ۇقشۇ – بۇرىنعى كسرو ەلدەرىن اسكەري بلوكقا بىرىكتىرەتىن رەسەي جوباسى!
ۇقشۇ-نىڭ ۋكرايناداعى سوعىسقا قاتىستى ايتقان مالىمدەمەسى بۇكىل پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە جانە الەمدىك اسكەري-ساياسي ارەنادا قىزۋ تالقىلانۋدا.
ەۋروپالىق بىتىمگەر اسكەردىڭ ۋكراينا جەرىنە كىرۋىنىڭ مۇمكىندىگى جايلى مالىمدەمەدە: «ۇقشۇ قاقتىعىس اۋماعىنداعى جاعدايدى مۇقيات باقىلاپ وتىر»، – دەپ ايتىلعان.
«ۇقشۇ ءوز باقىلاۋىنا جاتاتىن اۋماق ماڭىنداعى ناتو اسكەري كۇشتەرىنىڭ بەلسەندىلىگىن مۇقيات باقىلاپ وتىر. ولاردىڭ اسكەري بەلسەندىلىگى ءدال قازىر ءبىزدىڭ ۇيىمعا قاتەر ءتوندىرىپ تۇرعان جوق. دەسە دە، شۆەتسيا مەن فينليانديانىڭ ناتو-عا قوسىلۋىنان كەيىنگى اليانستىڭ بەلسەندى ارەكەتتەرى ءبىزدى الاڭداتپاي قويمايدى. ويتكەنى ەكى اسكەري-ساياسي اليانستىڭ جاۋاپكەرشىلىك ايماقتارى اراسىنداعى فرونتالدى بايلانىس سىزىعى 1,5 مىڭ كم-گە ۇلعايىپ وتىر. سوندىقتان ءبىزدىڭ الاڭداۋىمىز زاڭدى ءارى تۇسىنىكتى»، – دەيدى ۇقشۇ.
سونىمەن قاتار، «ۇقشۇ اسكەري كۇشتەرىن رەسەيگە كومەككە جىبەرۋ مۇمكىندىگى» تۋرالى:
«قانداي دا ءبىر قاۋىپ-قاتەر تونگەن، قاجەتتىلىك بولعان جاعدايدا عانا ۇقشۇ جارعىسىندا جازىلعان شارتتار بويىنشا، مۇشە-مەملەكەتتەردىڭ بارلىعىنىڭ ماقۇلداۋىنان سوڭ ۇقشۇ كۇشتەرىن جىبەرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرامىز»، – دەلىنگەن.
قازىر ۇقشۇ-نىڭ باس حاتشىسى – يمانعالي تاسماعامبەتوۆ. ۇقشۇ-نىڭ وسى جاساعان مالىمدەمەسى قازىر قازاق قوعامىنىڭ الاڭداۋشىلىعىن تۋدىرىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. وسىعان بايلانىستى ءبىز ساياساتكەر، قوعام قايراتكەرى دوس كوشىم مىرزادان جەدەل سۇحبات الدىق.
وككۋپاتسيالاپ العان اۋماقتار رەسەيدىڭ تەرريتورياسى ەمەس!
– كەشەلى-بەرى پوستكەڭەستىك اقپاراتتىق كەڭىستىك ۇقشۇ باس حاتشىسى يمانعالي تاسماعامبەتوۆتىڭ اۋزىمەن ايتىلعان مالىمدەمە توڭىرەگىندە تالقى جاساۋدا. قازاقستاننىڭ فاكتورىن، ۇقشۇ-نىڭ ءوز ىشىندەگى ساياسي قايشىلىقتار ماسەلەسىن ەسەپكە العاندا ۇقشۇ اسكەري كۇشتەرىن رەسەيگە كومەككە جىبەرۋ قانشىلىقتى مۇمكىن نارسە؟
دوس كوشىم: مەنىڭ ويىمشا، ەگەر ەۋروپا بەيبىت كەلىسىمنەن كەيىن ءوزىنىڭ اسكەرىن بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ ءۇشىن ۋكرايناعا ورنالاستىراتىن بولسا، ول ۋاقىتتا ۇقشۇ-نىڭ بۇل ماسەلەگە ەشقانداي قاتىسى جوق. سەبەبى، ۇقشۇ-نىڭ نەگىزگى زاڭىندا جازىلعان ماسەلە – ۇقشۇ-عا مۇشە ەلدەرگە سىرتقى ەلدەن اگرەسسيا جاسالسا عانا، ۇقشۇ قارسى تۇرادى. ال ۋكراينا ۇقشۇ تەرريتورياسىنا كىرمەيدى. ونىڭ ۇستىنە وككۋپاتسيالاپ العان اۋماقتار رەسەيدىڭ تەرريتورياسى ەمەس! بۇل جايتتىڭ باسىن اشىق ايتۋ كەرەك. سوندىقتان، ەۋروپانىڭ اسكەرى ۋكراينا اۋماعىنا ورنالاسسا، وعان ۇقشۇ-نىڭ قاتىسا المايتىنى ايدان انىق! ەگەر قاتىسسا – بۇل بارىپ تۇرعان اقىماقتىق ءارى زاڭسىزدىق بولىپ تابىلادى.
