فيلم تۋرالى كينوتانۋشى گ.ابىكەەۆا «ناتسيوسترويتەلستۆو ۆ كازاحستانە ي ۆ درۋگيح ستراناح تسەنترالنوي ازي» اتتى كىتابىندا: «شىن مانىندە فيلم بالا-بولتىرىكتى ادام-اكەنىڭ تاربيەلەگەنى تۋرالى باياندايدى. جانە بۇعان ەركىن – كۇشىكتەۋ كەزىندە ولگەن قانشىق-قاسقىردىڭ بالاسى بولۋى مۇمكىن دەگەن بولجام مەن التايدان كەلگەن بەستىرناقتى قاسقىردىڭ ۇنەمى اڭشى مەن بالا جۇرگەن جەردە پايدا بولاتىنىن قوسساق، وندا قاسقىردىڭ ىزىنە ءتۇسىپ جۇرگەن اڭشى ەمەس، قاسقىر-اكە بالاسىن وزىمەن بىرگە الىپ كەتۋ ءۇشىن ءجۇر دەگەن ءتۇيىن جاساۋعا بولادى. ولاي بولسا، ءفيلمنىڭ تاريحى العاشقى تۇركى، العاشقى ادامنىڭ قالىپتاسۋى تۋرالى بولىپ مۇلدەم وزگەرەدى»، – دەپ جازدى. دەگەنمەن، كينوتانۋشىنىڭ بۇل پىكىرىمەن كەلىسۋگە دە، كەلىسپەۋگە دە بولادى. ارينە، شىعارمانىڭ فابۋلاسىنان، سيۋجەتتىك جانە بەينەلىك قاتارىنان جوعارىدا كەلتىرىلگەن كوزقاراستى وقۋعا بولادى. بىزدىڭشە، بۇل شىعارما العاشقى تۇركىلەردىڭ تاريحى دەگەن كونتسەپتسيادان الىستاۋ سياقتى. ءفيلمنىڭ سيۋجەتتىك قۇرىلىمىندا ءبورىنىڭ ءجيى كەزدەسۋى جانە ەڭ باستىسى، بالانىڭ ءبورىنىڭ جانىنا بارىپ جايعاسۋى سياقتى ت.ب. كورىنىستەر العاشقى تۇركىلەردىڭ تاريحىنان ەمەۋىرىن بىلدىرەدى. بىراق بۇل «ەمەۋىرىن» رەجيسسەرلىك ويدىڭ كينەماتوگرافيالىق سىرتقى سۇلباسى عانا. فيلمدەگى رەجيسسەرلىك ويدىڭ قۇپياسىن اشۋ ءۇشىن، الدىمەن اۆتوردىڭ كينوشىعارماشىلىق ءومىربايانىنا ءۇڭىلۋدىڭ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى. 
العاشقى تولىقمەتراجدى «قيان» فيلمىندە (1989) ءومىردى ءوز «كۇيىندە» كورسەتسە، ودان كەيىنگى «سەرگەلدەڭدى» (1993) رەجيسسەردىڭ ىشكى مونولوگى رەتىندە قابىلداۋعا بولادى. ال، «اقسۋاتتا» (1997) تاعى دا شىنايى ومىرگە بەت بۇرسا، ودان كەيىنگى «اڭشىدا» رەجيسسەر ءوزىنىڭ ىشكى «ومىرىنە» قايتا ورالادى. بىراق ەكى فيلمدەگى «ىشكى مونولوگ» ەكى ءتۇرلى سيپاتتا باياندالادى. «سەرگەلدەڭدەگى» ىشكى ۇيلەسىمسىزدىك، شاراسىزدىق «اڭشىدا» مۇلدەم كەزدەسپەيدى. «سەرگەلدەڭنىڭ» وقيعالارى قالادا (شىندىعىندا، قالا ەكەندىگىنە تەك ەمەۋىرىن جاسالادى), تار-قاپاس بولمەلەردە، ال «اڭشىنىڭ» وقيعالارى نەگىزىنەن تابيعاتتىڭ اياسىندا وتەدى. «سەرگەلدەڭدە» «تۇنشىعۋ»، اۋىر دەمالۋ بار، ال «اڭشىدا» كەرىسىنشە، كەڭ تىنىس الۋ سەزىلەدى.
