىرەتىن جەرلەر جەتكىلىكتى. دەمەك، ەلدە ءتۋريزمدى دامىتۋعا مۇمكىندىك بار.
ايتكەنمەن، «قازاقستان» برەندىن الەمگە تانىتۋ، تۋريزم سالاسىن دامىتۋ ءىسى تەك 2007 جىلى عانا مىقتاپ قولعا الىندى. قازاقستاننىڭ كورىكتى ايماقتارىن جارنامالاۋى ءۇشىن تۋريزم مينيسترلىگى سNN, BBC, ەۆرونيۋس، ديسكاۆەري ارنالارى مەن اقپارات تاراتۋشى كومپانيالارمەن كەلىسىمشارت جاساعان. ناسيحاتتى نىعايتۋ ماقساتىندا بىلتىر مەملەكەتىمىز مادريد، بەرلين، شانحاي، سەۋل، توكيو، لوندوندا وتكەن بىرنەشە حالىقارالىق تۋريستىك جارمەڭكەلەردە ۇلتتىق ءتۋريزمدى تانىستىردى.
تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگى «2007-2011 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسىن» قابىلدادى. وعان ەلىمىزدىڭ تۋريستىك الەۋەتىنە زەرتتەۋ جۇرگىزگەن حالىقارالىق كونسالتينگتىك كومپانيالار ساراپشىلارىنىڭ ۇسىنىستارى دا ەنگىزىلگەن. قۇزىرلى ورگاننىڭ بولجامىنا قاراعاندا، ەگەر 5 جىلدىق باعدارلاما جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلسە، 2009 جىلى سىرتتان كەلەتىن تۋريستەردىڭ سانى 5,6 ملن-عا جەتىپ، 2010 جىلى 5,9 ملن-دى قۇراۋى مۇمكىن. ىشكى تۋريزم 2009 جىلى 4,0 ملن-عا، 2010 جىلى 4,1 ملن-عا كوبەيمەك.
ال، وعان تەك ينفلياتسيانىڭ ءوسۋى، الەمدىك قارجى نارىعىنىڭ تۇراقسىزدىعى، تابيعي اپات فاكتورلار كەرى اسەر ەتۋى مۇمكىن. مينيسترلىك باعدارلامانىڭ تولىققاندى ورىندالماۋىنا ستراتەگيالىق قۇجاتتاردىڭ ساپاسىز ىسكە اسىرىلۋى مەن بىلىكتى مامانداردىڭ ازدىعى دا تەرىس ىقپالىن تيگىزەتىنىن جوققا شىعارمايدى.
تۋريزم جانە سپورت ءمينيسترى ت.م.دوسمۇحامبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، ايماقتاردا ءتۋريزمدى دامىتۋعا جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىكتىڭ جەتكىلىكتى دارەجەدە كوڭىل بولمەي وتىرعاندىعى كەدەرگى.
ويتكەنى ءتۋريزمنىڭ دامۋى ءۇشىن ينفراقۇرىلىم مەن ماركەتينگ دەڭگەيى دە ساپالى بولۋى ءتيىس. كاسىبي ماماندار مەن عىلىمي بازانىڭ جوقتىعىنىڭ سالدارىنان تۋريستىك ۆيزالاردى راسىمدەۋ، شەتەلدىك تۋريستەردى تىركەۋ پروتسەدۋرالارى مەن كەدەندىك، پاسپورتتىق باقىلاۋ مەرزىمدەرىنىڭ ساپاسى تومەن.
جىل باسىندا پرەمەر-مينيستر ك.ءماسىموۆتىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن جيىندا تۋريزم جانە سپورت ءمينيسترى ت.م.دوسمۇحامبەتوۆ باستى ماقسات – قازاقستاندى ورتالىق ازيا ءوڭىرىنىڭ تۋريزم ورتالىعىنا اينالدىرۋ ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى. بۇل رەتتە بۋراباي، «جاڭا ىلە» ورتالىقتارى مەن كەندىرلى دەمالىس ورىنىن سالۋ قاجەت.
ماڭعىستاۋ وبلىسىن حالىقارالىق ىسكەرلىك جانە تۋريزم ورتالىعىنا اينالدىرۋ كەرەكتىگىن بىلتىر اقتاۋعا كەلگەن ساپارىندا ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ تا باسا ايتقانى ەسىمىزدە.
تۋريزم يندۋسترياسى كوميتەتىنىڭ توراعاسى ە.س.نيكيتينسكيدىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، كەندىرلى دەمالىس ورىنى ماڭعىستاۋدى قازاقستاننىڭ باتىستاعى تۋريستىك ورتالىعىنا اينالدىرىپ قانا قويمايدى. ونىڭ ايتۋىنشا، 2015 جىلى ماڭعىستاۋ – الەمدىك نارىقتاعى تۋريستىك سەكتوردىڭ ماڭىزدى بولىگىن جاۋلاپ الۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار، كاسپيدە قازاقستان، رەسەي، يران، تۇركمەنستان، ءازىربايجاننىڭ قاتىسۋىمەن حالىقارالىق تەڭىز كرۋيزىن ۇيىمداستىرۋ دا قولعا الىنباق.
وسىدان ەكى جىل بۇرىن قازاقستان العاش رەت دۇنيەجۇزىلىك تۋريستىك ۇيىم باس اسسامبلەياسىنىڭ (يۋنۆتو) 17-ءشى سەسسياسىنا قاتىسىپ، اتقارۋشى كەڭەس قۇرامىنا سايلانعان ەدى. ەندى ۇيىمنىڭ كەزەكتى سەسسياسى ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ قازان ايىندا ەلوردادا ءوتۋى ءتيىس. وعان 170 ەلدەن وكىل كەلەدى دەپ جوسپارلانىپ وتىر.
ماماندار اسا ماڭىز بەرىپ وتىرعان تۋريستىك جوبا – «قازاقستاننىڭ جەتى كەرەمەتى» ەدى. توعىز اي بويى جۇرگەن سايىستىڭ قورىتىندىسى بارشاعا ءمالىم. ءبىر قۋانارلىعى قازاقستاننىڭ جەتى كەرەمەتىنىڭ ۇشەۋى – وسى ماڭعىستاۋدا ورنالاسقان. جەتى كەرەمەتتى الەمنىڭ 170 ەلىنەن كەلگەن يۋنۆتو-نىڭ وكىلدەرى تاماشالايتىن بولادى.
مۇنىڭ ءبارى «قازاقستان» برەندىن الەمگە تانىتۋدا ماڭعىستاۋدىڭ ەرەكشە ءرول الاتىنىن بىلدىرەدى.

كامشات باتىربەكقىزى

«ءۇش قيان» گازەتى 1 مامىر 2009 جىل 
http://ushkiyan.kz/