رابيندرانات تاگور (1861 - 1941 ج.) ءۇندىستاننىڭ الەمگە ايگىلى اقىنى، سۋرەتشى، فيلوسوف، قوعام قايراتكەرى، جازۋشى. 1913 جىلى نوبەل ادەبيەت سىيلىعىن العان. الەم ادەبيەتىنىڭ زاڭعار تۇلعالارىنا عانا بەرىلەتىن اسقاق سىيلىقتىڭ بەرىلۋ سەبەبى بىلاي دەپ جازىلعان: «وتكىر وي، تۇنىق كوڭىل، سۇلۋ سەزىم مەنمۇندالاعان ولەڭ جولدارىنا ورىلگەن تەرەڭ وي مەن ۇلاعاتتى ۇستانىم ادامزات ادەبيەتى قامباسىنا اسا باعالى قور بولىپ قوسىلدى».

جاڭساق تۇيسىك

بەرگى جاعا دەيدى بىلاي سىزدانىپ:
– ارعى جاعا شاتتىق شىعار شالقىعان.
ارعى جاعا دەيدى بىلاي قىزعانىپ:
– بەرگى جاعا باقىت شىعار بالقىعان.

فيكۋس اعاشى

ايتشى ماعان، ايتشى فيكۋس اعاشى،
ەسىڭدەمە وزەن، كولشىك جاعاسى؟
بۇتاعىڭا ۇيا سالعان تورعايداي،
بۇتاعىڭا شىققان اۋىل بالاسى،
ەسىڭدە مە ەرتە كەتىپ قالعانى،
ەسىڭدە مە، ەسىڭ الىپ قاراشى.

سونشاما جىىل سودان ءوتىپ كەتسە دە،
ەسىڭدە مە فيكۋس اعاش ەستە مە؟
تەرەزەدەن ساعان ىلعي ءبىر بالا،
قارايتۇعىن تاڭەرتەڭ، ءتۇس، كەشتە دە.
تامىرىڭدى بىلەۋ-بىلەۋ ايقاسقان،
ۇقساتاتىن كەرەمەت ءبىر كەستەگە.

ايەلدەر كەپ كولشىكتەن سۋ العاندا،
كاتەلدەرىن سۋعا تەرەڭ مالعاندا.
سۋ بەتىندە تۇسكەن الىپ كولەڭكەڭ،
ءدىرىل قاعا قالعانىن كوز شالعاندا.
ەسىڭدە مە مۇڭايعانى ءبىر بالا،
ساعىمىڭا قيا الماي كوز سالعاندا.

ەسىڭدە مە، سۋدا تولقىن ويناعان،
سول ءبىر ساتتەر كوركەمدىك كوز تويماعان.
سۋ بەتىندە شىر اينالىپ ءبىر ۇرشىق،
تولقىن اۋماي توقىعان گۇل بويرادان.
قوس ۇيرەككە جۇزگەن قامىس ىشىندە،
قاراپ بالا الدە نەنى ويلاعان؟

بالكىم اڭساپ سامال جەلدى سوقپاعان،
جاپىراعىڭ سىبدىرىنان توقتاعان;
بالكىم اڭساپ ساعىمىڭدى كورۋدى،
جاعاعا كەپ جالعىز ءوزى جوقتا جان.
ەسىڭدە مە سوناۋ شاقتا ءبىر بالا،
كورگىسى كەپ كەلەتۇعىن كوپ ساعان.

بالكىم اڭسار سۋداعى ۇيرەك بولۋدى،
سۋ تۇبىنە سۇڭگىپ قياق ءورۋدى.
بالكىم اڭسار ول ءبىر قۇسقا اينالىپ،
ەڭ بيىك ءبىر بۇتاعىڭا قونۋدى.
ەسىڭدە مە، ارماندايتىن سول بالا،
ەڭ بيىكتەن ەڭ الىستى شولۋدى.

