بۇگىنگى كۇنى قازاقستان، رەسەي جانە حالىقارالىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا الەمدىك ەكونوميكانىڭ بىرتىندەپ جاندانا باستاعانى، ءوسىم نىشانىنىڭ پايدا بولعانى تۋرالى ءجيى ايتىلىپ، جازىلىپ ءجۇر. داعدارىس باستاۋ العان اقش ەكونوميكاسى ءبىر جارىم جىلدان بەرى رەتسەسسيا قالپىنان شىعا الماي، بۇل ەلدەگى جۇمىسسىزدار سانى 2008-ءشى جىلى 2,6 ملن. ادامنان استى. باراك وباما اكىمشىلىگى قابىلداعان جانە اقش كونگرەسىنىڭ قولداۋىنا يە بولعان داعدارىس سالدارىمەن كۇرەسۋ باعدارلاماسى بويىنشا، ەكونوميكانى تۇراقتاندىرۋ، ءوندىرىستى جانداندىرۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەن 787 ملرد. اقش دوللارى ءبولىندى. وباما اكىمشىلىگى قابىلدانعان باعدارلامانىڭ ارقاسىندا 4 ملن. ادامعا جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا، جۇمىسسىزدارعا وتەماقى كولەمىن ارتتىرۋعا، ەلدىڭ جول-ترانسپورت جۇيەسىن قايتادان جوندەۋگە، جاڭا تەحنولوگيالارمەن بالامالى قۋات كوزدەرىن دامىتۋعا، جالپى العاندا، اقش ەكونوميكاسىن جانداندىرۋدان ءۇمىتتى. اتالعان قارجىنىڭ بولىنۋىنە جانە باعدارلامانىڭ دۇرىس، ورىندى اتقارىلۋىنا بايلانىستى اقش ەكونوميكاسى ازداعان بولسا دا قايتا قالىپقا كەلۋدىڭ نىشاندارىن كورسەتۋدە. اقش قارجى ءمينيسترى تيموتي گايتنەردىڭ پىكىرىنشە، ەل ەكونوميكاسىنىڭ تولىق قالپىنا كەلۋى تۋرالى ايتۋعا ءالى ەرتە، الايدا، اقش قارجى ينستيتۋتتارى، بانكتەردىڭ جاعدايلارى دۇرىستالا باستاۋىنا بايلانىستى اقش ۇكىمەتى قارجى داعدارىسى سالدارىنا قارسى شارالاردىڭ كەيبىر بولىگىنەن ەندى باس تارتۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتىپ وتىر.

بۇگىنگى كۇنى قازاقستان، رەسەي جانە حالىقارالىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا الەمدىك ەكونوميكانىڭ بىرتىندەپ جاندانا باستاعانى، ءوسىم نىشانىنىڭ پايدا بولعانى تۋرالى ءجيى ايتىلىپ، جازىلىپ ءجۇر. داعدارىس باستاۋ العان اقش ەكونوميكاسى ءبىر جارىم جىلدان بەرى رەتسەسسيا قالپىنان شىعا الماي، بۇل ەلدەگى جۇمىسسىزدار سانى 2008-ءشى جىلى 2,6 ملن. ادامنان استى. باراك وباما اكىمشىلىگى قابىلداعان جانە اقش كونگرەسىنىڭ قولداۋىنا يە بولعان داعدارىس سالدارىمەن كۇرەسۋ باعدارلاماسى بويىنشا، ەكونوميكانى تۇراقتاندىرۋ، ءوندىرىستى جانداندىرۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەن 787 ملرد. اقش دوللارى ءبولىندى. وباما اكىمشىلىگى قابىلدانعان باعدارلامانىڭ ارقاسىندا 4 ملن. ادامعا جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا، جۇمىسسىزدارعا وتەماقى كولەمىن ارتتىرۋعا، ەلدىڭ جول-ترانسپورت جۇيەسىن قايتادان جوندەۋگە، جاڭا تەحنولوگيالارمەن بالامالى قۋات كوزدەرىن دامىتۋعا، جالپى العاندا، اقش ەكونوميكاسىن جانداندىرۋدان ءۇمىتتى. اتالعان قارجىنىڭ بولىنۋىنە جانە باعدارلامانىڭ دۇرىس، ورىندى اتقارىلۋىنا بايلانىستى