ەلىمىزدە سالىق جۇيەسىنە جاڭا رەفورما ەڭگىزىلمەك. ول قوسىمشا قۇن سالىعىنىڭ (ققس) شەگىن تومەندەتۋدى، بىراق مولشەرلەمەسىن ارتتىرۋدى، سونداي-اق بولشەك سالىق بويىنشا ەكونوميكالىق قىزمەت تۇرلەرىنىڭ جالپى جىكتەۋىشى (ەقجج) سانىن قىسقارتۋدى كوزدەيدى.

قازىر ەلىمىزدە ققس مولشەرلەمەسى 12 پايىزدى قۇرايدى. ۇكىمەت ونى كوتەرۋدى ۇسىنىپ وتىر. دەگەنمەن، ناقتى قانشا پايىزعا كوتەرىلەتىنى ازىرگە بەلگىسىز، بۇل ماسەلە ءالى دە تالقىلانىپ جاتىر. ۇسىنىلعان وزگەرىستەر قانداي سەبەپتەرگە بايلانىستى جانە ولار قالاي جۇمىس ىستەيدى؟ بۇل تۋرالى ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ساراپشىلارى ايتىپ بەردى. انا

وزگەرىستەردىڭ سەبەپتەرى

ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ فيسكالدىق ساياسات ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى كسەنيا زاگالدىڭ ايتۋىنشا، ققس شەگىن تومەندەتۋدىڭ بىرنەشە سەبەبى بار. بۇل – سالىق جۇيەسىندەگى اشىقتىقتى ارتتىرۋ جانە سالىق بازاسىن كەڭەيتۋ.

«قازىر قازاقستان سالىق زاڭناماسىندا سالىقتىق جۇكتەمەنى ازايتۋدىڭ زاڭدى تاسىلدەرى قاراستىرىلعان. الايدا كەيبىر كاسىپورىندار زاڭدى اينالىپ وتكەن، ءسويتىپ ولار ققس تولەۋشى رەتىندە تىركەلمەگەن. سالدارىنان ققس-تىڭ ەكونوميكالىق ءمانى بۇزىلىپ، ونى تولىققاندى ەسەپكە الۋ مەحانيزمى دۇرىس جۇمىس ىستەمەي وتىر. مۇنداي جاعداي سالىق جۇيەسىندەگى اشىقتىقتىڭ تومەندەۋىنە، اكىمشىلىك شىعىنداردىڭ ارتۋىنا جانە بيۋدجەتكە تۇسەتىن كىرىستەردىڭ ازايۋىنا اكەلىپ سوعادى، ويتكەنى كوپتەگەن كومپانيا ققس ەسەپكە الۋ پروتسەسىنە تولىق قاتىسپايدى. ققس شەگىن تومەندەتۋ سالىق بازاسىن كەڭەيتىپ، سالىقتىق اۋىرتپالىقتىڭ ءادىل ءبولىنۋىن قامتاماسىز ەتەدى. سونىمەن قاتار، ققس ەسەپكە الۋ تىزبەگىنىڭ ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەۋى ونىڭ ءتيىمدى مولشەرلەمەسىن 3-4 پايىزعا دەيىن تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى»، دەيدى مامان.

ونىڭ ايتۋىنشا، ققس مولشەرلەمەسىنىڭ ارتۋى بيزنەستە قوسىمشا شىعىنداردىڭ پايدا بولۋىنا اكەلەدى. ونى  جەڭىلدەتۋ ءۇشىن ۇكىمەت ەڭبەكاقى قورىنا سالىناتىن سالىقتى ايتارلىقتاي تومەندەتۋگە دايىن ەكەنىن مالىمدەدى. بۇل شارا كومپانيالارعا قارجىلىق قىسىمدى ازايتۋعا جانە ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتى قولداۋعا كومەكتەسەدى.

باعا ءوسۋى مۇمكىن بە؟

ققس مولشەرلەمەسىنىڭ ارتۋى تاۋارلاردىڭ تۇپكىلىكتى قۇنىنىڭ قىمباتتاۋىنا اسەر ەتۋى مۇمكىن. الايدا ۇسىنىلىپ وتىرعان رەفورمانىڭ اياسىندا الەۋمەتتىك كومەك، جالاقى جانە زەينەتاقىنى ينفلياتسيا دەڭگەيىنە سايكەس يندەكستەۋ قاراستىرىلىپ وتىر. بۇل الەۋمەتتىك وسال توپتاردى قولداپ، رەفورما ازاماتتارعا تيگىزەتىن كەرى اسەردى بارىنشا ازايتۋعا بولادى.

