مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىنداعى ايتقاندارىنا جۇگىنىپ، استارىنا تەرەڭ ءۇڭىلىپ قابىلداۋ لازىم. «ماڭگىلىك قازاقستان» جوباسىنداعى «ماڭگىلىك ەل» يدەياسى ماڭگىلىك جاسايتىن ۇلتتىڭ ماڭگىلىك مۇددەسىن قورعايتىن ماڭگىلىك ماقساتى دەپ تۇسىنەمىز. تۇياعىنىڭ دۇبىرىمەن دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرىپ جەتكەن جىلقى جىلى تۇلپار مىنەز قازاقتىڭ دا نامىسىن قامشىلاپ ، ارقالاندىرىپ، ارىندى دا قارىمدى، شابىستى دا تابىستى، قاجىرلى دا قايراتتى اسقار ارماندارعا جول سىلتەدى. البەتتە، مىندەت اۋىر، جول شالعاي. جاۋاپتى دا ساۋاپتى باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ اتتى دا بولدىرتپاي اربانى دا امان ساقتاپ قالۋدىڭ ايلاسىن اقىلعا سالىپ سارالايتىڭ سابىر مەن ساليقالى پارساتتىلىقتى، ساۋىسقانداي ساقتىقتى، سەرگەكتىك پەن سەنىمدى قاجەت ەتەدى. ەڭ باستىسى، ەلىم دەپ ەڭبەك ەتەتىن ەستى ازاماتتاردىڭ، شىلبىر تىزگىندى قاتار ۇستاپ وتىرعان اتقامىنەرلەردىڭ ۇلتىنىڭ ۇلى بولىپ قالۋى،  ەڭ اۋەلى حالقىنىڭ قۇلى بولا بىلۋىندە ەكەندىگى ەسكەرتىلدى.  حالقىمىز; ء«ۇش كۇندىگىن ويلاعان ايەل اقىلدى، ءۇش جىلدىعىن ويلاعان ەركەك كورەگەن، ءۇش عاسىرىن ويلاعان كوسەم كەمەڭگەر» دەيدى. كوزىن كوكجيەككە قاداعان، داڭقى شارتاراپقا تاراعان ەلىنىڭ قاباعىنا قاراعان، ۇلت تاعدىرىن ءوز تاعدىرىنا بالاعان ەلباسىنىڭ جولداۋىن قولداۋ، دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋ عانا ەمەس، ءبىراز ەلگە ونەگە كورسەتە ءبىلۋدىڭ باستاماسى بولۋعا ءتيىس.

مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىنداعى ايتقاندارىنا جۇگىنىپ، استارىنا تەرەڭ ءۇڭىلىپ قابىلداۋ لازىم. «ماڭگىلىك قازاقستان» جوباسىنداعى «ماڭگىلىك ەل» يدەياسى ماڭگىلىك جاسايتىن ۇلتتىڭ ماڭگىلىك مۇددەسىن قورعايتىن ماڭگىلىك ماقساتى دەپ تۇسىنەمىز. تۇياعىنىڭ دۇبىرىمەن دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرىپ جەتكەن جىلقى جىلى تۇلپار مىنەز قازاقتىڭ دا نامىسىن قامشىلاپ ، ارقالاندىرىپ، ارىندى دا قارىمدى، شابىستى دا تابىستى، قاجىرلى دا قايراتتى اسقار ارماندارعا جول سىلتەدى. البەتتە، مىندەت اۋىر، جول شالعاي. جاۋاپتى دا ساۋاپتى باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ اتتى دا بولدىرتپاي اربانى دا امان ساقتاپ قالۋدىڭ ايلاسىن اقىلعا سالىپ سارالايتىڭ سابىر مەن ساليقالى پارساتتىلىقتى، ساۋىسقانداي ساقتىقتى، سەرگەكتىك پەن سەنىمدى قاجەت ەتەدى. ەڭ باستىسى، ەلىم دەپ ەڭبەك ەتەتىن ەستى ازاماتتاردىڭ، شىلبىر تىزگىندى قاتار ۇستاپ وتىرعان اتقامىنەرلەردىڭ ۇلتىنىڭ ۇلى بولىپ قالۋى،  ەڭ اۋەلى حالقىنىڭ قۇلى بولا بىلۋىندە ەكەندىگى ەسكەرتىلدى.  حالقىمىز; ء«ۇش كۇندىگىن ويلاعان ايەل اقىلدى، ءۇش جىلدىعىن ويلاعان ەركەك كورەگەن، ءۇش عاسىرىن ويلاعان كوسەم كەمەڭگەر» دەيدى. كوزىن كوكجيەككە قاداعان، داڭقى شارتاراپقا تاراعان ەلىنىڭ قاباعىنا قاراعان، ۇلت تاعدىرىن ءوز تاعدىرىنا بالاعان ەلباسىنىڭ جولداۋىن قولداۋ، دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋ عانا ەمەس، ءبىراز ەلگە ونەگە كورسەتە ءبىلۋدىڭ باستاماسى بولۋعا ءتيىس. سوندا عانا ءبىزدىڭ بايتاق ەلىمىز بىرەۋدىڭ ەتەگىندە دە، جەتەگىندە دە، شىلاۋىندا دا، بۇعاۋىندا دا ەمەس، ءوزىنىڭ جەرىندە، وزگەلەردىڭ تورىندە وتىرۋعا لايىق ەكەندىگىن مويىنداتا بىلەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز. داۋىرلەر بويى تاۋەلسىزدىككە تالپىنعان، ۇلت بولۋعا ۇمتىلعان، ازاتتىققا القىنعان، جاۋىنا قاتال، دوسىنا ادال، مالىن جانىنا، جانىن ارىنا قۇربان ەتكەن قابىرعالى حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق ۇستانىمىنىڭ استارىندا قازاقتىڭ تىلەگى، شىعىستىڭ رەڭى، باتىستىڭ سىلەمى، جاھاننىڭ لەبى ايقىن دا انىق بايقالىپ تۇرعانىن تەرەڭ سەزىندىك.