فيلم بىردەن كەڭ دالادا قالىقتاي ۇشقان قۇس كورىنىسىمەن باستالادى. بۇل ەركىندىك تۋرالى تاقىرىپتىڭ العاشقى بەلگىسى. ءارى قاراي ءفيلمنىڭ ونە بويىندا وسى تاقىرىپتىڭ سارىنى ۇنەمى كەزدەسىپ وتىرادى. الايدا، ەركىندىك تاقىرىبى پسيحولوگيالىق، الەۋمەتتىك، مورالدىق تۇرعىدان دارىپتەۋگە، جالاڭ پافوسقا ۇرىنبايدى. س. اپرىموۆتىڭ ءوزى «كينومان» جۋرنالىنا (2005, № 5) بەرگەن سۇحباتىندا بىلاي دەيدى: «مەن قالانىڭ ومىرىنەن ابدەن جالىعىپ، تىنىسىم تارىلا باستادى. سول كەزدە مىنا دۇنيەدە تەك اڭشىنىڭ عانا ءومىرى باياندى ءارى مازمۇندى دەگەن وي كەلدى. ويتكەنى، ول – ءابسوليۋتتى ەركىندىك، سوتسيۋمنان تىس جانە تابيعاتپەن ءوزارا قارىم-قاتىناسىڭ تازا ءارى ادال ءومىر». رەجيسسەر وسى ويىن ەكى ۋاقىتتىڭ، ياعني ميفولوگيالىق جانە بۇگىنگى ۋاقىت بەلگىلەرىنىڭ كەيدە قاتار، كەيدە قابىسا، ءوزارا ەركىن ورىن الماستىرىپ وتىرۋى ارقىلى پوەتيكالىق دەڭگەيگە دەيىن كوتەرەدى.
جوعارىدا ايتىلعان رەجيس­سەر­لىك كونتسەپتسيا ارقىلى فيلمدەگى ورتالىق كەيىپكەر­لەر­دىڭ ءبىرى – ءبورىنىڭ بەينەسىن انىقتاۋعا بولادى. تاۋدا التاي جاقتان كەلگەن بەستىر­ناق­تى ءبورىنىڭ پايدا بولۋى، ماڭايداعى مالشىلاردىڭ مازاسىن الىپ جۇر­گەنى تۋرالى اڭشى وق-ءدارى، وزگە كە­رەك-جا­راق­تاردى ساتىپ الىپ تۇر­عان جەرىندە ەستيدى. اڭ­گىمەسىن بى­تىر­گەن سوڭ، ساتۋشى ەج­ەل­گى ءبىر اۋەن­دى دى­بىس­تاي­­دى. ەكى ءتۇرلى كەڭى­س­­­تىك پەن ۋاقىت بەلگى­سىنىڭ ارا-جىگى بىلىنبەي ءبىر ەپيزودتا كورىنەدى. ياعني ءبورى ءارى ميفتىك، ءارى شىنايى مازمۇنعا يە بولادى. سوندىق­تان «اڭشى» ءفيلمىن تازا ميفتىك نەمەسە رەا­ليس­­تىك شىعارما رەتىن­دە قابىلداۋدىڭ قاجەتى جوق. مۇندا ەكەۋى دە استارلاسىپ، قابىسىپ جاتادى.
