استانا مەن پاريج اراسىنداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىق ارتا ءتۇستى. بۇعان ەكى ەل باسشىلارىنىڭ سوڭعى 2-3 جىلداعى مەملەكەتتىك ساپارلارى دالەل بولا الادى. بۇگىن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ فرانتسياعا ارنالعان مەملەكەتتىك ساپارى اياقتالدى. بۇل ساپارعا ونى فرانتسيا پرەزيدەنتى ەممانيۋەل ماكرون شاقىرعان بولاتىن. باتىس ەۋروپا تورىندە ەكى ەل باسشىلارى بىرقاتار كەلىسسوزدەر وتكىزىپ، ساۋدا-ەكونوميكالىق، ينۆەستيتسيالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق سالالارداعى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى دامىتۋعا ۋاعدالاستى. پرەزيدەنت توقاەۆ سونىمەن قاتار تىسكەر توپتارمەن دە كەزدەستى. قازاقستان مەن فرانتسيا قارىم-قاتىناسىنا قاتىستى ساراپشىلار ءوز پىكىرلەرىن ءبىلىدىرىپ جاتىر.

قر پرەزيدەنتى جانىنداعى قسزي-دىڭ ەۋروپالىق جانە امەريكالىق زەرتتەۋلەر ءبولىمىنىڭ جەتەكشى ساراپشىسى الىشەر ابدىرەشەۆتىڭ ايتۋىنشا، فرانتسيا - قازاقستاننىڭ ماڭىزدى ستراتەگيالىق، ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە ساياسي ارىپتەسى بولىپ سانالادى.

«قازاقستان مەن فرانتسيا اراسىندا ساۋدا-ەكونوميكا، ينۆەستيتسيا، ەنەرگەتيكا، اۋىل شارۋاشىلىعى، كولiك-لوگيستيكا، مادەنيەت جانە ەندى دامىپ جاتقان سۋ سالاسى بويىنشا بەرىك بايلانىستار قالىپتاسىپ كەلەدى. مالىمەتتەر بويىنشا،  فرانتسيانىڭ ورتالىق ازيامەن ساۋداسىنىڭ 90 پايىزى قازاقستانعا تيەسىلى. ياعني ىنتىماقتاستىق پەرسپەكتيۆالارى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. ءتىپتى استانا مەن پاريج قاراپايىم ساۋدا ىقپالداستىعىنىڭ اياسىنان الدەقاشان اسىپ كەتتى. اتاپ ايتساق، فرانتسۋز كومپانيالارى سۋ شارۋاشىلىعى نىساندارىن سالۋ جانە جاڭعىرتۋ جونىندەگى قازاقستاندىق جوبالارعا قاتىسۋعا قىزىعۋشىلىق بىلدىرۋدە. بۇل قازاقستانداعى سۋدى ۇنەمدەۋ سالاسىنداعى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى دامىتۋعا قوماقتى ۇلەس قوسادى»، - دەيدى ساراپشى.

الىشەر ابدىرەشەۆتىڭ پايىمداۋىنشا،  بۇل قارىم-قاتىناس اۋىل شارۋاشىلىعى، ونىڭ ىشىندە فەرمەرلىك ىسكە دە وڭ ىقپالىن تيگىزەدى. ودان وزگە  قازاقستان فرانتسياعا بۇگىنگى كۇنى مۇناي، ۋران، تيتان، تۋربورەاكتيۆتى جانە ءتۋربوۆينتتى قوزعالتقىشتار، ەلەكتر جەلىسىن باسقارۋعا ارنالعان اپپاراتتار، كوسمەتيكالىق جانە مەديتسينالىق بۇيىمدارمەن قاتار تاعى باسقا ءتۇرلى قۇرالداردى تاسىمالدايدى. جالپى العاندا، قازاق ەلى كارى قۇرلىق ەلدەرىنە پايدالى قازبالاردان بولەك ءارتۇرلى ونىمدەرىن ۇسىنا الادى.

«بۇگىندە فرانتسيا قازاقستاننان جىلقى ەتىن يمپورتتاۋعا قىزىعا باستادى. وسىلايشا فرانتسيا - قازاقستاننىڭ ەۋروپاداعى نەگىزگى ساياسي جانە ەكونوميكالىق سەرىكتەسىنىڭ قاتارىندا تۇر. سوندىقتان ەكى ەل پرەزيدەنتتەرىنىڭ كەزدەسۋىندە حالىقارالىق، ايماقتىق ماسەلەلەر جونىندە ءبىراز شارۋالار شەشىمىن تابۋى ءتيىس. ناتيتجەسىندە قازاقستان مەن فرانتسيا اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق ارتا تۇسەدى، جالپى فرانتسيا ەل ەكونوميكاسىنا قوماقتى قارجى قۇياتىن ءىرى ينۆەستورلاردىڭ ءبىرى»، - دەدى ساراپشى.