«ماڭگىلىك ەل» يدەياسى  - ەل تۇتاستىعىنىڭ بۇلجىماس ەرەجەسى. سەبەبى، ءاربىر ءسوزدىڭ ءتۇپ تامىرى ءتۇپ تەگىمىزدىڭ بولمىسىمەن ءۇنسىز ۇيلەسىپ، تىلسىمىمەن ۇندەسىپ تۇرعانداي. اسىرەسە، ابايدىڭ، «ناداندىق، ەرىنشەكتىك، زۇلىمدىقتان قاشىپ، ىستىق قايرات، نۇرلى اقىل، جىلى جۇرەكتى تاعان ەتە ءبىلۋ قاجەت» دەيتىن دانالىعىن وزەكتى دە ومىرشەڭ داعدىعا اينالدىرۋ. باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ: «ەكى سىرتتان قانعا باتىپ تالاسسا، قاراقۇسقا جەم بولادى» ەسكەرتپەسىن ەستە ۇستاۋ. اسان قايعىنىڭ «ارعىماققا ءمىندىم دەپ، ارتقى توپتان اداسپا» دەيتىن وسيەتىن قاسيەتتەي ءبىلۋ. شوقاننىڭ: «حالىقتىڭ كەمەلىنە كەلىپ وركەندەۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن ازاتتىق پەن ءبىلىم كەرەك»  دەگەنىن ۇستانىمعا اينالدىرۋ. «ادامدىقتى ايت، ەرلىكتى ايت، باتىرلىقتى ايت، ەل بىرلىگىن ساقتاعان تاۋلىقتى ايت» دەپ جىرلاعان جامبىلدىڭ جاسامپاز جىر جولدارىن جادىمىزدا جاتتاۋ. باتىستىڭ دانالارىنىڭ باتىل ايتقان: ء«توس بولعاندا ءتوزىپ باق، بالعا بولعاندا سوعىپ باق» دەيتىن دەم بەرەتىن دەمەۋ سوزدەرىنىڭ تۇبىنە وي جۇگىرتۋ. قازاقتىڭ «تۋرا بيدە تۋعان جوق، تۋعاندى بيدە يمان جوق» ءپالساپاسىنا اتاقتى اريستوتەلدىڭ: «پلاتون مەنىڭ دوسىم، الايدا، اقيقات ودان دا قىمبات» دەگەن عۇلامالىق تەرەڭ تولعامىنا بايلام  جاساۋ ەسكىرمەيتىن ەستى زاڭنىڭ جاڭارعان، جاڭعىرعان  جاڭاشا تاسىلىندەي تاپتىشتەلىپ تەرمەلەنگەن.

