6 قازان كۇنى قازاقستاندا اەس قۇرىلىسىن تالقىلاۋعا ارنالعان كوپتەن كۇتكەن رەفەرەندۋم وتۋدە.

بۇل شارا رەسمي استانانىڭ حالىقتىڭ پىكىرىمەن ساناسىپ، ورتاق ماسەلەنى بىرىگىپ شەشۋدى كوزدەگەن قادامدارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. اەس قۇرىلىسى ماسەلەسى ەلىمىزدە ءارتۇرلى پىكىرلەر مەن الاڭداۋشىلىق تۋعىزعانى ءسوزسىز. حالىق اراسىندا قاۋىپسىزدىك، ەكولوگيا، جانە دەنساۋلىق ماسەلەلەرى بويىنشا سان الۋان سۇراقتار مەن تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر ورىن الدى.

رەفەرەندۋمعا قاتىسۋ ارقىلى قازاقستاندىقتار ءوز پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ، ەل تاريحىندا ماڭىزدى شەشىم قابىلداۋعا ۇلەس قوستى. ساياساتتانۋشى نۇربولات نىشانبايدىڭ پىكىرىنشە، بۇل پروتسەسس ازاماتتاردىڭ بەلسەندىلىگى مەن دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردىڭ دامۋىن كورسەتەدى. ول حالىقتىڭ رەفەرەندۋمعا قاتىسۋى وتە ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى، بىراق ەندى ناتيجەنى كۇتۋ كەرەك ەكەنىن دە ەسكەرتتى.

حالىقتىڭ پىكىرى ەسكەرىلمەي قالماۋى ءۇشىن، مەملەكەت ورگاندارى مەن جاۋاپتى تۇلعالار رەفەرەندۋم ناتيجەلەرىن مۇقيات تالداپ، الداعى قادامداردى وسىعان سايكەس جوسپارلاۋى ءتيىس. رەفەرەندۋم ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق بولاشاعى مەن ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن جاڭا كەزەڭنىڭ باستاماسى بولۋى مۇمكىن.

«ەلىمىز بويىنشا، رەفەرەندۋم وتۋدە. ورتالىق سايلاۋ كومميسياسىنىڭ مالىمەتىنشە، ساعات 14.00 مالىمەت بويىنشا، رەفەرەندۋمعا 6 ملن 339 مىڭ ادام داۋىس بەرگەن. بۇل، رەسپۋبليكا بويىنشا داۋىس بەرۋ قۇقىعىنا يە حالىقتىڭ 51,77% قۇرايدى»، - دەيدى ساياساتتانۋشى.

نۇربولات نىشانبايدىڭ پايىمداۋىنشا، ەندى ەكزيتپول ناتيجەسىن كۇتۋ كەرەك. دەگەنىمەن اەس قۇرىلىسى ماسەلەسى تۋرالى سۇراققا جاۋاپ العانىمەن ەندىگى كەزەكتە قازاقستان حالقىن تاعى ءبىر ماسەلە تولعاندىرىپ وتىر. بۇل ماسەلەگە جاۋاپتى مەملەكەت پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ءوزى بەردى.