ساياساتتانۋشى قازىبەك شايح، قازاقستان مەن فرانتسيا اراسىنداعى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى نىعايتۋ ەكى ەلگە دە بىرقاتار گەوساياسي جانە ەكونوميكالىق ارتىقشىلىقتار اكەلەدى دەپ سانايدى.

«گەوساياسي جانە ەكونوميكالىق ارتىقشىلىقتارىنا كەلسەك، بۇل بىرىنشىدەن ورتالىق ازياداعى تۇراقتىلىق بولىپ تابىلادى. قازاقستان مەن فرانتسيا اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق ورتالىق ازياداعى قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى نىعايتۋعا ىقپال ەتەدى. بۇل ايماقتاعى تۇراقتىلىق ترانسكاسپيلىك كولىك دالىزدەرىن دامىتۋعا جانە وڭىرلىك ينتەگراتسيانى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ال حالىقارالىق بەدەل تۋرالى ايتساق، فرانتسيامەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناداعى بەدەلىن ارتتىرادى. بۇل قازاقستاننىڭ كوپۆەكتورلى سىرتقى ساياساتىنىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتەدى»، - دەدى ساياساتتانۋشى.

ونىڭ ايتۋىنشا، ەۋروپالىق وداقپەن ۆيزالىق رەجيمدى جەڭىلدەتۋ جانە كوشى-قونعا قاتىستى كەلىسىمدەر قازاقستاننىڭ حالىقارالىق بەدەلىن نىعايتادى. بۇل قازاقستان ازاماتتارىنىڭ ەۋروپاعا ساياحاتتاۋىن جەڭىلدەتەدى جانە مادەني، ءبىلىم بەرۋ جانە ىسكەرلىك بايلانىستاردى ارتتىرادى.

«ەۋروپا ەلدەرىمەن ارىپتەستىكتى كەڭەيتۋ قازاقستاننىڭ كوپۆەكتورلى ساياساتىنىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتەدى. وسى ساياسات قازاقستانعا ءتۇرلى حالىقارالىق سەرىكتەستەرمەن تەڭگەرىمدى قاتىناستار ورناتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەكونوميكالىق ارتىقشىلىقتار جاعىنان دا ۇتىمدى تۇستار بارشىلىق. فرانتسيانىڭ ينۆەستيتسيالارى مەن تەحنولوگيالىق قولداۋى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا سەرپىن بەرەدى. بۇل اسىرەسە، جاسىل ەنەرگەتيكا، تسيفرلاندىرۋ جانە كولىك-لوگيستيكا سالالارىندا اسا ماڭىزدى.  ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا قاتىناستارىنىڭ كەڭەيۋى قازاقستاننىڭ ەۋروپالىق نارىقتارعا شىعۋىنا جول اشادى. بۇل ءوز كەزەگىندە ەكونوميكالىق وسىمگە ىقپال ەتەدى»، - دەدى قازىبەك شايح.

بۇگىندە جاسىل ەنەرگەتيكا جانە كليماتتىق ماقساتتار بويىنشا كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە نەگىز قالاندى. پرەزيدەنت توقاەۆ «تابيعي ۋران وندىرۋدەن الەمدە الدىڭعى قاتاردا تۇرعان قازاقستان فرانتسۋزدىڭ اتوم ونەركاسىبىنىڭ سەنىمدى سەرىكتەسى ستاتۋسىندا قالۋعا نيەتتى» ەكەنىن دە ايتقان. ونىڭ سوزىنشە، قازاقستاننىڭ اەس سالۋ جوباسى فرانتسيامەن سەرىكتەستىك كوكجيەگىن كەڭەيتۋگە جول اشپاق.

«فرانتسيانىڭ جاسىل ەنەرگەتيكا جوبالارىنا قولداۋ كورسەتۋى قازاقستاننىڭ كوپتەگەن ەكولوگيالىق ماقساتتارىنا جەتۋىنە كومەكتەسەدى. بۇل سالاداعى سەرىكتەستىك جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن دامىتۋعا، كومىرتەگى شىعارىندىلارىن ازايتۋعا جانە ەكولوگيالىق تۇراقتىلىقتى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەكى ەلدىڭ تسيفرلاندىرۋ، جاساندى ينتەللەكت جانە كولىك-لوگيستيكا سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىعى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق وسىمىنە وڭ ىقپال ەتەدى. بۇل سالالارداعى يننوۆاتسيالار مەن تەحنولوگيالار قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىن ارتتىرادى جانە جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى»، -  دەدى ساراپشى.