ءبورىنىڭ ميفتىك بەي­نە­سىنە قاتىستى ەمەۋى­رىندى ەكى تۇستا كورە­مىز: ءبىرى – اڭشى مەن بالانىڭ جۇرگەن جە­رىندە ۇنەمى پايدا بولاتىن تاۋدىڭ با­سىن­­دا­عى قاسقىر; ەكىن­­شىسى – بالانىڭ ونىڭ جانىنا بارىپ ۇيىقتاۋى. بىرىن­شى­سىن­دە كامە­را­نىڭ كوزى وعان جەكپە-جەككە شى­عاتىن جىرت­قىشتان گو­رى، تۇمان­نىڭ اراسىنان پايدا بولعان الدەبىر سي­قىرلى الەم­گە قارا­عان­داي كوز تىگەدى. كەيىن­گى­سىندە كامەرا شەگىنە وتىرىپ، بىرتىندەپ الىستاي بەرەدى. بۇل قوزعالىس بالانىڭ قاسقىردىڭ باۋىرىندا جاتقان بولتىرىگىنە ۇقسايتىن سەزىم تۋدىرادى. بىراق ول زاماناۋي ءومىردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىمەن قا­بى­سىپ كەتەدى. جوعارىداعى كورىنىستە توتە­ميس­تىك ماعىناعا يە بولعان ءبورى، ءفيلمنىڭ جالپى پوەتيكاسىمەن، تابيعات جانە ەركىندىك سياقتى نەگىزگى تاقىرىبىمەن قا­بىسىپ، بىتە قايناسىپ كەتەدى.
وسى تۇستا «ەگەر، ءبورىنىڭ بەينەسى توتە­ميس­تىك مازمۇنعا يە بولسا، وندا نەلىكتەن اڭشى ونىمەن جەكپە-جەككە شىعۋعا ۇم­تىلادى جانە جەڭىلىسكە ۇشىرايدى، قازا تابادى» دەگەن تاعى ءبىر سۇراق تۋىندايدى.
رەجيسسەردىڭ بۇعان دەيىنگى فيلم­دە­رىنىڭ بارلىعىندا دا كەيىپكەرلەر مىن­دەتتى تۇردە جەڭىلىسكە ۇشىراپ وتىردى. «قياندا» مورالدىق دەگراداتسيا جايلاعان اۋىلدان بەلگىسىز جاققا كەتىپ تىنادى، «سەر­گەلدەڭدە» ىشكى دەگراداتسيانىڭ قۇر­با­نىنا اينالادى، «اقسۋاتتا» «شالدان» جەڭىلىسكە ۇشىرايدى، بىراق اۋىلدان كەت­پەيدى. الايدا، سوڭى اشىق، ياعني مويى­نسۇنۋى، الدە جەڭىسكە يە بولۋى بەيمالىم كۇيدە قالادى. ء«ۇش اعايىندى» ءفيلمى دە جەڭىلىسپەن اياقتالادى. بىراق بۇل فيلم­دەر­دەگى كەيىپ­كەرلەردىڭ ەشقايسىسى كۇرەس­كەرلىك مىنەز تانىتپايدى، تەك «اقسۋاتتا» عانا قارسى­لىقتىڭ العاشقى نىشانى بىلىنەدى. ال، «اڭشى» فيلمىندە تۇڭعىش رەت اڭشىنىڭ نەگىزىندە فولكلورلىق كەيىپ­كەردىڭ دەڭ­گەيىنە كوتەرىلگەن تولىققاندى بولمىسى بار، مىنەزدى، ايبارلى، رۋحى مىق­تى كۇ­رەس­كەر-كەيىپكەردىڭ بەينەسى ال­دىڭ­عى قاتارعا شىعادى. اڭىز-ەرتەگىلەردىڭ باتىرلارى سياقتى ازۋلى بورىمەن جەكپە-جەككە شىعادى. بىرجاعىنان الىپ قارا­ساڭىز، اڭشى بورىگە، ءبورى اڭشىعا اينالادى. ەكەۋىنىڭ بولمىسى بىتە قايناسىپ كە­تەدى. ەكەۋى دە ازات، ەكەۋى دە تابيعاتتىڭ ءتول بالاسى، ەكەۋىنىڭ دە رۋحى اسقاق. شىنايى-ميفتىك كەيىپتەگى اڭشى شىنايى-ميفتىك بورىمەن تەكە-تىرەسكە تۇسەدى. ميف­تىك كەيىپتەگى اڭشى ميفتىك كەيىپتەگى ءبورىنى جەڭ­ەر ەدى، بىراق فيلمدە جەڭىلىسكە ۇشى­رايدى. وسى تۇستا اياقتالۋى ءتيىس ميفتىك سا­رىن قايتادان بوي كوتەرەدى. ويتكەنى، اڭ­شىنىڭ قانداي جاعدايدا قازا تاپقانى تاعى دا بەلگىسىز. تەك، ەمەۋىرىن، توپشىلاۋ بار.