اقش ەكونوميكاسى ازداعان بولسا دا قايتا قالىپقا كەلۋدىڭ نىشاندارىن كورسەتۋدە. اقش قارجى ءمينيسترى تيموتي گايتنەردىڭ پىكىرىنشە، ەل ەكونوميكاسىنىڭ تولىق قالپىنا كەلۋى تۋرالى ايتۋعا ءالى ەرتە، الايدا، اقش قارجى ينستيتۋتتارى، بانكتەردىڭ جاعدايلارى دۇرىستالا باستاۋىنا بايلانىستى اقش ۇكىمەتى قارجى داعدارىسى سالدارىنا قارسى شارالاردىڭ كەيبىر بولىگىنەن ەندى باس تارتۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتىپ وتىر. الەمدىك قارجى داعدارىسىنىڭ، جالپى دۇنيەجۇزى قاۋىمداستىعى ءۇشىن وسى ۋاقىتقا دەيىن الىپ كەلگەن شىعىنى 10 ترلن. اقش دوللارىنا باعالانۋدا. وسى تۇستا داعدارىس سالدارىمەن كۇرەسۋ ءۇشىن ەڭ اۋقىمدى بيۋدجەتتى جانە ماسشتابتى باعدارلاما قابىلداعان ەلدەردىڭ الدىڭعى قاتارىن اقش پەن ۇلىبريتانيا باستاپ كەلەدى. اقش داعدارىس سالدارىمەن كۇرەسۋ ءۇشىن 3,6 ترلن. اقش دوللارىن شىعىنداسا، ۇلىبريتانيا ءوزىنىڭ ءىجو-ءنىڭ 94%-ى بولاتىن 2,4 ترلن. اقش دوللارىن جۇمساپ ۇلگىرىپتى. جاقىندا حالىقارالىق ۆاليۋتا قورىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى دومينيك ستروسس-كان، الەمدىك ەكونوميكانىڭ جاندانۋى 2010-شى جىلدىڭ العاشقى جارتى جىلدىعىندا قالىپقا كەلۋى مۇمكىن دەي كەلە، داعدارىس ءالى دە جالعاسۋدا، سول سەبەپتى ونىڭ سالدارىمەن كۇرەسۋدى ءبىر مەزگىل دە توقتاتپاعان دۇرىس دەۋدە. حۆق قىركۇيەك ايىنىڭ باسىندا الەم ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى تۋرالى جاڭا بولجامدارىن جاريالادى، وندا رەسمي ەمەس مالىمەتتەرگە قاراعاندا الەمدىك ءىجو-ءنىڭ اعىمداعى جىلى 1,4%-دان 1,3%-عا قىسقاراتىنى تۋرالى جانە الەمدىك ەكونوميكانىڭ 2010-شى جىلى 2,5%-دان 2,9%-عا دەيىن وسەتىنى تۋرالى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ەكونوميكا سەكتورىنداعى سوڭعى مالىمەتتەرگە نازار سالساق، سولتۇستىك كورشىمىزدە سوڭعى ايلاردان بەرى ءوندىرىس سالاسىندا اي سايىن 1%-دىق ءوسىم بايقالۋدا، سول سەبەپتى رەسەي ۇكىمەتىندەگىلەر الداعى جىلى فەدەرالدى بيۋدجەت ءتۇسىمى دە مولىعىراق بولادى دەپ بولجامداپ وتىر. الەمدىك ەكونوميكانىڭ جانە رەسەي ەكونوميكاسىنىڭ از دا بولسا دا، ءوسىم كورسەتۋىنە بايلانىستى رەسەيلىكتەر بۇرىنعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، بيۋدجەتتىك كىرىس بولجامدارىن قايتا قاراۋدا جانە رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ كومەكشىسى اركادي دۆوركوۆيچتىڭ پىكىرىنشە، ەگەر ەكونوميكالىق ءوسىم ءوسۋ نىشانى جالعاساتىن بولسا، شەتەلدەن قارىز، زايم الۋدى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيگە دەيىن تومەندەتەمىز دەۋدە. قازاقستان سەكىلدى رەسەي دە مەملەكەت بيۋدجەتىن قالىپتاستىرۋدا الەمدىك مۇناي، شيكىزات ەكسپورتىنىڭ باعاسىنا ءجىتى نازار اۋداراتىنى بەلگىلى. مۇناي باعاسىنىڭ الەمدىك نارىقتا از دا بولسا وسۋىنە بايلانىستى، وسى جىلى رەسەي