ماسەلە گۇلنار سالىقبايدا ەمەس
جيىرما ءۇش اقىن-جازۋشى داۋىس بەرگەن كوميسسيادا گۇلنار سالىقبايعا ەكى-اق ادام داۋىس بەرىپتى. وسى كۇنگى ون ۇزدىك اقىندى اتاڭىز دەسەڭىز، ىشىندە مىندەتتى تۇردە گۇلنار سالىقباي اتالاتىن. ماقال-ماتەلدىڭ دە شەبەرى مۇزافار اعامىز: «گۇلناردىڭ ءبارى سالىقباەۆا ەمەس»، – دەپ ميىعىمىزعا كۇلكى ۇيىرسە دە، سۇيىنگەننەن ايتقان شىعار. بۇكىل ادەبيەتسۇيەر قاۋىم گۇلناردى تالانتتى اقىن دەپ باعاسىن باياعىدا-اق بەرىپ قويعان.
بۇگىندە حالىققا كەڭ تانىلىپ قالعان ءانشى روزا القوجانى سۇيرەپ جۇرگەن ءبىر ءان بار. ول ءان – «مەن سىيعا تارتقان ورامال» دەپ اتالادى. كەزىندە «مەن سىيعا تارتقان ورامال» دەپ اتالعان البومى دا جارىق كورگەن. ءتىپتى ءانشىنىڭ كونتسەرتتىك باعدارلامالارى دا وسىلاي اتالادى. مىنە، سول ءان گۇلناردىڭ ولەڭىنەن تۋعان. گۇلناردىڭ باسقا دا ۇلكەن-كىشى تۇگەل مويىنداعان ولەڭدەرى از ەمەس. حاس ادەبيەتتىڭ حاس سىنشىسى تۇرسىنجان شاپايدان باستاپ، سول ادەبيەتشىلەردىڭ وزدەرى جوعارى باعا بەرگەن.
ارينە جوعارىدا اتالعان كوميسسيا جيىنىنا تۇرسىنجان شاپايلار قاتىسقان جوق. قاتىسسا تۇرىپ ءجۇرىپ كەتە بەرەر ەدى. ادەبيەتتەگى تازالىق سونداي ارەكەتتەن دە كورىنەر ەدى. «سولاي بولىپتى» دەپ، ونى ءبىراز جۇرت اڭگىمە قىلار ەدى. «ۇيات بولىپتى عوي» دەپ، بىرەۋلەر بەتىن شىمشىر ەدى. بىراق الگىندەي كوميسسيالاردان ۇيات كەتكەلى قاشان؟
جيىرما ءۇش اقىن-جازۋشى داۋىس بەرگەن كوميسسيادا گۇلنار سالىقبايعا ەكى-اق ادام داۋىس بەرىپتى. وسى كۇنگى ون ۇزدىك اقىندى اتاڭىز دەسەڭىز، ىشىندە مىندەتتى تۇردە گۇلنار سالىقباي اتالاتىن. ماقال-ماتەلدىڭ دە شەبەرى مۇزافار اعامىز: «گۇلناردىڭ ءبارى سالىقباەۆا ەمەس»، – دەپ ميىعىمىزعا كۇلكى ۇيىرسە دە، سۇيىنگەننەن ايتقان شىعار. بۇكىل ادەبيەتسۇيەر قاۋىم گۇلناردى تالانتتى اقىن دەپ باعاسىن باياعىدا-اق بەرىپ قويعان.
بۇگىندە حالىققا كەڭ تانىلىپ قالعان ءانشى روزا القوجانى سۇيرەپ جۇرگەن ءبىر ءان بار. ول ءان – «مەن سىيعا تارتقان ورامال» دەپ اتالادى. كەزىندە «مەن سىيعا تارتقان ورامال» دەپ اتالعان البومى دا جارىق كورگەن. ءتىپتى ءانشىنىڭ كونتسەرتتىك باعدارلامالارى دا وسىلاي اتالادى. مىنە، سول ءان گۇلناردىڭ ولەڭىنەن تۋعان. گۇلناردىڭ باسقا دا ۇلكەن-كىشى تۇگەل مويىنداعان ولەڭدەرى از ەمەس. حاس ادەبيەتتىڭ حاس سىنشىسى تۇرسىنجان شاپايدان باستاپ، سول ادەبيەتشىلەردىڭ وزدەرى جوعارى باعا بەرگەن.
