عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ 2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىنداعى باستى جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى وڭىرلەردە ءبىلىم بەرۋدىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەتىن يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ بولدى. ۆەدومستۆو وقىتۋشىلاردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ جونىندەگى باستامالارىن قولداي وتىرىپ، كادرلىق الەۋەتتى جەتىلدىرۋ بويىنشا بەلسەندى جۇمىس جۇرگىزۋدە.

عىلىمي زەرتتەۋلەر سالاسىندا ەكونوميكا مەن الەۋمەتتىك سالانىڭ يننوۆاتسيالىق قوزعالىسىنا ىقپال ەتەتىن قولدانبالى عىلىمي جوبالاردى دامىتۋعا كوڭىل بولىنەدى. عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ نەگىزگى سالالارىندا ءبىلىم مەن تاجىريبە الماسۋعا ىقپال ەتەتىن جەتەكشى حالىقارالىق عىلىمي ورتالىقتارمەن جانە ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن بەلسەندى ىنتىماقتاستىق جالعاسۋدا، جوعارى ءبىلىم ساپاسىن جاقسارتۋداعى، عىلىمي زەرتتەۋلەردى ىنتالاندىرۋ جانە حالىقارالىق عىلىمي ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ ناتيجەلەرى Primeminister.kz سايتى رەداكتسياسىنىڭ شولۋىندا ۇسىنىلعان.

جوعارى ءبىلىم ساپاسىن جانە عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جوعارى ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2023-2029 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىنا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى.

جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم

قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندا 120 جوعارى وقۋ ورنى جۇمىس ىستەيدى. وندا 642 588 ادام وقيدى، مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا - 255 685 ادام، پروفەسسور-وقىتۋشىلار قۇرامى 37,4 مىڭ ادامدى قۇرايدى.

جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىمى بار كادرلاردى دايارلاۋعا مەملەكەتتىك تاپسىرىس كولەمى ارتىپ كەلەدى، 2024 جىلى 93 952 گرانتتى (باكالاۆريات - 77 844, ماگيستراتۋرا - 13 189, دوكتورانتۋرا – 2 919) قارجىلاندىرۋ كولەمى 228,6 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. 2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا 300 ورىندىق 3 جاتاقحانا، ونىڭ ىشىندە 2-ءۋى جوو ءۇشىن، 1-ءۋى كوللەدجدەر ءۇشىن 70 ورىندىق جاتاقحانا پايدالانۋعا بەرىلدى. 2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا 27 969 شەتەلدىك ستۋدەنت وقيدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارىن جانە جوعارى ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2023-2029 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىن ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ فيليالدارىن اشۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. بۇل – وتاندىق جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋ، ءبىلىم مەن حالىقارالىق وزىق تاجىريبەنى ترانسفەرتتەۋ ارقىلى ونىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ، سونداي-اق شەتەلدىك ستۋدەنتتەردىڭ ۇلەسىن ارتتىرۋ. بۇگىنگى تاڭدا 19 ستراتەگيالىق ارىپتەستىك پىسىقتالدى، ونىڭ ىشىندە 15-ءى – شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ فيليالدارى. 8 ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك جۇمىس جۇرگىزۋدە.

حالىقارالىق كامپۋستارى بار ۋنيۆەرسيتەتتەرگە، سونىڭ ىشىندە قازاقستاندىق جوعارى وقۋ ورىندارىمەن ارىپتەستىك قارىم-قاتىناستارىنا باستى نازار اۋدارىلدى. وڭىرلىك قاجەتتىلىكتەر كارتاسى قالىپتاستىرىلدى.

تومەندەگى شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىمەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك دامىدى

• دە مونتفورت قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتى (ۇلىبريتانيا)
• ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ بازاسىنداعى «ۇلتتىق يادرولىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى ميفي»
• س.وتەباەۆ اتىنداعى اتىراۋ مۇناي جانە گاز ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بازاسىندا گۋبكين اتىنداعى رەسەي مۇناي جانە گاز ۋنيۆەرسيتەتى
• م.قوزىباەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتى بازاسىنداعى اريزونا ۋنيۆەرسيتەتى (اقش)