مەملەكەتتىك بيۋدجەتى قوسىمشا 0,5 تريلليون رۋبلگە تولىقپاق. رەسەي بيلىگىندەگىلەر جاعدايدىڭ جالپى جاقسارۋ، ءپوزيتيۆتى بەلگىلەر كورسەتۋىنە قاراماستان، ەكونوميكانىڭ تولىق تۇراقتاۋى تۋرالى ايتۋعا ءالى ەرتە، سوعان بايلانىستى، داعدارىس سالدارىمەن كۇرەسۋ باعدارلاماسىمەن شارالارىن تولىقتاي جالعاستىرا بەرەمىز دەپ مالىمدەپ وتىر. قازاقستانداعى جاعدايعا كەلەتىن  بولساق، ۇكىمەتتىڭ وسى جىلدىڭ باسىنان باستاپ قابىلداعان جالپى جانە نۇكتەلى شارالارى ەكونوميكانىڭ تەحنيكالىق رەتسەسسياعا وتۋىنە جول بەرمەگەنىمەن قاتار، ماكروەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتىڭ بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدەن تومەن تۇسپەۋىنە اسەرىن بەرگەنى ءمالىم. سونىمەن قاتار، قازاقستان ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ ءمينيسترىنىڭ ايتۋىنشا، وتكەن جىلعى ماۋسىم ايىمەن سالىستىرعاندا، اعىمداعى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا ەكونوميكانىڭ ءوسۋى 1,4%-عا ارتقان ەكەن. قازاقستان داعدارىس سالدارىنا قارسى شارالاراعا ۇلتتىق قوردان ەل ءىجو-ءنىڭ 14%-ى  بولاتىن سومادا، ياعني 19 ملرد. اقش دوللارىن جۇمسادى. ەكونوميكاداعا ءوسىم نەگىزىنەن اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىندا بايقالىپ، سالانىڭ ءوسىم كورسەتكىشى 2,7%-عا ارتىپتى. اعىمداعى جىلدىڭ قاڭتار-تامىز ايلارىندا ەلدەگى نەگىزگى كاپيتالعا ينۆەستيتسيا تارتۋ 7,3%-عا ارتىپ، بارلىق سالىنعان ينۆەستيتسيا كولەمى 2 ترلن. 599,1 ملرد. تەڭگەنى قۇراپ وتىر. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ستاتيستيكا اگەنتتىگى جارتىجىلدىقتىڭ جاساعان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق  قورىتىندىسى بويىنشا نەگىزگى كاپيتالعا ينۆەستيتسيا تارتۋ وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 5,4%-عا ارتىق بولىپ تۇر. سونىمەن بىرگە، ەلىمىزدەگى ۇلكەن قالالاردا تۇرعىن ءۇي رىنوگى دە ءوسىم نىشانىن كورسەتۋدە. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، ەلدە جول كارتاسى بويىنشا 256 مىڭ ادامدى جۇمىسپەن قامتۋ كەرەك بولسا، اعىمداعى جىلدىڭ تامىز ايىندا سونىڭ 254 مىڭى جۇمىسپەن قامتىلعان، دەگەنمەن دە بۇل سان شىندىققا قانشالىقتى سايكەس ەكەنىن ايتۋ قيىن. جاقىن ۋاقىتتا استانادا 2010-2012-جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت جوباسى قارالۋى ءتيىس، وسى تۇرعىدا بيۋدجەتتىڭ ساپاسى، نەگىزدەلۋى، جوسپارلانۋى سونىمەن قاتار، ورىندالۋى قالاي، قانداي دەڭگەيدە بولاتىنىن ۋاقىت انىقتار. الداعى 2010-شى جىلى ەل ءىجو-ءنىڭ ءوسۋى 2,4%-دان 2014-ءشى جىلعا تاياۋ 3,9%-عا ارتادى دەپ بولجانۋدا. قازاقستان ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ مينيسترلىگىنڭ بولجاۋىنشا، كەلەر جىلى رەسپۋبليكا بيۋدجەتىنىڭ ءتۇسىمى 3 ترلن. 189,6 ملرد. تەڭگە شاماسىندا بولۋى مۇمكىن