كۇن سۇراعى

كوك جيەكتەن كوتەرىلىپ كۇن شىقتى،
كۇن شىقتى دا سۇراۋ قويعان ءۇن شىقتى:
– ايتشى ماعان كىم بولاسىڭ جاس تىرلىك،
ال، جاس تىرلىك جاۋاپ قاتپاي تۇنشىقتى.
ۋاقىت زىرلاپ وتە بەردى  بىلىنبەي،
كۇن توبەدە تۇرا بەردى كۇلىمدەي.
باتىسقا كۇن بارا جاتتى قۇلدىراپ،
ساعىم ءسونىپ باتىس تەڭىز بۇلدىراپ.
ءبىر ءۇن شىقتى بەيۋاقىتتان جىم-جىلاس:
– ءسىرا كىمسىڭ، تۇرسىڭ نەگە تۇنجىراپ؟
سۇرالعانعا ەشكىم جاۋاپ تاپپادى،
سۇراعانعا ەشكىم كىنا تاقپادى.

جارقىراۋىق قوڭىز

جارىق ساۋلە كىشكەنتاي كەزىپ ورمان اراسىن،
قاراڭعى ءتۇن ىشىندە قايدا كەتىپ باراسىڭ؟
قارا تۇندە نۇر شاشا قاناتىڭدى قاعاسىڭ،
ءوزىڭ راقات، ءوزىڭ ءماز، ءلاززاتىڭدى تاباسىڭ.

اي، كۇن ەمەس اسپاندا، ۇلاساتىن تاۋلىككە،
سەنىڭ تاپققان ءلاززاتىڭ، سول ما ساتتىك اۋلىك پە؟
جارقىراتا المايسىڭ، بۇكىل الەم اسپانىن،
سوندا دا سەن جاناسىڭ، بولساداعى قاس قاعىم.

ەشكىمگە دە وكپەڭ جوق، ەشكىمگە جوق قارىزىڭ،
جانۋ تۇندە جارقىلداپ، سەنىڭ وتەر پارىزىڭ.
بىردەن ۇشپاي بيىككە، بىلگەن قانداي شاماسىن،
كىپ-كىكشەنتاي ساۋلە بوپ كەڭ دۇنيەدە جاناسىڭ.

ۇلىلىقتا رەتى جوق، ۇلكەن-كىشى پارىقتىڭ،
ءبارى كەرەك، ءبارى ۇلى، الەمدەگى جارىقتىڭ.
ساعان ساۋلە شاشسام دەپ مەن دە ءوزىمدى جاندىردىم،
ءبىر ءسات قانا جارقىراپ، ءبىر ءسات قانا جاڭعىردىم.

تىرلىك جىرى

قوش ايتقىم جوق گۇلدەي اسەم پانيگە،
قاراپايىم پەندە بولام، ارينە.
اسەم گۇلدە كۇن نۇرىنا مالىنعان،
ءپىسىپ الار تىكەنى بار ينە.

سول گۇلدەرگە ەركە سەزىم سەبەلەپ،
توگىلەدى سۇراماعىن نەگە دەپ.
ءپاني قالجاق، ايىرىلۋ مەن تابىسۋ،
كۇلۋ-جىلاۋ، ءبارى كيگەن كەبەنەك.

باق پەن سوردان جازار تىرلىك داستاندى،
ساۋلەت-داۋلەت ءبارى بولار تاستاندى.
ساراي سالسام دەيمىن تۇرار سان عاسىر،
جاقىنداتار الىستاتپاي اسپاندى.

ارمانىم كوپ، دارمەنىم جوق بىلەمىن،
ءتىرى ءجۇرمىن، ءبىر كۇنى كوز ىلەمىن.
پانيگە دە، پەندەگە دە وكپەم جوق،
ءبىر كىسىلىك ورىن عانا تىلەرىم.

مەن دە گۇلمىن، شۋاق نۇرعا مالىڭدار،
اشىلعاندا كەلىپ، ءۇزىپ الىڭدار.
شاعىم  جەتىپ، باعىم كەتىپ باسىمنان،
قۋراپ قالسام، جەرگە تاستاي سالىڭدار.