• ق.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بازاسىندا حەريوت-ۋوتت ۋنيۆەرسيتەتى
• شاكارىم ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بازاسىندا بىدگوشش قالاسىنداعى (پولشا) ەكونوميكا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيليالى
• ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بازاسىندا ينجەنەرلىك سالادا ماگيسترلەردى دايارلاۋ ءۇشىن سولتۇستىك-باتىس پوليتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى
• م.دۋلاتي اتىنداعى تاراز وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بازاسىندا د. مەندەلەەۆ اتىنداعى رەسەي حيميا-تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيليالى
• قازاق ۇلتتىق اگرارلىق عىلىمي-زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بازاسىندا «تاشكەنت يرريگاتسيا جانە اۋىل شارۋاشىلىعىن مەحانيكالاندىرۋ ينجەنەرلەرى ينستيتۋتى»
• اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بازاسىندا لوتارينگي ۋنيۆەرسيتەتى
• حالىقارالىق استانا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بازاسىندا بەيجىڭ ءتىل جانە مادەنيەت ۋنيۆەرسيتەتى
• كوۆەنتري ۋنيۆەرسيتەتى
• ەسەنوۆ ۋنيۆەرسيتەتى بازاسىندا قازاق-نەمىس كونسورتسيۋمى شەڭبەرىندە بەرلين تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى (گفر)
• ق.ساتباەۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بازاسىندا گونكونگ قالاسى ۋنيۆەرسيتەتى

QS WUR الەمنىڭ ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ حالىقارالىق رەيتينگىسىنە 21 قازاقستاندىق جوو كىردى، Times Higher Education رەيتينگىندە - 29, 4 جوو پوزيتسيالارعا يە بولدى، ونىڭ ىشىندە نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى رەيتينگىنە العاش رەت كىردى.

جوو-لار 245-كە جۋىق بىرلەسكەن ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى مەن قوس ديپلومدى باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋدا. جىل سايىن 200 عالىمدى تارتۋعا قاراجات بولىنەدى. كادرلاردى دايارلاۋ باعىتتارىنىڭ جاڭا جىكتەۋىشى ەنگىزىلدى. تىزىلىمگە 8 مىڭنان استام ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى ەنگىزىلدى، ونىڭ 57%-ى جاڭارتىلدى.

تسيفرلىق ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ مودەلى ازىرلەندى جانە وسى جىلدان باستاپ وسى مودەلدى ق. ساتباەۆ اتىنداعى قازۇتزۋ جانە د. سەرىكباەۆ اتىنداعى شقتۋ 2 جوو بازاسىندا پيلوتتىق رەجيمدە ىسكە قوسۋ جوسپارلانۋدا.

ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ جانە وقىتۋدىڭ يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالارىن قولدانۋ ماقساتىندا Coursera, «Huawei Technologies Kazakhstan» LLP, Binance Kazakhstan سياقتى ءىرى كومپانيالارمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلىپ، مەموراندۋمدارعا قول قويىلدى. Huawei سەرتيفيكاتتالعان كۋرستارىن ۇسىنۋ ءۇشىن 35 جوو بازاسىندا Huawei IT Academy قۇرىلدى. Binance Kazakhstan قولداۋىمەن 22 جوو اكت فاكۋلتەتتەرىنىڭ 350-گە جۋىق وقىتۋشىسى بلوكچەين-تەحنولوگيالار بويىنشا وقۋدان ءوتتى.

بۇگىنگى تاڭدا Coursera-نىڭ 102-گە جۋىق كۋرسى قازاق جانە ورىس تىلدەرىنە اۋدارىلدى. ونلاين كۋرستار ارقىلى يگەرىلگەن كرەديتتەردى ستۋدەنتتەرگە قايتا ەسەپتەۋدىڭ ناقتى تەتىگى ەنگىزىلدى. 2024 جىلعا 93 جوعارى وقۋ ورنىنان قازاقستاندىق ستۋدەنتتەرگە 40 مىڭ ليتسەنزيا ءبولىندى.

OpenSearch جوباسىنا ءىت سالاسىنداعى ستۋدەنتتەردى تارتۋ جانە سالالىق دەڭگەيدە تاجىريبە جيناقتاۋ ماقساتىندا عجبم مەن Amazon كومپانياسى اراسىندا ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى. 2024 جىلى وتاندىق 15 جوعارى وقۋ ورنى Google-دىڭ جاساندى ينتەللەكت كۋرستارىن ەنگىزۋدە. Generative AI كۋرسى اياسىندا جوباعا 12 مىڭ ستۋدەنت قاتىسۋدا. اباي اتىنداعى قازۇپۋ جانە جۇبانوۆ اتىنداعى ءاوۋ Google for education پيلوتتىق جوباسىنا قاتىسۋدا. NVIDIA مالىمەتتەرى بويىنشا DLI جوباسىنا 12 وقۋ ورنى قاتىسۋدا; 12 سەرتيفيكاتتالعان امباسسادور NVIDIA سەرتيفيكاتتارىن الادى.

2024 جىلى 15 وتاندىق جوعارى وقۋ ورنى جاساندى ينتەللەكت بويىنشا Google كۋرستارىن ەنگىزۋدە. Generative AI كۋرسى اياسىنداعى جوباعا 12000 ستۋدەنت قاتىسادى. 2 جوو (اباي اتىن. قازۇپۋ جانە جۇبانوۆ اتىن. ءاوۋ) Google for education پيلوتتىق جوباسىنا قاتىسادى.

