«قازاقستان رەسپۋبليكاسىن قورعاۋ - ونىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ قاسيەتتى پارىزى مەن مىندەتى». اتا زاڭدا جازىلعان وسى ءبىر ءسوزدى قازاق جاستارى بويىنا ءسىڭىرىپ ءوستى.

اسكەرگە وتان الدىنداعى بورىشىن وتەيمىن دەپ كەلگەن ازامات مەملەكەت قاۋىپسىزدىگىنە قالاي جاۋاپتى بولسا، مەملەكەت تە سارباز تاعدىرى ءۇشىن جاۋاپتى.

اسكەر - بۇل مەملەكەتتىڭ قارۋلى كۇشى. تەرريتورياسىنىڭ بۇتىندىگىنىڭ كەپىلى. اسكەري قىزمەتكەرلەردىڭ باستى ماندەتى – ەلىمىزدى سىرتقى جانە ىشكى قاۋىپتەردەن قورعاۋ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ جانە بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ. وسى ورايدا، نە سەبەپتى ءبىزدىڭ بەيبىت مەملەكەتتە اسكەردەگى ساربازداردىڭ «جۇمباق ءولىمى» كوبەيدى دەگەن زاڭدى ساۋال تۋىندايدى.

باستى سەبەپ رەتىندە – «اسكەردەگى الىمجەتتىك» ايتىلادى. ەندەشە، نەگە ءالى كۇنگە دەيىن بۇل ماسەلە ءوز شەشىمىن تاپپاي كەلەدى؟ ساراپ قىلىپ كورەيىك:

سوڭعى ۋاقىتتا «اسكەردە كوز جۇمدى» دەگەن ءبىر ساربازدىڭ توپىراعى سۋىماي جاتىپ، ەكىنشى ساربازدىڭ قازاسى تۋرالى اقپارات جەلىلەر مەن باق-تاردا جاريالانىپ جاتىر.

جاقىندا عانا «ويماشا» پوليگونىندا وققا ۇشقان ساربازدىڭ اكەسىنىڭ: «جالعىز ۇلىمنان ايىرىلدىم»، - دەپ شىرىلداعان ءۇنى بۇكىل قوعامدى ءدۇر سىلكىندىرىپ، ۇرەيدى ۇدەتە ءتۇستى.

بۇل قايعىلى جاعدايدان كوپ ۇزاماي جاتىپ، «10810 اسكەري بولىمىنە جاقىندا عانا بارعان اسكەري قىزمەتكەر كوز جۇمدى» دەگەن حابار تاعى تارادى.

وسى مازمۇنداعى جاڭالىقتاردان كەيىن قازاقستان قوعامىندا اسكەرگە دەگەن سەنىم ازايدى. حالىق ءوز بالالارىن، جاقىندارىن اسكەرگە جىبەرۋگە تارتىنىپ جاتقانى جانە شىندىق.

ال قر قورعانىس ءمينيسترىنىڭ تاربيە جانە يدەولوگيا جۇمىستارى جونىدەگى ورىنباسارى شايح-حاسان جازىقباەۆ: «ۇرەيلەنەتىن ەشتەڭە جوق، اسكەردە جۇرگەن ساربازدار 24 ساعات قاداعالاۋدا»، -دەيدى. ەگەر اسكەري قىزمەتكەرلەر 24 ساعات قاداعالاۋدا بولسا، نە سەبەپتى قايعىلى وقيعالار سانى ازايۋدىڭ ورنىنا، كوبەيىپ جاتىر؟ قىلمىستى وقيعالار قاشان توقتايدى، اسكەردەگى الىمجەتتىك باسىلا ما، اتا-انا كوز جاسىنا، ساربازدار ومىرىنە كىم جاۋاپتى؟

