اقش-تىڭ نيۋ-دجەرسي قالاسىندا تۇراتىن امەريكالىق جازۋشى دجۋديت لينبەرگتەن وتكەندە ونىڭ «اقمارال» اتتى رومانى جونىندە سۇحبات العان ەدىم. سۇحباتىندا ول كوشپەلىلەردىڭ مادەنيەتىنە قىزىعاتىنىن، مۇمكىن بولسا سوعان قاتىستى قازاق قالامگەرلەرىنىڭ شىعارمالارىن وقىعىسى كەلەتىنىن ايتىپ ەدى.

ءىزىن سۋىتپاي مەن وعان تالانتتى اقىن ەربول الشىنبايدىڭ «جىلقى عانا جالعانداعى سەرىگىم» اتتى توپتاما ولەڭدەرىن اعىلشىن تىلىنە جولما-جول اۋدارىپ جىبەردىم. مۇنداعى سەبەپ، ەربول الشىنبايدىڭ اتالعان توپتاماسى كوشپەلى قازاقتىڭ ادامنان زيات جانۋاردىڭ سىر-سيپاتى، ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ ونى قالاي باعالايتىنى جاقسى بەرىلگەن. بىلايشا اتيقاندا، بۇل توپتامادا تۇتاس تۇران دالاسىن دۇبىرلەتكەن تۇلپارلاردىڭ ءىزى ايقىن بىلىنەدى. ال وسى توپتامانى سوناۋ نيۋ-دجەرسيدە وقىعان جازۋشى دجۋديت لينبەرگ ءوز اسەرىن ءبولىستى.

دجۋديت لينبەرگ، جازۋشى: 

– ماعان وسى ءبىر ەرەكشە توپتاما ولەڭدەردى جىبەرگەنىڭىز ءۇشىن راقمەت. ءار بولىمىنەن مەن دالا تىنىسىن، ونىڭ قۋاتىن سەزىنە الدىم. دالادا وسكەن شۋ اساۋ پىراقتار مەن ونى جىرلاعان اقىننىڭ قارىم-قاتىناسى ماعان تەك جەكە بايلانىس قانا ەمەس، سونىمەن قاتار كوشپەندى ءومىر سالتى مەن ۇمىت بولعان داستۇرلەردىڭ مەتافوراسى رەتىندە كورىندى. ولەڭدە بەرەلدەگى جىلقى قورىمدارىنىڭ بەينەسى مەن «داۋىل مەن ۋاقىت ءمۇجىپ تاستاعان ەجەلگى مولالار، ۇمىت بولعان زيراتتار توپىراققا اينالىپ بارادى» دەگەن جولدار بۇل داستۇرلەردىڭ وتكەن شاقتا تەرەڭ كومىلىپ قالعانىن كورسەتەدى.

الايدا، ولەڭنىڭ كەيىنگى بولىگىندە اقىن ونى جەكە ەستەلىك رەتىندە بەينەلەيدى – بالا كەزىنەن جىلقىلاردىڭ ورتاسىندا وسكەن جاس بالا (كوز الدىمدا كىل ساندال ارعىماق...) ءوزىنىڭ بالا كەزدەگى باسىرەسى قارا تاي بولعانىن ەسكە الادى. ءتىپتى اقىن ونىمەن ەرەكشە بايلانىستا بولعان دەسەك تە بولادى. بىراق اقىرى زامان تالابىنا ساي ءبىلىم الۋ ءۇشىن قالاعا كەتۋگە ءماجبۇر بولىپ، سول سۇيىكتى داستۇرلەرىن ارتتا قالدىرادى. بۇل ءساتتى «قۇلىننان وسكەن قارا تاي، جول جوعىن ارتتا ءبىلدىڭ بە؟» دەپ سۋرەتتەيدى. بۇل جەكە ەستەلىك بالا ساناسىنا تەرەڭ ءسىڭىپ قالعانداي، بۇل بۇكىل ەل مەن مادەنيەت ءۇشىن دە ۇمىتىلماس بەلگى ىسپەتتەس. ءبىز ءبارىمىز زاماناۋي الەمدە ءومىر سۇرۋگە بەيىمدەلۋگە ءماجبۇر بولساق تا، وتكەننىڭ رۋحى ءالى دە بىزبەن بىرگە ىلەسىپ كەلەدى.

شىندىعىندا، بۇل جىرلاردىڭ ءون بويىندا تەك سول ءبىر قارا تايدىڭ سوانۋ الىس بالالىق شاقتا قالۋى عانا ەمەس. مەنىڭ ويىمشا، «جىلقىنىڭ قۋ باسى تۋرالى جىر» دەپ اتالاتىن ءبولىم وتكەن داستۇرلەردىڭ جوعالۋى مەن ءۇزىلۋىن بەينەلەپ تۇر. بىلسەك، بۇل ولەڭ تەك اۆتوردىڭ اكەسىنىڭ اسىنا  سويىلعان جىلقى تۋرالى عانا ەمەس. دۇرىس تۇسىنگەن شىعارمىن دەپ ويلايمىن. وتكەنگە دەگەن ساعىنىش پەن قايعى سوڭعى بولىمگە دەيىن قۋاتتى تۇردە جالعاسادى. اقىن جىرىندا بەينەلەگەن «جىلقىنىڭ ورالۋى» ماعان بارلىق قاسىرەت پەن كۇيرەۋگە قاراماستان، كوك اسپان (سونىمەن بىرگە بۇل ءداستۇرلى ءتاڭىر ۇعىمىنا دا سىلتەمە بولار) قايتا ورالادى دەگەندى بىلدىرەتىندەي پايىم مەن تۇسىنىك پايدا بولدى. جىلقىلار – كوشپەندى ءومىردىڭ، تەرەڭ تامىرلى داستۇرلەردىڭ رۋحى – قايتا ورالىپ، ولەڭنىڭ سوڭعى جولىندا ايتىلعانداي (توڭكەرىلەر تۇننەن بەرۋ تۇلپارلار), «جەر استىنان قازىلىپ الىناتىن» قىمبات قازىناعا اينالادى.

بۇل - شىنىمەن دە عاجايىپ ولەڭ توپتاماسى. الىس امەريكادا، سوناۋ نيۋ-دجەرسيدە وسى جىرلاردىڭ جولما-جول اۋدارماسىن وقىپ، ءوز اسەرىمدى ءبولىستىم. مەنى ءتانتى ەتكەن بۇل ولەڭدەردىڭ تۇپنۇسقا تىلىندە ودان دا اسەرلى ەكەنىن ەلەستەتىپ وتىرمىن.

دۇيسەنالى الىماقىن

Abai.kz