«ققس مولشەرلەمەسىنىڭ ارتۋى ينفلياتسيالىق قىسىم تۋدىرۋى مۇمكىن، بىراق بۇل قىسقا مەرزىمدى اسەر بولادى. ەكونوميكا جاڭا جاعدايلارعا بەيىمدەلىپ، ققس-تان تۇسەتىن قوسىمشا كىرىستەر ناقتى سەكتوردى دامىتۋعا جانە بيزنەستى قولايلى جاعدايلارمەن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالادى»، دەيدى كسەنيا زاگال.

جاڭا ۇسىنىستاردىڭ ايىرماشىلىعى نەدە؟

ەستەرىڭىزدە بولسا، 2023 جىلى ققس مولشەرلەمەسىن 16 پايىزعا دەيىن كوتەرۋ ۇسىنىلعان. الايدا بۇل شەشىم 2024 جىلى ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا پرەزيدەنتتىڭ تىكەلەي باستاماسىمەن توقتاتىلدى. وسىعان بايلانىستى 2025 جىلعى ۇسىنىستاردىڭ ەرەكشەلىگى قانداي دەگەن سۇراق تۋىندايدى.

ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ فيسكالدىق ساياسات ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ەلميرا وسيپوۆانىڭ ايتۋىنشا، 2025 جىلعى ۇكىمەت ۇسىنىستارى 2023 جىلعى ۇسىنىستاردان كەشەندى ءتاسىل مەن قوسىمشا شارالاردىڭ ەنگىزىلۋىمەن ەرەكشەلەنەدى.

«2023 جىلى تەك ققس مولشەرلەمەسىن ارتتىرۋ ماسەلەسى قاراستىرىلعان بولاتىن. بۇل بيزنەس پەن تۇتىنۋشىلار ءۇشىن كەرى اسەر ەتۋى مۇمكىن دەگەن الاڭداۋشىلىق تۋدىردى جانە مۇنداي شەشىمدەردى قابىلداۋدا نەعۇرلىم تەڭگەرىمدى ءتاسىلدى قولدانۋ قاجەتتىگىن كورسەتتى. ال ۇكىمەتتىڭ قازىرگى ۇسىنىسى ققس مولشەرلەمەسىن ارتتىرۋدان بولەك، جالپى سالىق-بيۋدجەت جۇيەسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان قوسىمشا شارالاردى قامتيدى. ولاردىڭ قاتارىندا – ەڭبەكاقى قورىنا سالىناتىن سالىقتىق اۋىرتپالىقتى تومەندەتۋ، بۇل بيزنەسكە تۇسەتىن شىعىنداردى ازايتۋعا جانە ققس-تىڭ ينفلياتسياعا اسەرىن جۇمسارتۋعا كومەكتەسەدى. سونىمەن قاتار، الەۋمەتتىك كومەك، جالاقى جانە زەينەتاقىنى يندەكستەۋ جۇرگىزىلەدى. بۇل ازاماتتاردى باعانىڭ وسۋىنەن جانە ينفلياتسيالىق پروتسەستەردەن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتەدى»، دەيدى ول.

الداعى وزگەرىستەر

ەكونوميكالىق رەفورمالار ەنگىزىلگەننەن كەيىن العاشقى وزگەرىستەر بىرنەشە اي ىشىندە بايقالا باستايتىنىن ايتادى ماماندار. ءسويتىپ بيزنەس جاڭا جاعدايلارعا بەيىمدەلىپ، 15 ميلليون تەڭگە شەگىنەن اسقان كاسىپكەرلەردىڭ مىندەتتى تۇردە ققس تولەۋشى رەتىندە تىركەلۋى جانە سالىقتى توقسان سايىن تولەۋ ءتارتىبى ەنگىزىلەدى.

«بيۋدجەت تاپشىلىعىن تولتىرۋعا كەلەتىن بولساق، ققس مولشەرلەمەسىن كوتەرۋدەن تۇسەتىن العاشقى كىرىستەر رەفورما كۇشىنە ەنگەن العاشقى توقسانداردا-اق بيۋدجەتكە تۇسە باستايدى. الايدا تاپشىلىقتى تولىق وتەۋ بىرنەشە جىلعا سوزىلۋى مۇمكىن. بۇل كوتەرىلگەن مولشەرلەمەنىڭ اۋقىمىنا جانە سالىقتىق-ەكونوميكالىق شارالاردىڭ ءتيىمدى ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى»، دەيدى ەلميرا وسيپوۆا.

ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل وزگەرىستەردىڭ ناتيجەسىندە – سالىق بازاسىنىڭ تۇراقتانۋى، بيۋدجەتتىڭ قارجىلىق تۇراقتىلىعىنىڭ ارتۋى جانە مەملەكەتتىك كىرىستەردىڭ ءوسۋى. بۇل اسەر بىرتىندەپ بايقالادى، ويتكەنى جۇيە جاڭا ەرەجەلەرگە بەيىمدەلىپ، ناقتى ەكونوميكالىق پايدا اكەلەتىن دەڭگەيگە جەتەدى.

Abai.kz