سەرىك ەرعالي. ماڭگى بوستان ەلدىڭ اتاۋى قانداي بولۋى كەرەك؟
وسىمەن پرەزيدەنتتى ەكىنشى رەت تولىق ماقۇلداعالى وتىرمىن. ءبىرىنشى ماقۇلداعانىم – استانانى اقمولاعا كوشىرۋگە قاتىستى بولاتىن. ەندىگىسى – ەلدىڭ اتاۋىن وزگەرتۋگە بايلانىستى. ارينە، بۇل قازاقتىلدىلەر ءۇشىن قىزىق تا، تارتىمدى ناۋقان بولعالى تۇر. ونىڭ ساياسي تەحنولوگيالىق سيپاتى ءوز الدىنا.
دەگەنمەن، ءوز باسىما ءۇشىنشى جاقتاعى تاۋەلدىك جالعاۋىن «جەتەلەگەن» سوزدەر و باستان ۇنامايدى، كورسەم تىجىرىنام دا جۇرەم: «وتباسى» – وتتىڭ باسى، وشاقتان باسقا ەشتەڭە جوقتاي الدەبىر جانسىزدىق سەزىلەدى... ودان جاساندى بولسا دا «جانۇيا» جاقسى. جىپ جىلى، ەت جاقىن جانداردىڭ باسىن قۇراعان شاڭىراقتى ەلەستەتەدى; «ەلباسى» – ەلدىڭ باسى، بۇل دا ءسوز تىركەسىنىڭ امالسىزدان سوزگە اينالعان نۇسقالارىنىڭ ءبىرى، تىلىمىزدە بۇدان الدەقايدا جىپ-جيناقى، سۇيكىمدى «ەلباسشى»، «قولباسشى» نۇسقالارى بار. ارينە، ولجاس اعامىزدىڭ ەجەلگى «يل باسي» تىركەسىنىڭ «باسي يل» تۇرىندە قولدانىلعان نۇسقاسىنان «ۆاسيل» ءسوزىنىڭ شىققاندىعىنا يلانسام دا، قۇپتاسام دا «ەلباقان» نۇسقاسىن ۇناتام دا تۇرام، سەبەبى شىلاۋداي سۇيرەتىلگەن الگى جالعاۋ جوق!
وسىمەن پرەزيدەنتتى ەكىنشى رەت تولىق ماقۇلداعالى وتىرمىن. ءبىرىنشى ماقۇلداعانىم – استانانى اقمولاعا كوشىرۋگە قاتىستى بولاتىن. ەندىگىسى – ەلدىڭ اتاۋىن وزگەرتۋگە بايلانىستى. ارينە، بۇل قازاقتىلدىلەر ءۇشىن قىزىق تا، تارتىمدى ناۋقان بولعالى تۇر. ونىڭ ساياسي تەحنولوگيالىق سيپاتى ءوز الدىنا.
دەگەنمەن، ءوز باسىما ءۇشىنشى جاقتاعى تاۋەلدىك جالعاۋىن «جەتەلەگەن» سوزدەر و باستان ۇنامايدى، كورسەم تىجىرىنام دا جۇرەم: «وتباسى» – وتتىڭ باسى، وشاقتان باسقا ەشتەڭە جوقتاي الدەبىر جانسىزدىق سەزىلەدى... ودان جاساندى بولسا دا «جانۇيا» جاقسى. جىپ جىلى، ەت جاقىن جانداردىڭ باسىن قۇراعان شاڭىراقتى ەلەستەتەدى; «ەلباسى» – ەلدىڭ باسى، بۇل دا ءسوز تىركەسىنىڭ امالسىزدان سوزگە اينالعان نۇسقالارىنىڭ ءبىرى، تىلىمىزدە بۇدان الدەقايدا جىپ-جيناقى، سۇيكىمدى «ەلباسشى»، «قولباسشى» نۇسقالارى بار. ارينە، ولجاس اعامىزدىڭ ەجەلگى «يل باسي» تىركەسىنىڭ «باسي يل» تۇرىندە قولدانىلعان نۇسقاسىنان «ۆاسيل» ءسوزىنىڭ شىققاندىعىنا يلانسام دا، قۇپتاسام دا «ەلباقان» نۇسقاسىن ۇناتام دا تۇرام، سەبەبى شىلاۋداي سۇيرەتىلگەن الگى جالعاۋ جوق!
سونىمەن ەلدىڭ اتاۋىنا كەلەيىك. «قازاق» ءسوزى ءاۋباستا ادامزاتتىق ۇلى ساياسي كاتەگوريا سانالاتىن «بوستان»، «ەگەمەن» ۇعىمدارىنان ەدى. سودان بارىپ، كەرەي-جانىبەك حانداردىڭ سوڭىنا ىلەسكەن ەل «قازاق» اتاندى، بۇل سول كەزدە ەتنونيم ەمەس، ساياسي ونيم بولاتىن جانە دە جاڭا تۇتاسقان ەلدىڭ ۇلتتىق يدەياسى-تۇعىن. تالاي عاسىرلار بويى ماڭگى بولۋدى يدەيا تۇتقان اتا-بابالارىمىز بىرەسە «ماڭگى ەل» بولامىز دەسە، بىرەسە «ماڭگى قول» بولامىز دەپ اڭسارلاتتى. ەندى ءبىز دە سول تۋدى قايتا قولعا الدىق...
ەگەر دە، «قازاق» ءسوزىن بۇگىنگى ەتنونيمدىق سيپاتىنان اجىراتا تۇرىپ، باستاپقى ساياسي فورماتىنا ءتۇسىرىپ، «بوستان»، «ەگەمەن» مازمۇنىن بەرسەك، ءبىز «قازاق ەل» دەگەن ۇلى يدەياعا بوي سۋارعان، ۇلى ادامزاتتىق بوستاندىق يدەالىن باعدار ۇستاعان ۇلت بولىپ شىعا كەلەمىز دە، اۋەلگى اتا-بابا باستاعان قاسيەتتى نۇكتەگە «ات باسىن تىرەپ»، «اتىمىزدى سۋارىپ»، اڭسارىمىزدى ءداۋىر سايىن وشەتىن ەتنونيممەن شەكتەمەي، ماڭگىلىك كاتەگورياسىن ارقالانىپ شىعا كەلەمىز: قازاق ەل – بوستان ەل دەگەندى بىلدىرەدى. جانە دە «قازاق» ەتنونيمىنە بىزدەن باسقا ەشكىم دە تالاسا المايدى! بۇعان قوسا بۇل – كەشەگى كوكتۇركىلىك «ماڭگى ەل»، ماڭعولدىق «ماڭگى قول» اڭسارلارىنىڭ زاڭدى جالعاسى بولىپ تا تابىلادى. ال، بوستاندىققا ەشكىم دە ماڭگى قول جەتكىزبەسە دە، ول ءبىزدىڭ ماڭگى باعدارىمىز رەتىندە بۇگىنگى «ماڭگى ەل» يدەياسىنا استاسىپ كەتەدى. سەبەبى، ماڭگىلىك پەن بوستاندىق ءبىر بىرىنەن اجىراعىسىز ۇلتتىق يدەال.
ءبىر جاقسىسى، «قازاق ەل» تىركەسى قاي تىلدە دە سەتىنەمەي ايتىلىپ، جازىلۋعا اۋەس، ىڭعايلى، يكەمدى: QAZAQ EL. بۇل تىركەس ءبىزدىڭ بوستان بولۋىمىزدىڭ ماڭگىلىگىن ىلعي دا ەسكە سالاتىن جالاۋ بولىپ قالا بەرمەك، قازاق ەل!
Abai.kz