«اڭشىداعى» جەڭىلىستىڭ الدىڭعى في­لمدەردەگى جەڭىلىستەن ايىرماشىلىعى – ونىڭ ءىسىن جالعاستىراتىن، التايلىق بەس­تىرناقتى بورىمەن تەڭ جەكپە-جەككە شىعا الاتىن، رۋحى مىقتى ءىزباسارى بار. ولاي بولسا، اڭشىنىڭ رۋحى جەڭىلگەن جوق. ول ەركىننىڭ بەينەسىندە ءوزىنىڭ جالعاسىن تابادى.
فيلمدەگى اڭشى مەن ءبورىنىڭ ميفتىك-شىنايى بەينەسىمەن تىعىز بايلانىسىپ تۇرعان تاعى ءبىر كەيىپكەر بار. ول – جاس بالانىڭ بەينەسى. كينوتانۋشى گ. ابىكەەۆا «بالا تەك سۋىققاندى عانا ەمەس، ونىڭ سۇيكىمسىزدەۋ بەت-ءپىشىنى قاسقىردىڭ بول­تىرى­گىنە ۇقسايدى... ءفيلمنىڭ سوڭىنا قارايعى ءبىر ەپيزودتا الدەكىم (اڭشى بولۋى مۇمكىن) بالاعا: «سەنىڭ تۇلابويىڭ سۇپ-سۋىق، ويت­كەنى بالا كەزىڭدە ءتانى «جىلى» ايەلدىڭ كەۋ­دە­سىن­دە جاتپاعانسىڭ. بار دا، ءوزىڭنىڭ ور­نىڭ­دى تاپ» دەيدى. سول كەزدە بالا ۇيدەن شى­عادى دا، توبەدەگى تاستاردىڭ اراسىنا بارىپ، قاسقىردىڭ جانىنا جايعاسادى. سوندىقتان بالانىڭ بولتىرىك بولۋى مۇم­كىن دەگەن بولجام بار...» («ناتسيوسترويتەلستۆو ۆ كازاحستانە ي ۆ درۋگيح ستراناح تسەنترالنوي ازي» كىتابى) – دەي وتىرىپ، ءفيلمنىڭ العاشقى تۇركىلەردىڭ تاريحى تۋرالى پىكىرىن راستاي تۇسەدى. ەگەر، فيلم كينوتانۋشى ايتقانداي، تەك تۇركىلەردىڭ العاشقى شىعۋ تاريحى تۋرالى عانا بولسا، وندا بالانىڭ شىعارماداعى ءرولى دە تەك وسى مازمۇننىڭ اياسىندا عانا قالارى داۋسىز.