«حالىقتىڭ ويىندا جۇرگەن، نەگىزگى ساۋالدىڭ ءبىرى، ەگەردە ەلىمىزدە اەس قۇرىلىسىن حالىق سالىنسىن دەپ شەشسە، اەس قۇرىلىسىن كىم سالادى دەگەن ساۋال؟ مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ەلورداداعى سايلاۋ ۋچاسكەسىنە بارىپ، اەس سالۋ بويىنشا رەفەرەندۋمدا داۋىس بەردى. جۋرناليستەر تاراپىنان، رەفەرەندۋم قورىتىندىسى بويىنشا حالقىمىز اەس سالۋدى قولداسا، ونىڭ قۇرىلىسىن قاي ەل جۇرگىزەدى دەگەن ساۋالعا مەملەكەت باسشىسى العاش رەت جاۋاپ بەردى. ۇكىمەت ءتيىستى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ، ەڭ وزىق تەحنولوگيالارعا نەگىزدەلگەن الەمدىك كومپانيالاردان قۇرالعان حالىقارالىق كونسورتسيۋم جۇمىس جاساۋى قاجەت دەدى. بۇل دەگەنىمىز، اەس قۇرىلىسىن بىرنەشە بەلدى، كاسىبي كومپانيالاردىڭ بىرلەسىپ اتقارۋىنا نەگىز بولاتىن قادام دەپ بىلەمىز. بۇل تۇرعىدا، حالىقارالىق كونسورتسيۋمنىڭ بولۋىنىڭ نەگىزگى ءۇش ارتىقشىلىعىن اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك. بىرىنشىدەن، ناقتى ءبىر ەلدىڭ تاۋەلدىگىنەن اۋلاق بولامىز. ەكىنشىدەن، ساپانى باقىلاۋ بويىنشا حالىقارالىق ماگاتە ۇيىمىنىڭ تاجىريبەسى مەن ەرەجەسىن ەسكەرەمىز. ۇشىنشىدەن، بىرنەشە ەلدىڭ كاسىبي كومپانيالارىنىڭ بىرلەسۋى ۇلى دالانىڭ كوپۆەكتورلى سىرتقى ساياساتىنىڭ ەنەرگەتيكالىق سالاسىنداعى بالاماسى ىسپەتتى.  اەس قۇرىلىسىن، حالىقارالىق كونسورتسيۋم سالۋ بويىنشا قازىردىڭ وزىڭدە بىرنەشە حالىقارالىق تاجىريبەنىڭ بار ەكەنىن ەسكەرەمىز. تۇركياداعى اككۋيۋ اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن دا حالىقارالىق كونسورتسيۋم سالىپ جاتىر. اتاپ ايتقاندا، رەاكتورلاردى رەسەي، تۋربينالاردى فرانتسيا، ال اۆتوماتيكانى ەۋروپا جەتكىزەدى»،- دەيدى ساياساتتانۋشى.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، 6 قازان كۇنى رەفەرەندۋم بارىسىندا مەملەكەت باسشىسى ءوز تاڭداۋىن جاساعاننان كەيىن وتاندىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرى ءۇشىن بريفينگ وتكىزدى. پرەزيدەنت، ەڭ الدىمەن، رەفەرەندۋم تۋرالى پىكىر ءبىلدىرىپ، ودان قانداي ناتيجە كۇتەتىنىن ايتتى.

بريفينگ بارىسىندا پرەزيدەنت، ەڭ الدىمەن، رەفەرەندۋمنىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. ول حالىقتىڭ قاتىسۋى مەن پىكىرىنىڭ دەموكراتيالىق پروتسەستەردەگى ءرولىن جوعارى باعالادى. رەفەرەندۋمنىڭ ناتيجەلەرى ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق ساياساتىن قالىپتاستىرۋدا شەشۋشى فاكتور بولاتىنىنا نازار اۋداردى.

پرەزيدەنت ءوزىنىڭ پىكىرىن بىلدىرە وتىرىپ، رەفەرەندۋمنان قانداي ناتيجەلەر كۇتەتىنىن ايتتى. ول حالىقتىڭ داۋىسى ەستىلەتىنىن جانە ەلدىڭ بولاشاعىن بىرگە قۇرۋعا ارنالعان شەشىمدەر قابىلداناتىنىن ايتتى. سونىمەن قاتار، مەملەكەت باسشىسى حالىقتىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن ەكولوگيالىق ماسەلەلەرگە بايلانىستى الاڭداۋشىلىقتارىن تىڭداي وتىرىپ، ءاربىر پىكىر مەن ۇسىنىستىڭ ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

بريفينگ بارىسىندا جۋرناليستەردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرىپ، پرەزيدەنت ناقتى ستراتەگيالار مەن جوسپارلاردى ءبولىستى. ول رەفەرەندۋمنىڭ قورىتىندىلارىنا سۇيەنە وتىرىپ، ەلدىڭ الداعى دامۋ جولدارىن ايقىنداۋدىڭ قاجەتتىلىگىن اتاپ ءوتتى. حالىقتىڭ اكتيۆتى قاتىسۋى قازاقستاننىڭ بولاشاعى ءۇشىن ماڭىزدى قادام ەكەندىگىنە سەنىم ءبىلدىردى.