ارينە جوعارىدا اتالعان كوميسسيا جيىنىنا تۇرسىنجان شاپايلار قاتىسقان جوق. قاتىسسا تۇرىپ ءجۇرىپ كەتە بەرەر ەدى. ادەبيەتتەگى تازالىق سونداي ارەكەتتەن دە كورىنەر ەدى. «سولاي بولىپتى» دەپ، ونى ءبىراز جۇرت اڭگىمە قىلار ەدى. «ۇيات بولىپتى عوي» دەپ، بىرەۋلەر بەتىن شىمشىر ەدى. بىراق الگىندەي كوميسسيالاردان ۇيات كەتكەلى قاشان؟
ءيا، مۇندايعا ءبىزدىڭ دە ەتىمىز ءولىپ كەتكەن. سونىڭ ءوزى قالىپتى نارسە سياقتى ۇندەمەي قويا سالامىز. «مۇنىسى نەسى؟» دەپ ايتۋعا دا جارامايمىز. ءبىز مۇندايدا: «بۇلارىڭ نە؟» دەپ ايتىپ ۇيرەنبەگەنبىز. بۇگىن، ەرتەڭ كورىڭىز، گازەتتەر دە جىم-جىرت قالادى. «سەنساتسيا ىزدەگەندەر ءۇشىن دە بۇل ەشقانداي «سەنساتسيا» ەمەس. بوپتى!
راس، باسقالار دا وڭاي-وسپاق اقىندار ەمەس. عالىم جايلىباي مەن گۇلنار سالىقباي قاتار تۇرسا بەك جاراسار ەدى. ەكى تالانتتى اقىنعا دا ەشكىمنىڭ داۋى بولماس. بىراق، الگى كوميسسيادا داۋىس بەرگەن جيىرما ءۇش اقىن-جازۋشى ءسال قىلدان تايعانداي. الدە، حالىق سۇيگەن اقىندى قىزعانا ما ەكەن؟ ۇزدىك ون اقىندى اتاعاندا گۇلناردى نەگە اتايدى، مەنى نەگە اتامايدى دەي مە ەكەن؟
وسىنىڭ سوڭى قارا دا تۇرىڭىز، ۇلكەن داۋعا اپارىپ سوعادى. ءشومىشباي ساريەۆتىڭ ەڭبەگى سىڭبەدى دەپ كىم ايتادى، مىسالى. وسىعان دەيىنگى العان سىيلىقتارى مەن اتاقتارىنىڭ مىسى دا، پىسى دا باسىپ تۇر. ول دا انە، باسقا ءبىر كوميسسيانىڭ اتىنان ۇسىنىلىپ جاتىر. «بايگەمدى شاپپاي بەر» دەيتىن عالىم جايلىبايعا دا، باسقالارعا دا وڭاي بولماس.
ءسويتىپ مىنە، تاعى دا، كەزەكتى رەت ادەبيەت سالاسىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ اڭگىمەسى باستالدى. كىلەڭ داۋعا اينالا بەرگەن سوڭ، الدىڭعى جولى بۇل سىيلىق ادەبيەت سالاسىندا ەشكىمگە بەرىلمەي قالعان. جوعارى جاقتاعىلار: «مىنالار ءبىر ءپاتۋاسىز ەكەن» دەگەن بولۋى كەرەك. ال، وتكەن جولى ءسابيت دوسانوۆتىڭ العانى ءبىراز ءسوز شىعاردى. ارتى سوتقا دەيىن بارىپ قالدى.
