كونگرەستە بايانداما جاساعان يزرايل پرەمەرى نەتانياحۋ يرانعا قارسى توپتاسۋعا شاقىردى، بىراق حاماس-پەن بىتىمگەرشىلىك تۋرالى ەشتەڭە ايتپادى. ەندى وقىرماندارىمىز ءۇشىن تارقاتا ءسوز ەتەر بولساق.

يزرايل پرەمەر-ءمينيسترى بينيامين نەتانياحۋ سارسەنبى كۇنى اقش كونگرەسىندە ءسوز سويلەپ، يرانعا قارسى جاھاندىق اليانس قۇرۋعا شاقىردى جانە ۆاشينگتونداعى گازاداعى سوعىسقا قارسىلىق بىلدىرگەن پالەستينالىق بەلسەندىلەردى سىنعا الدى.

نەتانياحۋ ءبىر ساعاتتان استام ۋاقىت بويى سويلەگەن سوزىندە: «ءبىز يرانمەن كۇرەستە اقش-تىڭ ەڭ راديكالدى جانە قانتوگىستى جاۋىمەن كۇرەسەمىز. ءبىزدىڭ كۇرەسىمىز - بۇل سىزدەردىڭ كۇرەسىڭىز جانە ءبىزدىڭ جەڭىسىمىز سىزدەردىڭ جەڭىسىڭىز بولادى.

يزرايلمەن تاتۋلىقتا جۇرگەن بارلىق ەلدەر جانە يزرايلمەن تاتۋلىقتا بولاتىن بارلىق ەلدەر وسى اليانسقا قوسىلۋعا شاقىرىلۋى ءتيىس»، - دەدى.

يزرايل پرەمەرى تەگەراندى اقش-تاعى نارازىلىقتاردى قارجىلاندىردى جانە كوتەرمەلەدى دەپ ايىپتادى. ونىڭ كەلۋىنە وراي ءدال سول ساتتە كاپيتولي دوڭەسىندە نارازىلىق بىلدىرگەن گازاداعى بەيبىتشىلىك قوزعالىسىنىڭ بەلسەندىلەرىن «يراننىڭ پايدالى اقىماقتارى» دەپ اتادى.

نەتانياحۋ يزرايلگە قاراتا ايتىلعان بارشا سىنىنان باس تارتىپ، گازاداعى سوعىستى اقش-تان اسكەري كومەك كورسەتۋ پروتسەسىن جەدەلدەتۋدى تالاپ ەتىپ، ونىڭ ەلىنىڭ امان قالۋ ءۇشىن كۇرەسى دەپ اتادى.

بريتاندىق پرەمەر-مينيستر ۋينستون چەرچيللدىڭ ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە امەريكا حالقىنا ۇندەۋىنەن ءۇزىندى كەلتىرىپ: «بىزگە مۇمكىندىك بەرىڭىز، سوندا ءبىز جۇمىستى اياقتايمىز»، - دەدى نەتانياحۋ.

نەتانياحۋ اقش-تا بايدەن، حارريس جانە ترامپپەن كەزدەسەدى. بۇل كەزدەسۋلەردەن نە كۇتۋگە بولادى؟

بايدەن: يران شابۋىل جاساعان جاعدايدا يزرايلگە ءبىزدىڭ قولداۋىمىز تەمىردەي تەگەۋىرىندى بولۋى كەرەك. سوعىس اياقتالعاننان كەيىن گازاداعى جاعداي تۋرالى ءوز كوزقاراسىن بايانداي وتىرىپ، ول يزرايلدىك اسكەريلەردىڭ باقىلاۋىنداعى «دەميليتاريزاتسيالانعان جانە دەراديكاليزاتسيالانعان» انكلاۆ قۇرۋعا شاقىردى.

«گازادا ءيزرايلدى جويعىسى كەلمەيتىن پالەستينالىقتار باسقاراتىن ازاماتتىق اكىمشىلىك بولۋى ءتيىس. بۇل تىم ۇلكەن ءوتىنىش ەمەس»، - دەدى ول.

يزرايل پرەمەرىنىڭ سويلەگەن ءسوزى كەزىندە بىرنەشە رەت قول شاپالاقتاۋ زالدا كەم دەگەندە 39 زاڭ شىعارۋشى، بارلىعى دەرلىك دەموكراتتار بولماعانىن جاسىرا المادى.

ولاردىڭ اراسىندا وكىلدەر پالاتاسىنىڭ ىقپالدى بۇرىنعى سپيكەرى نەنسي پەلوسي دە بار، ول «نەتانياحۋ مىرزانىڭ ساپارى ورىنسىز» دەپ مالىمدەدى.