جوعارىدا ايتقانىمىزداي، اڭشى مەن ءبورىنىڭ ميفتىك-شىنايى بەينەسىن بالادان دا كورۋگە بولادى. ەركىن تۇرمەگە تۇسكەنگە دەيىن سۋىق، قاتال، تۇيىق، ادامداردان ساياق جۇرەدى. ءوزىنىڭ قاتارلاستارى دا ونى وگەيسيدى، توبىنا قوسپايدى. وعان دا اينالاسى جات، بوتەن، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، جالعىز. وسى تۇستا 1990-جىلدار­داعى قازاق كينوسىنداعى بالا-كەيىپكەردىڭ جيناقتالعان ميفولوگيالىق بەينەسىن كورۋگە بولادى. ەگەر، سولاي دەپ قا­بىلدايتىن بولساق، وندا ميفتىك-شىنايى بالا كەيىپكەر نا­عىز ەر-جىگىتكە ءتان بارلىق قاسيەتكە تۇڭعىش رەت ميفتىك-شىنايى كەيىپتەگى اڭشى كەيىپ­كەردەن ساباق الادى. سونان كەيىنگى قاس­قىر­دىڭ جانىنا با­رىپ جاي­عاسۋى، ياعني ءوزىنىڭ العاشقى تاريحىنا ورال­ۋى – اتا-با­با­سىنىڭ وج­ەت، اسقاق، ەركىن رۋ­­حىمەن تابىسۋى رەتىندە وقىلادى. ولاي بولسا، بۇل – 1990-جىلدارداعى قازاق كينوسىنىڭ جيناقتالعان مي­فولو­گيالىق بالا-كەي­ىپ­كەردىڭ رۋحتىڭ ەركىندىگىمەن قاۋىشقان پوەتيكالىق بەينەسى. ءفيلم­نىڭ پوەتيكالىق سارىنى تۋرالى بەلگىلى كينوتانۋشى
ب.ر. نوگەربەك: «كينومان» جۋرنالىنىڭ 2005 جىلعى №5 سانىندا «اڭشى» ءفيلمىن ءبىر كەزدەرى اتا-اجەلەرىمىزدىڭ وتانىن قورعاعان باتىرلار تۋرالى ايتقان اڭىز-ەرتەگىلەرىن تىڭدا­عانداي، جۇرەكپەن قابىلداۋىمىز كەرەك. بۇل شىعارمادان شىنايى ءومىردىڭ ىزدەرىن تابۋعا تالپىنىس جاساۋدىڭ قاجەتى جوق. ويتكەنى، ول كورەرمەننىڭ ەكرانداعى پوە­تيكالىق شىندىققا دەگەن سەنىمىن جوعال­تادى» دەپ جازدى.
سونىمەن، بالا مەن ءبورىنىڭ، تاۋ-تاس پەن دالانىڭ، اسپاندا قالىقتاي ۇشقان قۇستىڭ بەينەسى جيناقتالا كەلە، اڭشى رۋحىنىڭ ەركىندىگىن، مۇمكىن ارمانىن مەڭ­زەيدى. ولاي بولسا، «اڭشى» – جاس بالانى اسىراپ العان ءبورى تۋرالى ەجەلگى تۇرىك­تەر­دەن قالعان اڭىزدان گورى، رۋحتىڭ ەركىندىگى مەن اسقاقتىعىن باياندايتىن فيلم. ال، كينوشىعارماداعى ءبورىنىڭ بەينەسى سول ەركىندىكتىڭ سيمۆولى قىزمەتىن اتقارادى.
سوڭعى جىلدارى قازاق كوركەمسۋرەتتى كينوسىندا پايدا بولعان ءبورىنىڭ بەينەسى كينورەجيسسەر، كينودراماتۋرگ ەرمەك تۇر­سىنوۆتىڭ شىعارماشىلىعىمەن تىعىز بايلانىستى. ەگەر، «اڭشىداعى» ءبورى بۇگىنگى كۇنمەن استارلاسىپ، قابىسىپ جاتسا،
ە.تۇر­سىنوۆتىڭ 2009 جىلى تۇسىرگەن ال­عاش­قى «كەلىن» فيلمىندە كەلىن مەن ەنەسى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ءۇيدىڭ اينالاسىندا ۇنەمى پايدا بولاتىن قاسقىردىڭ بەينەسى ارقىلى ەجەلگى تۇرىكتەردەن كەلە جاتقان اڭىزدىڭ سارىنى اڭعارىلادى. ءفيلمنىڭ سوڭىندا كەيىپكەرلەر سول قاسقىردىڭ سۇتىمەن دۇنيەگە كەلگەن نارەستەنى اسىرايدى. ياعني «اڭشى» فيلمىنە قاراعاندا، «كەلىندە» ەجەلگى تۇرىكتەردىڭ كوك بورىدەن تاراعانى تۋرالى اڭىزى باسىمىراق كورىنىس تابادى.