«وزدەرىن وزدەرى سىيلامايدى» دەگەن وسىدان شىعادى. ارينە، ءبىر گۇلنارعا تىرەلىپ قالعان ەشتەڭە جوق. بىراق «تالانتتى ۋاعىندا باعالاۋ كەرەك» دەپ ايتىپ جۇرگەندەر دە اقىن-جازۋشىلاردىڭ وزدەرى. سويتەدى دە ارالارىندا جۇرگەن گۇلنار سالىقبايداي تالانتتى اقىندى اتتاپ باسپاي جاتىپ-اق ءسۇرىندىرىپ جىبەرەدى. بۇل قالاي؟ باسقاسى باسقا، وسى گۇلنار سالىقبايدى جيىرما ءۇش ادامنىڭ ەكەۋى عانا باعالايدى ەكەن دەگەنگە ادام سەنە مە؟
«الماتىعا قار جاۋىپ تۇر قيعاشتاپ» دەپ جازىپتى گۇلنار ءبىر ولەڭىندە. وسى ءبىر جولدىڭ ءوزى تالاي سىردى قوزعاپ كەتەدى. جۇرەك قىلىن ءدوپ باساتىن مۇنداي ولەڭدەر انا كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ قايسىسىنىڭ قالامىنا ىلىكتى ەكەن؟ ءبىز بىلمەيمىز عوي، بىراق اقىن-جازۋشىلارىمىزدىڭ اراسىندا ادەيى كورمەۋ، ەلەمەۋ، باعالاماۋ تەندەنتسياسى بۇرىننان بار دەسەدى. تالانتتىلار ءبىر-بىرىمەن تالاسىپ جۇرگەندە، سىي-سىياپاتتى تالاقتىلار يەلەنىپ كەتەتىن كورىنەدى. بىرەۋلەر سوعان سىرتتان قاراپ كۇلەدى ەكەن-مىس. ء«وزىڭ ديۋاناسىڭ، كىمگە ءپىر بولاسىڭ؟»
جوق، بۇل، قانشا ءتوندىرىپ ايتساق تا ەشقانداي تراگەديا ەمەس. كوز الدىمىزعا تۇرسىنجان شاپايدىڭ، مەيىرحان اقداۋلەتتىڭ، تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلىنىڭ جانە گۇلنار سالىقبايدىڭ ءوزىنىڭ دە جىميىپ كۇلگەنى ەلەستەدى. ءبىز دە سول گۇلنار سالىقبايدىڭ جوعىن جوقتاپ قاپا بولعاننان جازىپ وتىرعان جوقپىز بۇل ماقالانى. ادەبي ورتانىڭ سۇرقاي تارتىپ بارا جاتقانىنا قاپا بولىپ جازىپ وتىرمىز. شىنداپ كەلگەندە قازىر ادەبي ورتادا ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق. «گۇلنار سالىقبايلارعا داۋىس بەرمەڭدەر» دەپ تە ەشكىم ايتپايدى. ءبارىن ءوز قولدارىمەن ىستەپ وتىرعان ادەبي ورتامەن بىرگە سۇرقايلانىپ بارا جاتقان اقىن-جازۋشىلارىمىزدىڭ وزدەرى. داۋىس بەرۋگە قاتىسقان جيىرما ءۇش قالامگەردىڭ ارتىندا جەتى ءجۇز جازۋشى تۇر. سوندا قولىنا داۋىس بەرۋ قۇقىعى تيسە جەتى ءجۇز جازۋشى تۇگەل سولاي ىستەي مە؟
ءبىرتۇرلى ارقا-باسىڭ شىمىرلاپ كەتەدى. ءوز تالانتىن ءوز ورتاسى باعالاماعان سوڭ نە ىستەيسىڭ؟ بيلىككە، باسقالارعا نە ايتاسىڭ؟ كىمگە ءسوزىڭ جۇرەدى؟ كىم سىيلايدى، كىم باعالايدى؟ «قارنىمنىڭ اشقانىنا ەمەس، قادىرىمنىڭ قاشقانىنا جىلايمىن» دەگەننىڭ كەرى كەلدى مە، كەلە بەرە مە؟ قاشانعا دەيىن؟ مۇقاعالي ماقاتاەۆ ساباق بولمادى ما؟ جۇماتاي جاقىپباەۆ ساباق بولمادى ما؟ قاسىم امانجولوۆتاردى اتپاي-اق قويالىق دەسەك تە!..