NVIDIA بويىنشا – 12 جوو DLI جوباسىنا قاتىسادى; 12 سەرتيفيكاتتالعان ەلشى NVIDIA سەرتيفيكاتىن الدى، 1 وقىتۋشى NVIDIA-دان DLI سەرتيفيكاتىنا يە بولدى.

مينيسترلىك 01 EduSystem كومپانياسىمەن يننوۆاتسيالىق باعدارلامالاۋ مەكتەپتەرىن اشۋ بويىنشا ءوزارا ىنتىماقتاستىق بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدە. بۇل جوبا ەلىمىزدىڭ 20 وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ىسكە اسىرىلاتىن بولادى. Yessenov University پيلوتتىق جوبا بولادى.

جوعارى وقۋ ورىندارىندا تسيفرلىق ەكوجۇيە كۇشەيتىلدى — بارلىعى LMS (Platonus, Univer, Moodle جانە ت.ب.) پلاتفورمالارىنا قوسىلعان. كونكۋرس وتكىزۋ ارقىلى رەكتورلاردى تاعايىنداۋدىڭ جاڭا جۇيەسى ەنگىزىلدى. رەكتورلىق كورپۋستىڭ 50%-دان استامى جاڭارتىلدى. شەتەلدىك جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ تۇلەكتەرى، «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ ستيپەندياتتارى قاتارىنان جاس باسقارۋشىلار تارتىلدى.

اكادەميالىق شەبەرلىك ورتالىقتارىن قۇرۋ بويىنشا شارالار قابىلداندى. 15 وڭىرلىك جانە 5 پەداگوگيكالىق جوو ىرىكتەلدى. قازىرگى ۋاقىتتا 6 جوعارى وقۋ ورنىنىڭ وتىنىمدەرىنە مەملەكەتتىك عىلىمي-تەحنيكالىق ساراپتاما جۇرگىزىلۋدە.

زەرتتەۋ ەكوجۇيەسىن قالىپتاستىرۋ جانە سەرپىندى تەحنولوگيالارىن دامىتۋ ءۇشىن ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، ل. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ، م. اۋەزوۆ اتىنداعى وقمۋ جانە ە.ا. بوكەتوۆ اتىنداعى قارۋ-گە زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى مارتەبەسى بەرىلدى.

ق. ساتباەۆ اتىنداعى قازۇتزۋ-دى دامىتۋدىڭ 2022-2026 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسى ازىرلەندى، ونىڭ بازاسىندا ينجەنەرلىك ءبىلىم مەن عىلىمداعى جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ حابى قۇرىلدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا جەزقازعان قالاسىندا «ۇلىتاۋ تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىن» قۇرۋ تۋرالى ۇكىمەت قاۋلىسى قابىلداندى. سونداي-اق قوناەۆ قالاسىندا يننوۆاتسيالىق ورتالىعى، جاڭا زاماناۋي ۋنيۆەرسيتەتى بار اكادەميالىق قالاشىق قۇرۋ پىسىقتالۋدا.

وزىق كادرلارمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ، اكىمدىكتەردىڭ جانە بيزنەس-قۇرىلىمداردىڭ كۇش-جىگەرىن ستراتەگيالىق شوعىرلاندىرۋدى كوزدەيتىن «ماماندىعىم بولاشاعىم» جوباسى ىسكە اسىرىلۋدا. بۇگىنگى تاڭدا 5 ءوڭىر – ماڭعىستاۋ، اتىراۋ، اقتوبە، اقمولا جانە جەتىسۋ وبلىستارىندا فورسايت-مەكتەپ وتكىزىلدى. ەdunavigator.kz پلاتفورماسىندا 338 مەكتەپتەن 7-9 سىنىپتاعى 27005 وقۋشىلارىنا كاسىبي دياگنوستيكا جۇرگىزىلدى. قازاقستاندا 50 جوعارى وقۋ ورنى جوبا اياسىندا 440 جاڭا ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىن ەنگىزدى.

ستۋدەنتتىڭ قوعامدىق ومىرگە جانە ۆولونتەرلىك قىزمەتكە قاتىسۋ دارەجەسىن انىقتاۋ ءۇشىن ۇلگەرىمنىڭ كىرىكتىرىلگەن الەۋمەتتىك ورتاشا بالل (Great point average, GPA) ەنگىزىلدى

عىلىمي زەرتتەۋلەردى دامىتۋ

ەلىمىزدە عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن ازىرلەمەلەردى ورىنداۋمەن 425 ۇيىم اينالىسادى، قازاقستاندىق عىلىمدا 25,5 مىڭ زەرتتەۋشى جۇمىس ىستەيدى.