بالىق پەن قۇس

دۇنيەدە نە نارسە ەكى اراسى ەڭ الىس،
ءولىم-ءومىر ەمەس ول، تەك ماڭگىلىك دەمالىس.
قارسى الدىڭدا تۇرامىن، كۇندە ساعان كەزدەسەم،
دۇنيە دە سول الىس، سۇيگەنىمدى سەزبەسەڭ.
سۇيگەنىمدى سەزبەسەڭ، ول دا ەمەس ەڭ جىراق،
دۇنيەدە سول الىس، ايتا الماسام مەن بىراق.
بۇگىپ قويسام قۇنداقتاپ، تەڭ توگىلسە جاسىمىز،
جۇرەك ءسۇيىپ امال نە، قوسىلماسا باسىمىز.
قوسىلماسا باسىمىز، ءبىلىپ تۇرىپ بىلمەستەي،
دۇنيەدە سول الىس، عاشىق بولعان تىلدەسپەي.

دۇنيەدە سوندىقتان، الىس ەكى اراسى،
قاتار وسكەن قوس تەرەك ەمەس، ءوزىڭ قاراشى.
ءبىر تامىر، ءبىر تەرەكتە، وسكەنىمەن سەپتەستەي،
تۇرعان بۇتاق سول الىس، ءبىر-بىرىنە جەتپەستەي.

دۇنيەدە سوندىقتان، الىس ەكى اراسى،
ەكى جۇلدىز نەمەسە ەكى كوزدىڭ قاراسى.
قاتار جانىپ تۇرعانمەن ءبىرىن-ءبىرى كورمەيدى،
ءبىرىن-ءبىرى كورمەيدى، ماڭگى بىرگە بول مەيلى.
ماڭگى بىرگە بول مەيلى، قاتار تۇرىپ وسىلاي،
دۇنيەدە سول الىس، وتكەن ماڭگى قوسىلماي.

ءبىر قوسىلىپ قاس قاعىم، تاعدىر كەيدە بايقاماي،
دۇنيەدە سول الىس، ايقاسپاعان قايتالاي.
ءبىر كەزدەسۋ ءبىر باقىت، ءبىر كەزدەسە الماعان،
دۇنيەدە سول الىس، ارمان عانا الداعان.
دۇنيەدە ەڭ الىس ەكى نارسە اراسى،
بالىق پەن قۇس ەكەن عوي، ءوزىڭ ويلاپ قاراشى.
ءبىرى كوكتە سامعايدى، ءبىر سۋدا
جۇزەدى، قوسىلۋدان ءۇمىتىن، سولار عانا ۇزەدى.

اكەلەرگە ماداق

مەيىرلى انا كۇيىنىپ، اقىل ءسوزىن اياماي،
قورعاشتايدى قىزعىشتاي، باسپانانى اياداي.
مەيىرلى اكە كۇيىنىش-ءسۇيىنىشىن بىلدىرمەي،
بالالارى، جان جارى بايتەرەكتەي سايالاي.
وت باسىنىڭ نار جۇگىن قارا نارداي كوتەرەر،
تاۋداي بوداۋ بەرسە دە، تارىدايعا ساناماي.
اكەلەردىڭ ءسوزى از، جانارىمەن سويلەيدى،
جۇرەگىمەن سەزەدى، ساناسىمەن سارالاي.

ومىرىندە اكەلەر قانشا قاجىپ جۇتادى؟
ارمانىنىڭ تەرەگىن قايعى قانشا بۇتادى؟
انا-بالا قامى دەپ، وتقا كۇيىپ، سۋ كەشىپ،
ءۇمىتىنىڭ ۇشقىنى قانشا ءسونىپ، تۇتادى؟
سەتىنەتپەس سەنىمىن، ادال جارى سەرىگى،
اكە – الىپ بايتەرەك، بالالارى – بۇتاعى.
اكەلەردىڭ قايراتى، اكەلەردىڭ ايباتى،
ءباران شىداپ كوتەرىپ، ءبارىن جەڭىپ ۇتادى!