بۇل بريفينگ ەل ازاماتتارىنىڭ رەفەرەندۋمعا قاتىسۋىنىڭ ماڭىزدىلىعىن كورسەتىپ، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ حالىقتىڭ پىكىرىنە دەگەن قۇرمەتىن ءبىلدىردى. رەفەرەندۋمنىڭ ناتيجەلەرى مەن پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، الداعى ۋاقىتتا ازاماتتىق قوعامنىڭ بەلسەندىلىگى مەن جاۋاپكەرشىلىگى ودان ءارى ارتاتىن بولادى.

«اەس قۇرىلىسىنا قاتىستى ءوز ۇستانىمىمدى بۇعان دەيىن بىرنەشە رەت ايتتىم. الەمدەگى پروگرەستەن شەت قالماۋ ءۇشىن ءبىز باسەكەلەستىكتە ءوز ارتىقشىلىقتارىمىزدى پايدالانۋىمىز كەرەك. ازاماتتار قولداپ داۋىس بەرسە، بۇل تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بۇكىل تاريحىنداعى ەڭ ءىرى جوباعا اينالادى. اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋ – ۇزاقمەرزىمدى جوبا. بىراق بۇل باستاما ەلىمىزدىڭ ورنىقتى دامۋىن ونجىلدىقتارعا ىلگەرىلەتەدى، سونداي-اق ينجەنەرلەر شوعىرى مەن ءارتۇرلى بەيىندەگى ماماندار لەگىن دايارلاۋعا جاعداي جاسايدى. دەمەك ونىڭ پايداسىن قازىرگى جاستارىمىز بەن بولاشاق ۇرپاق كورەدى»، – دەدى پرەزيدەنت.

اڭگىمە بارىسىندا قازاقستان پرەزيدەنتى «رەفەرەندۋم قورىتىندىسى بويىنشا حالقىمىز اەس سالۋدى قولداسا، ونىڭ قۇرىلىسىن قاي ەل جۇرگىزەدى؟» دەگەن ماڭىزدى سۇراققا جاۋاپ بەردى. بۇل سۇراق ەل ازاماتتارىن الاڭداتىپ وتىرعاندىقتان، پرەزيدەنت جاۋاپ بەرە وتىرىپ، مەملەكەتتىك جوسپارلار مەن حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ ماڭىزدىلىعىنا نازار اۋداردى.

ول رەفەرەندۋم ناتيجەلەرىنىڭ اەس جوباسىنىڭ بولاشاعىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىنىن اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، حالىقتىڭ قولداۋى جاعدايىندا، قۇرىلىس جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن تاجىريبەلى جانە سەنىمدى سەرىكتەستەرمەن جۇمىس ىستەۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى. سونىمەن قاتار، ول حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس قاۋىپسىزدىك پەن ەكولوگيا ماسەلەلەرىن ەسكەرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن جەتكىزدى.

بۇل جاۋاپ ازاماتتارعا قازاقستاننىڭ ەنەرگيا سالاسىنداعى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ جولىنداعى جاۋاپتى شەشىمدەر قابىلداناتىنىنا سەنىم ارتادى. پرەزيدەنتتىڭ ناقتى ۇسىنىستارى مەن كوزقاراسى ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق ساياساتىن قالىپتاستىرۋداعى اشىقتىقتى جانە حالىقتىڭ پىكىرىنە دەگەن قۇرمەتتى كورسەتەدى.