الگى جيىرما ءۇش اقىن-جازۋشى بىزگە قاراپ قالعان ەشتەڭە جوق دەسەتىن كورىنەدى. قولىڭ جەتسە باسقا ۇيىمداردان دا ۇسىنا بەرۋگە بولادى. سوڭعى مارەگە دەيىن بارلىعى ونشاقتى ادام ۇسىنىلۋى مۇمكىن. ونداي قاراكەت جاساساڭىز، ەشكىم قوي دەمەيدى. وزىپ شىق تا بايگەڭدى الا بەر. اقتىق سىندا كىمدەر داۋىس بەرەدى دەيسىز بە؟ وندا دا نەگىزىنەن اقىن-جازۋشىلار مەن ونەر ادامدارى. اۋ، سوندا مەمسىيلىق دۇرىس بەرىلمەدى دەپ، كىمگە شاعىم ايتاسىز؟ ايتىپ جۇرگەم جوق دەڭىزشى؟..
جالپى، مەملەكەتتىك سىيلىق ۇلتتىڭ ار-وجدانى سانالاتىن اقىن-جازۋشىلاردىڭ مەرەيىن كوتەرۋى كەرەك. بىزدە كەرىسىنشە، مەمسىيلىققا تالاسقان اقىن-جازۋشىلارىمىز ۇساقتالىپ بارا جاتىر. ال ەندى وسى مەملەكەتشىل، ۇلتجاندى ادامداردىڭ ءىسى مە؟ ولار نەگە ۇلكەن مارتەبەگە ءوز پەندەشىلىكتەرىنىڭ دەڭگەيىمەن قارايدى؟ حالىق كورىپ، ءبىلىپ وتىرعان نارسەنى نەگە كورمەيدى؟ الدە كىمنىڭ تالانت، كىمنىڭ تالانت ەمەس ەكەنىن بىلمەيتىندەي حالىقتى نادان كورە مە؟
«جاۋ كەتكەن سوڭ، قىلىشىڭدى تاسقا شاپ» دەگەن ءسوز بار. ەرتەڭ بولارى بولىپ، بوياۋى ءسىڭىپ قويعان سوڭ اق-ادالسىپ ايتقان ءسوزدىڭ نە كەرەگى بار؟ نەعىلسا دا ايتار ءسوزىمىزدى الدىن الا ايتقاندى ءجون كوردىك. شىنىمىزدى ايتساق، الدىڭعى ايتىس-تارتىستان ءالى ەسىمىزدى جيىپ بولعان جوقپىز. ەندى سوعان تاعى ءبىر داۋ قوسىلىپ، ابىرويىمىز توگىلمەسىن دەگەندىك بىزدىكى. ايتپەسە وزدەرىن وزدەرى قادىرلەمەگەن اقىن-جازۋشىلاردىڭ اراسىندا نەمىز بار؟
ايتپاقشى، وتكەندە ءبىر قالامگەر سىيلىق الدى دەگەندى ەستىگەندە، سىنشى قۇلبەك ەرگوبەك: «اعايىن، ادەبيەت ءولدى!»، – دەپ كۇڭىرەنىپتى دەپ ەستىدىك. قايتا-قايتا ايتىپ، سول ءسوزدىڭ دە قادىرىن قاشىرىپ جىبەرمەسەك بولدى، ايتەۋىر. قايتالاي بەرسەڭىز، ول دا ۇيرەنشىكتى سوزگە اينالىپ كەتۋى مۇمكىن عوي. الدە وعان دا قۇلاعىمىز ۇيرەنىپ، ەتىمىز ءولىپ كەتەر مە ەكەن؟!.