ءبارىن كورگەن اكەلەر، نە ءبىر قيناۋ، ءجاباردى،
سالقىندىقپەن ساقتاعان قاسيەت پەن قادىردى.
مەيىرلى اكە بالاعا بەينە كۇندەي شۋاقتى،
جانى كەيۋ جارىنا سارى التىنداي سابىرلى.
ەركەلەگەن سابيگە دارقان دالا سەكىلدى،
تەزگە سالىپ تۇزەيدى شاعىر مەنەن شادىردى.
جاقسى اكە سۇيرەتىپ شاڭىراقتار بيىكتەپ،
جامان اكە كۇيرەتىپ قانشاماسى شاعىلدى؟!

اكە ىزگى ادامدار، ۇرپاققا ءۇمىت ارتاتىن،
اكە ارداقتى بالا ءۇشىن، ءجابار-جاپا تارتاتىن.
اكە ۇلى ماڭگىلىك، اكە التىن دىڭگەكتەي،
اكە ۇستاز ۇستامدى، بالا بولسا مارقا تىم.
اكە اياۋلى، اكە اسقار، ءومىر بويى ءۇن-ءتۇنسىز،
ۇرپاق ءۇشىن اقىرعى قانىن توگىپ سارقاتىن.
اكەلەردى ادامدار ارداقتاڭدار، سىلاڭدار،
اكەلەردى قارتايعان اسىراۋعا بار قاقىڭ!

تۇسامىس

اناسىنا تەڭەيتىن تۇسامىستى،
ۇلىعاۋسار ەتتى دەپ ۇساق ءىستى;
ماحابباتتى، مەيىردى قاستەرلەمەي،
وزدەرىنشە تارتادى قۇسا كۇشتى.

مەيىرلى انا اق ءسۇتىن اعىزعاندا،
ۋىز ءنارىن تاڭدايعا تامىزعاندا.
جۇرەگىنەن انانىڭ اعىپ شىققان،
ءسۇت ەمەس ول، ساناڭدار ناعىز قانعا!

تۇساۋ كەسىپ جەتەلەپ ءتاي-تايلاتقان،
ازامات بوپ اتتانداپ ايقايلاتقان;
سەزىم قۋىپ سەتەرلىك سەلتەڭدەتكەن،
ماقتان بولىپ ءسان-ساۋلەت پاي-پايلاتقان;

شاقتار بولار شاتتىقتان شاتاساتىن،
شەكسىز-شەتسىز الەممەن ماتاساتىن.
تولىعاتىن جاس عۇمىر مولىعاتىن،
اساتاتىنان بارلىعىن اساتاتىن.

سونداي كەزدە ەلىرىپ ەسىرگەندەر،
اقىل تۇساۋ پىشاقپەن كەسىلگەندەر.
تۇسامىسقا اناسىن تەڭەسە ەگەر،
ولار ناعىز اقىماق، كەشىرمەڭدەر!

كيەلى ماحاببات

جولاماشى، جولاما كەت، اۋلاققا،
ۋلى قولمەن سيپاپ ونى جاۋراتپا!
ماحاباتتىڭ گۇلى قۋراپ بارادى،
جايناپ تۇرعان جۇرەك دەگەن باۋ-باقتا.

ويلادىڭ با، بويلادىڭ با ۇعىنىپ،
قۇلپىرارىن بالشىقتا وسكەن شۇعىنىق.
سولىپ-سەمىپ، سول بالشىقتان ايىرساڭ –
قالاتىنىن بۇلىقسىماي بۇعىنىپ.

ويلادىڭ با ءتۇپسىز تىرلىك پانيدە،
جارىق باردا تۇنەك بارىن، ارينە.
بىردە كۇنگەي، بىردە تاعدىر تەرىسكەي،
مەيلى جىرلا، مەيلى جىلا، زار يلە.