بۇل مۇمكىن، ءپۋتيننىڭ ويى، ءپۋتيننىڭ ارمانى شىعار. ۇقشۇ-نى وسىلايشا ءبىر جارعا جىعىپ، پۋتين ۇقشۇ-نى وسى سوعىسقا ارالاستىرۋعا تىرىسۋى ابدەن مۇمكىن. رەسەيدىڭ تەرريتورياسىنا ۋكراينا اسكەرى باسىپ كىرگەن جوق. سوندىقتان، ۇقشۇ بۇل ماسەلەگە ارالاسپايتىنى ايدان-انىق.
– رەسەي ۋكراينادان وككۋپاتسيالاپ العان اۋماقتاردى، سونىڭ ىشىندە قىرىمدى ايتپاعاندا، دونەتسكى، لۋگانسكى، زاپوروج بەن حەرسون وبلىستارىن ءوز كونستيتۋتسياسىنا پسەۆدورەفەرەندۋم ارقىلى قوسىپ العانى بەلگىلى. قازاقستان وسى وككۋپاتسيالانعان اۋماقتاردى رەسەي جەرى دەپ مويىنداي ما؟ مويىنداۋى كەرەك پە؟
دوس كوشىم: جوق. قازاقستان ول تەرريتوريالاردى مويىنداعان جوق. سوندىقتان، ول رەسەيدىڭ تەرريتورياسى بولىپ سانالمايدى. ول جەرلەرگە ەۋروپا اسكەرى كىرسە، ول رەسەيگە شابۋىل بولىپ ەسەپتەيلمەيدى.
قازاقستان كەز كەلگەن ۋاقىتتا ۇقشۇ-دان شىعا الادى!
– ۇقشۇ – وسى ۋاقىتقا دەيىن ءوزىنىڭ دارمەنسىزدىگىن دالەلدەپ قويعان ۇيىم. ءوز مۇشەلەرى اراسىنداعى تەرريتوريالىق قاقتىعىستار كەزىندە قاۋقارسىز قاراپ وتىرعان ۇيىم. قىرعىزستان تاجىكستانمەن سوعىسقاندا، ارمەنيا ازەربايجانمەن سوعىسقاندا ۇقشۇ ارەكەتسىز بولدى. وسىنداي ۇيىمنان قازاقستاننىڭ شىعىپ كەتە الاتىن مۇمكىندىگى بار ما؟
دوس كوشىم: ارينە، قازاقستان كەز كەلگەن ۋاقىتتا ۇقشۇ-دان شىعا الادى. بىراق، ءبىزدىڭ ەلدىڭ باسشىلارى سوعان قۇلىقتى ما؟ نيەتتەرى بار ما دەگەن سۇراق تۋادى. شىندىعىندا، ۇقشۇ – رەسەيدىڭ ساياسي باعىتىنا ارنالعان اسكەري بلوك. ونىڭ ىشىندەگى ءتارتىپتىڭ جوقتىعى، وعان مۇشە ەلدەردىڭ باستارىنىڭ قوسىلماۋىنىڭ سەبەبى دە – وسى. ۇقشۇ – تابيعي تۇردە جاسالماعان اسكەري بلوك.