«ءيزرايلدى جاقسى كورەتىندەر بۇگىن 7 قازاندا حاماس جاساعان تەررورلىق شابۋىل مەن ۇرلىقتان كەيىن وتباسى زارداپ شەككەن يزرايل ازاماتتارىن تىڭداپ، ۋاقىت وتكىزدى.

بۇل وتباسىلار تۇتقىنداعى جاقىندارىن ۇيلەرىنە قايتاراتىن وق اتۋدى توقتاتۋ تۋرالى كەلىسىم جاساسۋدى تالاپ ەتەدى جانە ءبىز پرەمەر-مينيستر وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ءوز پايدالى ۋاقىتىن جۇمسايدى دەپ ۇمىتتەنەمىز»، - دەدى.

يەرۋساليمدەگى بي-بي-سي ءتىلشىسى پول ادامستىڭ ايتۋىنشا، نەتانياحۋدىڭ سوزىندە گازاداعى تۇتقىنداردى وق اتۋدى توقتاتۋ ورنىنا بوساتۋ تۋرالى كەلىسسوزدەر ايتىلماعان. اقش يزرايل گازاداعى اتىستى توقتاتۋ جوسپارىن حاماس-پەن كەلىسكەن جاعدايدا قابىلدايدى دەپ كۇتەدى.

اقش پرەزيدەنتى دجو بايدەن گازاداعى بەيبىتشىلىك كەلىسىمىنە دەگەن سەنىمىن ساقتاپ وتىر، دەپ حابارلادى اق ءۇيدىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى كارين جان-پەر بريفينگتە.

Reuters امەريكاندىق جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىككە سىلتەمە جاساي وتىرىپ، بۇل مامىلە تۋرالى كەلىسسوزدەر سوڭعى ساتىدا; بەيسەنبى كۇنى بايدەن پەن نەتانياحۋ «قالعان كەمشىلىكتەردى تالقىلايدى» دەپ كۇتىلۋدە دەپ جازادى .

ونىڭ ايتۋىنشا، قالعان كەدەرگىلەردى ەڭسەرۋگە بولادى جانە كەلەسى اپتادا يزرايل مەن حاماس اراسىندا كەلىسىمگە قول جەتكىزۋگە باعىتتالعان جاڭا كەزدەسۋلەر وتەدى.

بەيسەنبى كۇنى نەتانياحۋ دجو بايدەن جانە كامالا حارريسپەن كەزدەسەدى، ال جۇما كۇنى دونالد ترامپپەن كەزدەسۋگە فلوريداعا بارادى.

ءبىر ساعاتتان استام ۋاقىت بويى نەتانياحۋ ءيزرايلدىڭ سىنۋشىلىقتان باسىن الا قاشىپ، گازاداعى سوعىستى ونىڭ ەلىنىڭ امان قالۋ ءۇشىن كۇرەسى دەپ سانايتىندىعىن ساندۋعاششا سايراۋمەن بولدى.

بۇل سوزدەرىنىڭ ءبارى دەرلىك اقش-تىڭ قولداۋىن ساقتاپ قالۋ ارەكەتى بولىپ سانالاتىندىعى دا ەشكىمنەن جاسىرىن ەمەس.

قارىم-قاتىناسى شيەلەنىسكەن پرەزيدەنت بايدەن زالدا بولعان جوق. بىراق نەتانياحۋ وعان كومەكتەسكەنى ءۇشىن العىس ايتتى. بايدەن ءوزىنىڭ دەموكراتيالىق پارتياسىنداعى ىشتەي ىرىراۋشىلىققا تاپ بولدى - ونداعان زاڭ شىعارۋشىلار گازادا قازا تاپقان پالەستينالىقتاردىڭ سانىنا اشۋلانىپ، ءسوز سويلەۋگە بويكوت جاسادى.

ولار سونداي-اق نەتانياحانى يزرايلدەگى تۇسكەن بەدەلىن كوتەرۋ ءۇشىن اقش-تى داتىنە قۋات ەتىپ پايدالانۋدا دەپ ايىپتادى.

نەتانياحۋ قوس مەملەكەتتىڭ پروبلەماسىن شەشۋ پروتسەسى تۋرالى دا، بايدەننىڭ كوكەيىندە نە بارىلىعى جياىندا دا، ونى الماستىرۋشى ۆيتسە-پرەزيدەنت كامالا ءحارريستىڭ نە قالاعاندىعى بارلىعى توڭىرەگىندە دە جاق اشپادى.