جولداۋدىڭ جودارىندا جولسىزدىقتارعا جول بەرىلمەيتىندەي كەسىپ ايتىلعان، تۇبىرىمەن شەشىپ ايتىلعان اقيقاتتىڭ ءادىل شەشىمىن دە تۇيسىندىك. اسىرەسە، اتالى سوزگە ات بايلاتقان اتا-بابا رۋحىن اسقاقتاتا تۇسەتىن، اسىل ءسوزدىڭ ايدىنىندا ەسىلە، كوسىلە جۇزگىسى كەلەتىن بولاشاق ۇرپاقتىڭ رۋحاني ەركىندىگىنىڭ ەسىگىن ايقارا اشاتىن، ەلدىك ءتىلدىڭ ەڭسەسىن كوتەرەتىن، تۇعىرىنا قوندىرىپ، باعىن جاندىرىپ، ۇلى ءتىلدىڭ ۋىزىنا قاندىراتىن ۋاقىت جەتتى دەگەندەي اشىق ۇندەۋ تىنىسىمىزدى كەڭەيتىپ، كوڭىلىمىزدى مارقايتىپ تاستادى. ۇزاق جىلدارداعى «قازاق قازاقپەن قازاقشا سويلەسسىن»  دەگەن ەلباسىنىڭ ەستى ءسوزى ەكپىندەي ءتۇسىپ، ەندى بۇكىل وتانداستارعا ورتاق بۇلجىماس ەرەجەگە اينالۋعا ءتيىستى ەكەندىگى نىق ايتىلدى. ەلباسىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋى ادەتتەگىدەي رەسمي كەڭسە تىلىمەن تىزبەكتەلە جازىلعانىمەن ءاربىر ويدىڭ اۋانىنان قازاقى قاعيدانىڭ تەرەڭ سىرىن اڭعارۋعا ابدەن بولادى.  ەل بىرلىگىن ويلاعان بيلەردەن جەتكەن جەتەلى ءسوز: ء«وزىڭدى ءوزىڭ جاتتاي سىيلا، جات جانىنان ءتۇڭىلسىن، اينالا الماي ات ءولسىن، ايىرا الماي جات ءولسىن» دەيتىن دالا زاڭىنىڭ زاڭدى جالعاسى جاڭا كورىنىس تاپقانداي بولدى. «كوپ بىلگەن كىسى كەمەڭگەر ەمەس، بىلگەنى ەلگە پايدا كەلتىرگەن كىسى كەمەڭگەر» دەگەندى ادامزاتتىڭ دانىشپانى ەسحيل ەرلىككە ۇمتىلعان  جۇرت ەسىنەن شىعارماسىن دەپ ايتىپ كەتكەندەي. قازاق ەلىنىڭ ورەلى ۇرپاعىنا، ەستيار ازاماتتارىنا، قالىڭ ورمان حالقىنا ايتىلعان جۇرەكجاردى سوزدەردىڭ سەرپىنىنەن: «تاۋەلسىزدىكە قول جەتكىزۋ اۋىر سىناق، ۇستاپ قالۋ ەڭ اسىل مۇرات، ەلدىڭ ەلدىگى – ەلدەگى ءار ادامنىڭ ەرلىگى، جەسىرىن قاڭعىتپاعان، جەتىمىن جىلاتپاعان جۇرتپىز، قولى قيمىلداعاننىڭ اۋزى قيمىلدايدى، كۇنىمىز ءۇشىن دە ءدىلىمىز ءۇشىن دە، ءتىلىمىز ءۇشىن  دە ارەكەت ەتەيىك. ارەكەتكە – بەرەكەت»-دەيتىندى  ۇعىندىق. شىن مانىندە تابيعاتتىڭ ءتورت مەزگىلىن تۇگەلدەي ءناسىپ ەتكەن تاعدىرىمزعا سانسىز شۇكىرشىلىك ەتىپ، جاتقا الاقان جايمايتىنداي، كىسىدەن ساۋىن ساۋمايتىنداي، بارىمىزدى باعالاپ، دارىندى دارالاپ، اسىلدى سارالاپ، الىستان اربالاعانشا جاقىننان دوربالاپ، داريادا بالىقتاي ءجۇزىپ، سايىن دالادا تۇلپارداي جۇيتكىپ، الىستى جاقىن، جاتتى تۋىس ەتەتىن قازاقى بولمىسىمىزبەن-اق ايداي الەمدى تامساندىرايىق، تاڭقالدىرايىق، مويىنداتا بىلەيىك دەگەن توقتام جاسالدى. اقىن جاندى قازاقتىڭ قازاقى تابيعاتىن بويىندا بويتۇمارداي ساقتاي بىلگەن ەلباسىنىڭ جولداۋىنىڭ سوڭى ۇيقاسپەن ۇيلەسىپ، بۋىنى ۇندەسىپ، قۇلاقتان كىرىپ بويعا قۋات دارىتقانداي بولدى. ايتىلعان ويدىڭ انىقتاۋىشىنداي انا ءتىلىمىزدىڭ تەكتى تىركەستەرىمەن تەگىنەن تەبىرەنتە تەربەپ، توگىلتە كەلىپ  اياقتالعان جولداۋ «التىن عاسىردىڭ» اق باتاسىنداي بۇتىندەلىپ تۇيىندەلدى.

سەڭ بۇزاتىن  سەنىمگە  سۇيەنگەن،  تاۋ  جىعاتىن  تاۋەكەلدەن  تۋعان ۇلى باستاما ۇلى جولدىڭ باسى بولسىن  دەگەن  كوپ  تىلەۋىن ءبىز دە  شىن  نيەتپەن  قولدادىق.

Abai.kz