«كەلىن» فيلمىندەگى وقيعالاردىڭ وتە­تىن ورنى مەن ۋاقىتى بەلگىسىز. سونداي-اق، كوركەمدىك قۇرىلىمىنداعى ۋاقىتتىڭ «اڭ­شى» فيلمىندەگىدەي ء«بىر-بىرىنە اۋىسۋى» نەمەسە «سەكىرىسى» سەزىلمەيدى. ولاي بولسا، قاس­قىردىڭ بەينەسى دە بىرىڭعاي كەڭىستىك پەن ۋاقىت اعىمىندا كورىنىس تابادى.
ە.تۇرسىنوۆتىڭ ە.حەمينگۋەيدىڭ «تەڭىز بەن شال» پوۆەسىنىڭ جەلىسى بويىنشا 2012 جىلى تۇسىرگەن «شال» فيلمىندە دە قاسقىر تاقىرىبى جالعاسىن تابادى. «كەلىن» ءفيل­مىنىڭ وقيعاسى ەجەلگى داۋىردە وتسە، «شالدىڭ» وقيعالار تىزبەگى بۇگىنگى كۇنمەن تىعىز بايلانىستا وتەدى.
تابيعاتتىڭ اتا زاڭىنان ماقۇرىم قالعان قالانىڭ ءۇش «اتقامىنەرى» ءولتىرىپ كەتكەن بولتىرىكتەرى ءۇشىن قاسقىر-قانشىق ادام اتاۋلىدان ءوشىن الا باستايدى. وسى تۇستا شال مەن ولاردىڭ اراسىندا تەكە-تىرەس باستالادى. شال قايتكەن كۇندە الدىنداعى وتار قويى مەن ءوزىنىڭ ءومىرىن امان ساقتاپ قالۋى ءتيىس. ويتكەنى، ول اكەسىز قالعان نەمەرەسىنىڭ اياققا تۇرىپ، ازامات بولۋىنا جاۋاپتى.
وسى تۇستا رەجيسسەر «كەشىرۋ-كەشىرمەۋ» قۇقىعىن شالدىڭ قارسىلاسىنا بەرەدى. ويتكەنى، ادامدار ونىڭ ۇياسىنىڭ شىرقىن بۇزىپ، تاس-تالقان ەتتى. سوندىقتان ونىڭ قاي ۇكىمى بولسا دا زاڭدى. شال مەن قاسقىر-قانشىقتىڭ اراسىندا ارقايسىسىنىڭ ءوز ۇرپاعى ءۇشىن باستالعان تەكە-تىرەس بىتىممەن اياقتالادى. ولاردىڭ اراسىندا الدىندا عانا باستالعان الاساپىران ەندىگى جەردە ۇيلەسىمدىلىكپەن ۇلاسادى.
سونىمەن، بۇگىنگى قازاق كينوسىنداعى قاسقىردىڭ، ءبورىنىڭ بەينەسى بىرجاقتى قاراستىرىلمايدى. كەيدە ول اڭىزدىڭ سارىنىن ەسكە تۇسىرسە، كەيدە بۇگىنگى كۇن­مەن استارلاسىپ، قابىسىپ جاتادى. «اڭشى» فيلمىندە ءبورىنىڭ بەينەسى رۋح ەركىندىگىنىڭ سيمۆولى قىزمەتىن اتقارسا، «كەلىندە» كۇللى تۇركى حالقىنىڭ ءتۇپ نەگىزى رەتىندە قاراستىرىلادى. ال، «شال» فيلمىندەگى قاسقىردىڭ كوركەمدىك بەينەسى بۇگىنگى ادامداردىڭ ادامي قاسيەتى مەن نيەتىن، رۋ­حاني دىڭگەگىن، ءومىر، ۇرپاق تۋرالى پالسا­پالىق تولعانىستارىن ايقىنداۋ ءۇشىن قىزمەت ەتەدى.