سەزىم كيە ماحابباتقا ماس تەربەپ،
سۇيگەن شاقتى ارداقتاماي قاستەرلەپ.
نە پايداسى وكىنگەننىڭ وتكەن سوڭ،
اعىل-تەگىل اعىزعاننىڭ جاس كەرمەك.

جان الەمىن بولەپ التىن ارايعا،
جانىپ تۇرار جۇرەك دەگەن سارايدا.
ماحاباتتىڭ شام-شىراعىن وشكەندە،
ءومىر بەينە قاراڭعىدا شار اينا.

اتىنعا اينالدىرعىش سيقىر تاس

نەمونا* دەگەن وزەن بويىندا،
بىراحمانعا* ماداق قانا ويىندا.
ساناتان ءپىر سۇرە وقىپ مۇلگيدى،
توم-توم كىتاپ سۇرە سيماي قويىنعا.

ءبىر ۋاقىتتا ءبىر راحمان قاڭعىباس،
ىلبي باسقان ءجۇرىسى بار ماندىماس.
ساناتاننىڭ كەلە قالى الدىنا،
كيىمدەرى البا-جۇلبا، جالبىر شاش.

ساناتان تاڭ بولا قاراپ تۇرادى،
ال قاڭعىباس اياققا باس ۇرادى.
– كىم بولاسىڭ، قايدان ءجۇرسىڭ، اتىڭ كىم؟
دەپ ساناتان قاڭعىباستان سۇرادى.

بۇل براحمان سوندا جاۋاپ بەرەدى:
– پاقىرىڭىز جەر تۇبىنەن كەلەدى.
قيىر قىستاق اتى ونىڭ موناكار*,
پاقىرىڭىز تۋىپ وسكەن جەر ەدى.

قاراۋشى ەك بارتمان* دەگەن اۋدانعا،
بار ەدى از جەرىم جانە ساۋدام دا.
دۇنيەدە مەندەي سورلى جوق شىعار،
نە شارا بار قاڭعىپ باسىڭ اۋعاندا.

كەدەيلىك ءزىل باس كوتەرتپەي باسقاندا،
قول جەتپەستەي تۇرار ءبارى اسپاندا.
ويلاپپا ەدىم جوقتىقتىڭ جون تىلەرىن،
ساداقاعا مال-مۇلكىمدى شاشقاندا.

بۇگىن بەينە قىلتاناقسىز تاقىرمىن،
بەيشارا جان بەي وبال ءبىر پاقىرمىن.
قاڭعىرۋمەن قايىر تىلەپ مىنەكي،
تەك ءوزىڭدى ىزدەپ كەلە جاتىرمىن!

بايلىق-ىرىس بەرەمە دەپ باسىما،
بارعان ەدىم شيفا* اۋليە قاسىنا.
اۋليەڭىز اۋليە ەكەن كەرەمەت،
دەدى ول ماعان: – براحمانىم جاسىما!

تۇندە ۇيقى، كۇندىز كورمەي كۇلكىنى،
تۇسكەندە ابدەن پاقىرىڭنىڭ سۇلكىنى.
شيفا اۋليە جانى اشىعان بولار-اۋ،
ايان بەردى تۇسكە كىرىپ ءبىر كۇنى.

شيفا ايتتى:

«– جارىلقاۋدى قالادىم،
براحمانىن ورىندالار تالابىڭ.
ساناتان ءپىر تابىلادى ءبىر جەردەن،
كەزسەڭ ىزدەپ يەمونا وزەن الابىن.

اياعىنا جالبارىپ ۇر باسىڭدى،
كولدەت كوزدەن قاسىرەتتى جاسىڭدى.
وعان سولاي ايتار بولساڭ راسىڭدى،
دومالاتار ورگە قايتا تاسىڭدى».