عىلىمدى دامىتۋعا جانە تەحنولوگيالىق ساياساتتى ىسكە اسىرۋعا، ەلىمىزدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن عىلىمي جەتىستىكتەردىڭ ناتيجەلەرىن ەنگىزۋگە، سونداي-اق عىلىمي قىزمەتتىڭ ستراتەگيالىق، كاسىپتىك جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشۋگە باعىتتالعان «عىلىم جانە تەحنولوگيالىق ساياسات تۋرالى» زاڭ قابىلداندى.

عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن عىلىمي جۇمىستاردى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋدىڭ جالپى بيۋروكراتيالىق ءراسىمىنسىز ورىنداۋ ءۇشىن قاجەتتى عزي مەن جوو ساتىپ الاتىن تاۋارلاردى، جۇمىستاردى، كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردى ساتىپ الۋعا بايلانىستى نورمالاردى كوزدەيتىن «مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تۋرالى» زاڭعا قول قويىلدى. ساتىپ الۋ ءتارتىبى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ كەلىسىمى بويىنشا عجبم-مەن ايقىندالاتىن بولادى.

2024 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ عىلىمي ۇيىمدار قىزمەتكەرلەرىنىڭ لاۋازىمدىق جالاقىسى 18%-عا ارتتى. عىلىمي اتاقتارىنىڭ بولعانى ءۇشىن عىلىمي قىزمەتكەرلەرگە قوسىمشا اقى مولشەرى ۇلعايتىلدى.

• عىلىم كانديداتى، فيلوسوفيا دوكتورى جانە بەيىنى بويىنشا دوكتور عىلىمي دارەجەسى بار قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور (دوتسەنت) ءۇشىن 25 ەسەلەنگەن اەك (بۇرىن – 17 اەك);
• عىلىم دوكتورى عىلىمي دارەجەسى بار قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور (دوتسەنت) ءۇشىن 42 ەسەلەنگەن اەك (بۇرىن – 34 اەك);
• عىلىم كانديداتى، فيلوسوفيا دوكتورى، بەيىنى بويىنشا دوكتور جانە عىلىم دوكتورى عىلىمي دارەجەسى بار پروفەسسور ءۇشىن 50 ەسەلەنگەن اەك (بۇرىن – 17 اەك).

ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ ينستيتۋتسيونالدىق ءرولى نىعايىپ، قر ۇعا بيۋدجەتتىك قارجىلاندىرۋ ماسەلەلەرى شەشىلدى. قازاقستاندىق عىلىمدى دامىتۋ سالاسىندا ستراتەگيالىق ماڭىزدى شەشىمدەر قابىلداۋ ءۇشىن قر پرەزيدەنتى جانىنداعى عىلىم جانە تەحنولوگيالار جونىندەگى ۇلتتىق كەڭەس قۇرىلدى. 250 عىلىمي ۇيىم Web of Science, Scopus جانە ScienceDirect دەرەكقورلارىن پايدالانادى.

بيىل 1971 عىلىمي جوبا، 162 عىلىمي-تەحنيكالىق باعدارلاما، 137 كوممەرتسيالاندىرۋ جوباسى ىسكە اسىرىلۋدا. جاس عالىمدار 727 عىلىمي جوبانى جۇزەگە اسىرۋدا.

ماسەلەن، ق. ساتباەۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى مەديتسينادا، ەلەكترونيكادا جانە شىنى وندىرىسىندە كەڭىنەن قولدانىلاتىن 99,5% تازالىعى بار سەلەن حيميالىق ەلەمەنتىن ءوندىرۋ ءادىسىن ويلاپ تاپتى. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان سەلەندى كيلوگرامىنا 8 دوللاردان ەكسپورتتايدى، ءوندىرۋدىڭ جاڭا ءادىسىنىڭ ارقاسىندا بۇل ەلەمەنتتىڭ قۇنى 15 ەسە ءوسۋى مۇمكىن (1 كگ ءۇشىن $120-160).

قازاق ۇلتتىق قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جاس عالىمى اقبوتا قۋاندىقوۆا كوكونىستەردىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا كومەكتەسەتىن پرەپاراتتى ويلاپ تاپتى. بۇل پرەپارات ۇلتتىق زياتكەرلىك مەنشىك ينستيتۋتىنىڭ ارنايى پاتەنتىنە يە بولدى.

م. قوزىباەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىندە سولتۇستىك-باتىس اۋىل جانە ورمان شارۋاشىلىعى ۋنيۆەرسيتەتىمەن (قحر) بىرلەسىپ اگروكومپەتەنتسيالار زەرتتەۋ ورتالىعىن اشۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى. حاب جۇمىسىندا 3 نەگىزگى باعىت – وسىمدىك شارۋاشىلىعى، مال شارۋاشىلىعى جانە ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى بەلگىلەندى.

Abai.kz