دەپ كۇتىلۋدە، بۇل وتكەن جىلدىڭ بيۋدجەتتىك كىرىسىنەن شامامەن 300 ملرد. تەڭگەگە ارتىق ەكەن. جالپى العاندا، قازاقستاننىڭ داعدارىس سالدارىنا قارسى باعدارلاماسىمەن قابىلدانىپ جاتىرعان شارالارىن شەتەلدىك ماماندار جاقسى باعالاۋدا. ماسكەۋلىك فبك اۋديتورلى-كونسالتينگتىك كومپانياسىنىڭ ساراپشىلارى، قازاقستاننىڭ قاڭتار ايىندا قابىلداعان باعدارلاماسى ۋاقىتىلى قابىلدانعان جانە رەسەيدىڭ، تمد-نىڭ باسقا ەلدەرىنىڭ باعدارلامالارىنا قاراعاندا، اناعۇرلىم جۇيەلەنگەن، بارلىق سالا بويىنشا ناقتى ويلاستىرىلعان دەگەن شەشىمگە كەلىپ وتىر. رەسەي، ۋكراينا ەلدەرىنىڭ داعدارىس سالدارىمەن كۇرەسۋگە قارسى باعدارلامالارى قازاقستاننىڭ باعدارلاماسىمەن انتيداعدارىستىق شارالارىمەن سالىستىرعاندا، ەففەكتىلىگى جاعىنان ءبىرشاما ارتتا قالۋدا. قازاقستاننىڭ داعدارىس سالدارىنا قارسى شارالارى رەسەيدىڭ ەكونوميكا سالاسىندا قابىلدانعان شارالارىنا قاراعاندا، قىتايدىڭ ەل ەكونوميكاسىن ىشكى سۇرانىستار ارقىلى ارتتىرۋ، دامىتۋ جولىن تاڭداعانعا ۇقساستاۋ، دەيدى رەسەيلىك ماماندار. 
قازىرگى كەزدە بۇكىل الەم داعدارىستان شىعۋ جولدارىن ىزدەپ، قارجى جانە بارلىق رەسۋرستارىن داعدارىسپەن كۇرەسۋگە جۇمساپ، سونىڭ ناتيجەسىندە سوڭعى جارتىجىلدىقتا ەكونوميكادا قوزعالىس، ءوسىم بەلگىلەرى پايدا بولىپ كەلە جاتىرعان كەزدە، «داعدارىستىڭ ەكىنشى تولقىنى بولادى»، «داعدارىس ەندى كۇشىنە ەندى»، «داعدارىستان شىعا المايمىز»، «داعدارىس ءالى ۇزاق بولادى» - دەگەن پەسسيميستتىك كەيىپتەگى پىكىرلەرمەن بولجامدار ورىن الۋدا. اقش فەدەرالدىق رەزەرۆىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى الان گرينسپەننىڭ پىكىرىنشە، داعدارىس قايتالانادى، بىراق تا، ول باسقا كەيىپتە كەلۋى مۇمكىن دەيدى. ونىڭ پايىمداۋىنشا، كوپ جىلدىق ەكونوميكالىق وسىمنەن كەيىن ءبارىبىر تۇبىندە داعدارىس نەمەسە توقىراۋ ورىن الۋى ءتيىس، سونىمەن قاتار قارجى-ەكونوميكالىق داعدارىستار ءبىرى-بىرىنە كوپ ۇقساي بەرمەيدى دەپ وتىر، مامان. وسىنداي تۇرعىداعى بولجامدى نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى دجون ستيگليتسپەن ميللياردەر دجوردج سوروس تا ايتىپ كەلەدى. گرينسپەن، ستيگليتس، سوروس سەكىلدى الەمدىك دەڭگەيدەگى بەدەلدى قارجىگەرلەردىڭ بولجامدارى راستالا ما، الدە بۇل تەك پىكىر مە، ونى ۋاقىتتىڭ ءوزى ايقىندار. ارينە، ءارتۇرلى پىكىرلەرمەن بولجامداردىڭ بولۋى ورىندى، دەگەنمەن دە، الەمدىك ەكونوميكانىڭ از دا بولسا ءوسىم كورسەتۋى، الەمنىڭ جانە ەۋرووداقتىڭ كەيبىر مەملەكەتتەرىنىڭ رەتسەسسيا پروتسەسىنەن باياۋ بولسا دا، شىعا باستاۋى، داعدارىسقا قارسى باعدارلامالارمەن بىرىككەن، ورتاق ۇيلەستىرۋ جۇمىستارىنىڭ جۇيەلەنە ءتۇسۋى، ونىڭ ىشىندە قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ ازداعان وسىممەن ءپوزيتيۆتى بەلگىلەر كورسەتۋى، جالپى العاندا جاعدايدىڭ وڭالىپ كەلە جاتىرعانىن اڭعارتادى.