«ۇكىمەت تالداۋ جاساپ، ءتيىستى كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە ءتيىس. مەنىڭ پىكىرىمشە، قازاقستاندا ەڭ وزىق تەحنولوگيالارى بار الەمدىك كومپانيالاردان قۇرالعان حالىقارالىق كونسورتسيۋم جۇمىس ىستەۋى قاجەت. قالعانىن ۋاقىت كورسەتەدى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، قازاقستاننىڭ اەس قۇرىلىسى حالىقارالىق قۇقىق اياسىندا جۇزەگە اسىرىلماق. بۇل تۋرالى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى پەردەحان شامشيەۆ ءوزىنىڭ ويىن ءبىلدىردى.

ول اتاپ وتكەنىندەي، ەلىمىزدىڭ اتوم ەلەكتر ستانتسيالارىن سالۋ جوسپارى حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي بولۋى جانە الەمدىك تاجىريبەنى ەسكەرۋى ءتيىس. بۇل تەك قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتىپ قانا قويماي، سونىمەن قاتار حالىقارالىق قوعامداستىقتا قازاقستاننىڭ بەدەلىن ارتتىرادى.

شامشيەۆتىڭ پىكىرىنشە، مۇنداي ءتاسىل قازاقستانعا ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋعا، ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋعا جانە ەكونوميكاسىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ساياساتتانۋشىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل جوبا ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق ارەناداعى ءرولىن نىعايتىپ، ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك ورناتۋ ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر اشۋى مۇمكىن.

«ەڭ الدىمەن مىنانى ەسكەرۋ قاجەت. ءبىز حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ بولشەگىمىز. قازاقستان بۇۇ-عا مۇشە 193 مەملەكەتتىڭ ءبىرى. سوندىقتان حالىقارالىق قۇقىق اياسىندا ارەكەت ەتەدى. ال اتوم ەنەرگەتيكاسى، اەس جايلى حالىقارالىق قۇقىق نە دەيدى؟ اتوم ەنەرگەتيكاسى بەيبىت ماقساتتا قولدانىلۋى ءتيىس ەكەنىن ايتادى. مۇنى كىم باقىلايدى؟ ماگاتە ۇيىمى. ال بۇل ۇيىم اتوم ەنەرگەتيكاسىن بەيبىت ەمەس، گەوساياسي ماقساتتاردا قولدانۋعا جول بەرمەيدى. حالىقارالىق كونسورتسيۋم دا حالىقارالىق قۇقىق تالابى.

پرەزيدەنتتىڭ «قازاقستاندا ەڭ وزىق تەحنولوگيالارى بار الەمدىك كومپانيالاردان قۇرالعان حالىقارالىق كونسورتسيۋم جۇمىس ىستەۋى قاجەت» دەگەن پىكىرى ەلىمىزدىڭ جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلگەن حالىقارالىق قۇقىق اياسىندا جۇمىس ىستەيتىنىنىڭ بەلگىسى. ەكىنشىدەن، بۇل كەيبىر بەلسەندى ازاماتتارىمىز ايتىپ جۇرگەن گەوساياسي تاۋەكەل تۋرالى الىپ-قاشپا پىكىرىنە جاۋاپ دەۋگە بولادى. قالا بەردى حالىقارالىق كونسورتسيۋم ءبىزدىڭ كوپجاقتى سىرتقى ساياساتىمىزعا ساي كەلەدى. ونىڭ ۇستىنە قاي ەل تاڭدالماسىن باستى كريتەري وزىق تەحنولوگياسى بار كومپانيالار قاراستىرىلادى. بۇل دا گەوساياسي تاۋەكەلدەر تۋرالى اڭگىمەگە نۇكتە قويماق»،  دەيدى ساياساتتانۋشى.

گۇلميرا سىزدىققىزى

Abai.kz