– وسىعان دەيىن ۇقشۇ-عا رەسەي مەن بەلارۋس وكىلدەرى باس حاتشى بولدى. قازىر قازاقستاننىڭ وكىلى – يمانعالي تاسماعامبەتوۆ باس حاتشى. رەسەي ءوز مۇددەسىنە جۇمىس جاسايتىن ۇقشۇ-عا قازقاستان مەن بەلارۋس وكىلدەرىن باس حاتشى قىلىپ قويۋ ارقىلى نەنى مەڭزەيدى؟ بۇل «وداقتاستاردىڭ» وكىلدەرى ارقىلى داۋلى مالىمدەمەلەردى جاساتۋ، سول ارقىلى «وداقتاستاردى» حالىقارالىق داۋلارعا جاناما تۇردە ارالاستىرۋ ما؟ الدە، شارتتا سولاي جازىلعاندىقتان با؟
دوس كوشىم: وسىنداي اسكەري قۇرىلىمدا، كەزەكتەسىپ، روتاتسيا ارقىلى باسشىلىق جاسايدى. سول وداققا كىرگەن ەلدەردىڭ وكىلدەرى كەزەكتەسىپ باسشىلىق جاسايدى. ارينە، رەسەي وزىنە ەڭ جاقىن بەلارۋس پەن قازاقستاندى ءبىرىنشى تىقپالادى. ءيا، وسىدان سوڭ قىرعىزدار دا باسشىلىق جاساۋى مۇمكىن. باسقالار دا باسشىلىق جاساۋى مۇمكىن. ونى جوققا شىعارا المايمىز. بىراق، بۇلاردىڭ بارلىعى دا رەسەيگە بەرىلگەن ادامدار بولادى.
ۇقشۇ – ءبىزدىڭ بۇرىنعى كوممۋنيستەردىڭ باسىنىڭ بىرىككەن جەرى. رەسەيدىڭ اۆتوكراتيالىق باسشىلىعى مەن باسقالاردىڭ كوزقاراستارىنىڭ ءبىر جەردەن شىعۋىنىڭ دالەلى وسى – ۇقشۇ.
قازاقستانعا تۇركى ەلدەرىمەن اسكەري بلوك قۇرۋ قاجەت!
– قازاقستاننىڭ ءدال قازىر ۇقشۇ-دان شىعۋ مۇمكىندىگى قانداي؟ جاھاندجىق قاقتىعىستار داۋىرىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز عوي. وسىنداي جاعدايدا قازاقستان ۇقشۇ-دان شىعۋى كەرەك پە؟ ۇقشۇ – ءوز الدىنا ناتو-عا بالاما رەتىندە قۇرىلعان ۇيىم. بىراق، ناتو-نىڭ كولەڭكەسىنە دە جولامايتىنى جانە فاكت. دەيتۇرا، قازاقستان ۇقشۇ-دان شىققان جاعدايدا، قازاقستانعا بالاما قانداي اسكەري اليانس بار؟ وا ەلدەرىنىڭ اسكەري اليانس قۇرۋ مۇمكىندىگى قانشالىق؟
دوس كوشىم: ءوز باسىم، ۇقشۇ-نىڭ قازاقستانعا ەشقانداي پايداسى جوق دەپ ەسەپتەيمىن. بۇل بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ ەلدەرىنىڭ باسىن اسكەري بلوك ەسەبىندە قوسىپ، وزىنە پايدالانۋ ءۇشىن جاسالعان رەسەيدىڭ باعدارلاماسى، رەسەيدىڭ جوسپارى.
ءيا، بىزدە تۇران ۇيىمىن قۇرۋ تۋرالى سوزدەر ايتىلىپ ءجۇر. بۇل اسىرەسە، قاراباق سوعىسىنان كەيىن ءسال دە بولسا، قۇرىلۋى مۇمكىن وداققا ۇقسايدى. بىراق، جاقىن ارادا قۇرىلا قويادى دەپ تە ويلامايمىن. ال، شىندىعىندا تۇركى ەلدەرى ءوز الدىنا اسكەري بلوك جاساۋدىڭ قاجەتتىلىگى تۋىپ وتىر...
سۇحباتتاسقان – نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى
Abai.kz