مەملەكەتتەر اراسىندا تەك ەكونوميكالىق-ساياسي سالادان بولەك ەكىنشى باعىت – مادەني بايلانىستى نىعايتۋ.  كۇنى كەشە پاريجدە قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ فرانتسياعا مەملەكەتتىك ساپارى اياسىندا گيمە ازيا ونەرىنىڭ ۇلتتىق مۋزەيىندە «قازاقستان: ۇلى دالا جاۋھارلارى» كورمەسىنىڭ سالتاناتتى اشىلۋ سالتاناتى ءوتتى. ەكسپوزيتسيادا قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مۋزەيى مەن «ازىرەت سۇلتان» مۋزەي-قورىعىنىڭ كوللەكتسيالارىنان الىنعان 35 سيرەك ارتەفاكت ۇسىنىلدى.  كورمەدە ءبىرىنشى كەزەڭدە نەوليت داۋىرىنە جاتاتىن «توبىل ويشىلى» ءمۇسىنى قويىلعان. ەكىنشى كەزەڭدە «التىن ادام» اشەكەيلەرى ارقىلى ساقتار مەن سارماتتار سەكىلدى كوشپەلى تايپالاردىڭ، پروتو-مەملەكەتتەردىڭ پايدا بولۋى سيپاتتالعان. بالبالتاستار تۇركى قاعاناتتارى كەزەڭىندەگى ورتاعاسىرلىق قازاقستان شەجىرەسىنەن، قازاق حاندىعىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحىنان سىر شەرتەدى. ايتا كەتەلىك، گيمە مۋزەيىنىڭ نەگىزى 1889 جىلى قالانعان. ونىڭ قورىندا ازيا ونەرىنىڭ ەڭ قۇندى جادىگەرلەرى جيناقتالعان.

«بىلتىر فرانتسيا پرەزيدەنتى ەممانيۋەل ماكرون ءبىزدىڭ ەلگە ىسساپارمەن كەلگەن بولاتىن. «ەتنواۋىل» كورمەسى ۇيىمداستىرىلىپ، ۇلتىمىزدىڭ باي مۇراسىن تانىستىرعان بولاتىنبىز. ءبىز ءوزىمىزدىڭ مادەني قۇندىلىقتارمىزدى الەمگە كورسەتۋىمىز كەرەك. باتىس ەۋروپادان كەلگەن شەتەلدىكتەر قولونەر، زەرگەرلىك، ءتۇرلى ونەر بۇيىمدارىن جانە كوكونىس، جەمىس-جيدەكتەرمەن بەزەندىرىلگەن «كوك بازاردى» كورىپ تاڭداي قاقتى. كورمەدە قازاق سۋرەتشىلەرىنىڭ كارتينالارى، وتاندىق ديزاينەرلەر ازىرلەگەن ۇلتتىق ءسان ۇلگىلەرىنىڭ دەفيلەسى ۇيىمداستىرىلدى. ەتنواۋىل اۋماعىندا قازاق كۇرەسى، اسىق ويىنى، ساياتشىلار مەن قۇسبەگىلەردىڭ ونەرى پاش ەتىلدى. ەكىجاقتى مادەني بايلانىستار ودان ءارى جالعاسىن تاپسا ءبىزدىڭ ەل ازاماتتارىنا پايداسى زور. قازاق-فرانتسۋز حالىقتارىن جاقىنداستىراتىن مادەني بايلانىستاردىڭ ورنى بولەك. وسىنداي يگى شارالار ارقىلى ءبىز دە دامىپ-وسە تۇسەمىز دەپ ويلايمىن»، - دەيدى قازاقستان ەتنوديزاينەرلەر وداعىنىڭ ءتورايىمى  سالتانات جاپاروۆا.

قازاقستان مەن فرانتسيا اراسىندا ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس 1992 جىلدىڭ 25 قاڭتارىنان باستاۋ الادى. 2021 جىلى ەكى ەل اراسىندا ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە ينۆەستيتسيالىق ىنتىماقتاستىعىنىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى جول كارتاسىنا قول قويىلعان بولاتىن.

قازىبەك شايح

Abai.kz