بالكىم، دونالد ترامپتىڭ اق ۇيگە قايتىپ ورالۋى مۇمكىن ەكەنىن سەزىنگەن نەتانياحۋ سونداي-اق امەريكانىڭ ەلشىلىگىن يەرۋساليمگە كوشىرگەنى ءۇشىن ترامپقا العىسىن ءبىلدىردى.

بينيامين نەتانياحۋدىڭ ءسوزىنىڭ ءاپبىسىمىلداسى اقش-قا، يزرايلگە جانە اراب الەمىنە قاۋىپ توندىرەتىن يراندىق «قۇمىرىسقا تەررورلىق يلەۋىن» ەسكە الۋدان باستالدى. «ءبىز جەڭەمىز»، - دەپ تولىقتىردى ول زالدىڭ قول سوققان قوشەمەتىنە ارقالانىپ.

بۇل يراننىڭ تاياۋ شىعىستاعى «قارسىلىقتاعى قۇمىرىسقا تەررورلىق يلەۋى»، حاماس-تى عانا ەمەس، ليۆانداعى «حەزبوللا» مەن يەمەندەگى حۋسيتتەردى قامتيتىن اليانس دەگەندى بىلدىرەتىن ۇعىم دەپ ءبىر كوسىلدى. بۇل توپتار يزرايلگە جاسالعان كوپتەگەن شابۋىلداردىڭ ارتىندا تۇر جانە ولار گازاداعى پالەستينالىقتارمەن ىنتىماقتاساتىنىن ايتادى.

كەيىنىرەك نەتانياحۋ يرانعا قاراتا اۋزىنان ءبىر ەلى تاستامايتىن ايتا-ايتا جاۋىر بولعان سوزدەردى قايتالاپ، بۇل ەل تاياۋ شىعىستاعى «شىن مانىندە بارلىق لاڭكەستىكتىڭ، تارتىپسىزدىكتىڭ، حاوستىڭ جانە كىسى ءولتىرۋدىڭ ارتىندا تۇر» دەپ ورعىتا سويلەدى.

سودان كەيىن ول ءيزرايلدىڭ كۇرەسىن اقش-تىڭ مۇددەلەرىمەن بايلانىستىرۋعا تىرىستى: يزرايل حاماس-قا، حەزبوللاعا جانە حۋسيتتەرگە قارسى ارەكەت ەتكەندە، ول يرانمەن كۇرەسىپ، «ءوزىن قورعاپ قانا قويماي، الەمدى دە قورعادى».
حاماس-تىڭ يزرايلگە شابۋىلىنان كەيىن ورىن العان وڭىرلىك قاقتىعىستان سوڭ، اتاپ ايتقاندا ليۆان مەن يزرايل شەكاراسىنداعى شيەلەنىس تىم كۇردەلەنىپ، جۇرتشىلىقتى ۇرەي جايلادى. شىن مانىسىندە «حەزبوللانىڭ» كۇندەلىكتى شابۋىلدارى مەن ءيزرايلدىڭ قارسى سوققىلارى ەكى ەلدە ون مىڭداعان ادامنىڭ باس ساۋعالاۋىنا جانە تۇرعىندار اراسىنداعى ءولىم-جىتىمگە ۇرىندىردى.

يزرايل بيلىگى ءوز ەلىنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى نىسانالاردى اتۋعا قابىلەتتى دالدىگى جوعارى زىمىراندارى بار جاقسى قارۋلانعان «حەزبوللاعا» قارسى شارالار قابىلداۋدىڭ قىسىمى مەن تالابىنا تاپ بولدى.

داعدارىسقا ۇشىراعان ليۆاندا كوپتەگەن ادامدار «حەزبوللا» ەلدى جاڭا سوعىسقا تارتادى دەپ قورقادى. توپتىڭ تۇراقتى كوشباسشىسى حاسان ناسراللا «حەزبوللانىڭ» يزرايلمەن اۋقىمدى سوعىستى قالامايتىنىن، بىراق وعان دايىن ەكەنىن بىرنەشە رەت مالىمدەگەن بولاتىن.

سوندىقتان جاۋىنگەرلىك ارەكەتتەر ادەيى نەمەسە كەزدەيسوق ەداۋىر اسكەري قاقتىعىسقا باسى ءبۇتىن اينالۋى مۇمكىن دەگەن قاۋىپتەر جوق ەمەس.

Abai.kz