شايح-حاسان جازىقباەۆ اسكەري قىزمەتكەرلەر ءولىمى مەن جارالانۋىنىڭ باستى نەگىزگى سەبەبى – قارۋ-جاراق جانە تەحنيكانى قولدانۋ كەزىندەگى قاۋىپسىزدىك شارالارىنىڭ ساقتالماۋى، قىزمەتتەن تىس ۋاقىتتا بولعان جول-كولىك وقيعاسى نەمەسە اۋىر سىرقاتتان، كەي جاعدايدا وتباسىندا بولعان تۇرمىستىق ماسەلەلەر نەگىزىندە سۋيتسيد دەپ اتاعان بولاتىن. ياعني، سوڭعى ۋاقىتتا ورىن العان بۇل جاعدايلاردىڭ 90 پايىزى اسكەري قىزمەتپەن بايلانىستى ەمەس دەگەندى العا تارتتى. بۇعان دەيىن دە ۇكىمەت پەن اسكەري بولىمشەلەر ساربازدار «وتباسىنداعى جاعدايلارعا بايلانىستى سۋيتسيد جاسايتىنىن، اسكەري قىزمەتكە قاتىسى جوق سەبەپپەن قازا تاباتىنىن» ايتقان ەدى.

بىراق مارقۇم بولعان ساربازداردىڭ اتا-انالارى بۇل پىكىرلەرگە مۇلدە كەلىسپەيدى. اتا-انالار «بالالارى اسكەردە الىمجەتتىكتەن نەمەسە قىسىمنان قازا بولدى» دەپ كۇدىكتەنەدى. سوڭعى جاڭالىقتاردا اسكەري قىزمەتكەرلەردىڭ ءوزى اسكەردە ءبىر بىلمەستىكپەن جاسالعان قاتەلىكتىڭ وزىنە اۋىر جازا قولداناتىنىن، قىسىم، اسكەري الىمجەتتىكتىڭ ءجيى ورىن الاتىندىعىن ايتقان بولاتىن...

اسكەري پروكۋراتۋرانىڭ بەرگەن دەرەگى نە كوز جۇگىرتسەك: 2020 جىلدان بەرى ەلىمىزدە 270 اسكەري قىزمەتكەر كوز جۇمعان ەكەن. ونىڭ ىشىندە وفيتسەر، مەرزىمدى قىزمەتتەگى اسكەري سارباز دا بار.

«ازاتتىق» ستاتيستيكاسىنە كوز سالساق: ءتورت جىلدا 310 ساربازدان ايىرىلاتىن بولساق، جىلىنا 77 جاس جىگىت قىرشىنىنان قيىلادى دەگەن ءسوز.

ەلدە اسكەر مەن اسكەري قىزمەتكەرلەر تۋرالى سۋىت حابار كوبەيگەن تۇستا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ: «ءار اتا-انا اسكەرگە كەتكەن بالاسىن مەملەكەتكە سەنىپ تاپسىرادى. سوندىقتان ساربازداردىڭ دەنساۋلىعى مەن قاۋىپسىزدىگىنە،ەڭ الدىمەن ارميا باسشىلىعى جانە قۇقىق قورعاۋ مەكەمەلەرىنىڭ باسشىلارى جاۋاپتى»، - دەپ ايتقان بولاتىن.

بىراق «ulysmedia.kz» اقپارات سايتى قورعانىس ءمينيسترى رۋسلان جاقسىلىقوۆقا، ۇقك شەكارا قىزمەتىنىڭ باستىعى ەرلان الداجۇمانوۆ پەن ۇلتتىق ۇلاننىڭ باس قولباسشىسى ەركىن بوتاقانوۆقا جولداعان ساۋالدارىندا ناقتى جاۋاپ الا الماعان. باسقا ۆەدومستۆولار بەرگەن ناقتى ساندى كورسەتپەي، قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ادام ءومىرىن پايىزدارمەن تۇسپالداپ كورسەتە سالعانى قالاي؟ ادام ءومىرى-بەلگىلى ءبىر پايىزدارمەن ولشەنە مە؟

مينيستر جاقسىلىقوۆ باسقاراتىن ۆەدومستۆوسىنىڭ جاۋابى دا كەرەعار: «اسكەري قىزمەتشىلەر اسىعىس ارەكەتتەر جاسايدى»، -دەپ جاۋاپكەشىلىكتى ساربازداردىڭ وزىنە ىسىرعىسى كەلەدى دە، تاعى ءبىر جاۋابىندا «جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشپايمىز» دەپ اقتالادى» (بۇل اقپارات كوزى «ulysmedia.kz» سايتىنان الىندى).

ارۋجان بايجان

Abai.kz