ساناتان ءپىر ءسوزىن تىڭداپ زارلىنىڭ،
ۇقتى ءبىلىپ بولعان ءىستىڭ بارلىعىن.
دەدى:
– مەن دە سوپىمىن ءبىر سوپيعان،
دۇنيەگە جۇيرمەيدى ەندى جارلىعىم.
قولىمدا بار جالعىز تەگەش پاتىرام*,
قايىر تىلەپ سونىمەن جان شاقىرام.
براحمانىم جانىم ساعان اشيدى،
جۇرەگىڭدە بار ەكەن زار-زاپىران.

پەندەلىككە اتتاپ قيا باسپاعان،
ءبىر سىرىم بار ەشكىمگە دە اشپاعان.
ءبىر تاس اۋىپ اينالدىرعىش التىنعا،
باياعىدا قۇمعا كومىپ تاستاعام.

ادام پەندە اشكوزدىگىن قويماعان،
قاناعات قىپ دۇنيەگە تويماعان.
قۇمعا كومىپ سيقىر تاستى سول كەزدە،
ساداحاعا ىستەتسە دەپ ويلاعان.

براحمانىم ايتقانىڭا ەرەيىن،
سيقىر تاستى ساعان ەندى بەرەيىن.
ونى الساڭ ازات بولىپ ازاپتان،
باقىت قونىپ ۇستەمدەيدى مەرەيىڭ.

قۇپياسىن ساناتان ءپىر بايانداپ،
براحمانعا ايتىپ بەردى ايانداپ.
قۇتىرىنا قۇمدى قازدى براحمان،
ەندى نەگە ايال قىلىپ ايانباق؟

قازعان سايىن قايرات ءبىتىپ قارقىنعا،
تاستى تاپتى كومۋلى قاز-قالپىندا.
كيەلى تاس نەلەر تەمىر-تەرسەكتىڭ،
اينالدىرار ءبارىن سارى التىنعا.

سىناماققا سيقىر تاستىڭ شىن سىرىن،
شەشىپ الدى موينىنداعى شىنجىرىن.
سيقىر تاسپەن سوعىپ قالدى، سول ساتتە،
ەلەڭ قاعا ەستىپ تەمىر شىلدىرىن.

و قۇدىرەت! وي-قيالعا كىرگەن بە؟
سيقىر تاستىڭ سىرىن ادام بىلگەن بە؟
قارا تەمىر التىن بولىپ ساپ-سارى،
جارق-جۇرق ەتىپ شىعا كەلدى بىردەمدە!

بايلىق تاپپاي قاڭعىپ جۇرگەن ساندالىپ،
بۇل براحمان قۇدىرەتكە تاڭ قالىپ.
وي سوقتى بوپ وتىر قۇمدا مەلشيىپ،
ميى جەتپەي مىنا سىردى اڭعارىپ.

يەمونا وزەن اعىپ جاتىر سارقىراپ،
كوز الدىندا التىن جاتىر جارقىراپ.
ءبىر ءۇن كەلىپ قۇلاعىنا ءبىر كەزدە،
براحماننىڭ بويى كەتتى قالتىراپ...

قىزارىپ كۇن كۇن ۇياسىنا قۇلادى،
براحماننىڭ تۇر جاڭعىرىپ قۇلاعى.
ءبىر ۋاقىتتا كول بوپ اعىپ كوز جاسى،
ساناتاننىڭ اياعىنا قۇلادى.

براحماننىڭ ءۇنى ءدىرىل ارالاس،
ايتتى سوندا:
– مەن ەكەنمىن ساراماس.
ءبىر ونەردى ۇيرەت ماعان ۇستازىم،
سالىپ كوزىن سارى التىنعا قاراماس.

بۇل براحمان ءسىرا نەنى بايقادى؟
ويدا جوقتا وسىلاي ءسوز ايتادى.
سيقىر تاستى يەموناعا لاقتىردى،
كۇرسىندى دە ساناتان باس شايقادى...

قىتاي تىلىنەن اۋدارعان قاناتبەك جۇمابايۇلى. 

دايىنداعان ءالىمجان ءاشىمۇلى. 

Abai.kz