تيپ، ۇلەم تۋراھىندا ھويلاگان ءدا، اشاپ بوتكاس، ҡابىرساҡتارҙى كيلتەرەپ، ҡان ەسەرگا بۋلعان. يانبيرҙە ҡارت، ҡابىرساҡتارҙىڭ بۇҫكارگانەن كۇرەپ، ۋلاندارىنان ҡاندى كەم ەسكانەن ҡىҫىپ ھوراي باشلاعان. شۇلگان، بەراۇ ءҙا ەسمانە، تيپ الداعان. يانبيرҙە ҡارت ھۋيىل تاياҡ الىپ، بالالارىن الماش-ءتيلماش ھىپتىرىرعا توتونعان. ۋرال شۋندا لا اعاھىن ҡىҙعانىپ ءايتماي سەراشھا ءلا، شۇلگان تۇҙماگان، ءۇҙ عايەبەن ءھويلاپ بيرگان. يانبيرҙە ҡارت تاعى لا وҫءتاپ ھۋҡҡىلاي باشلاعاس، ۋرال اتاھىنىڭ ҡۋلىنان توتҡان دا، بىلاي تيگان، تي:

اتاҡايىم، ۋيلاسى،
Ҡۋلىڭداعى ھۋيىلعا
كۇҙ يۇگەرتەپ ҡاراسى.
بىل ھۋيىل دا ءياش بۋلعان.
Ҡابىعىنان ارسەلگان،
بوكھاڭ، شارتلاپ ھىنىرҙاي
Ҡىۋ تاياҡҡا اۇەرەلگان.
ھين كيҫماҫءتان بوروندا،
ۇҫكانەندا ۋرماندا،
ەلاҫ ەلدار يالبىرҙاپ،
ياپراҡتارى ەلبەرҙاپ
تورعان اعاس بۋلعاندىر.
بال ҡورتتارى، ҡوشتارى
الماش-ءتيلماش ҡۋنعاندىر.
Ҡوشتار ҡۋنىپ ھايراعان،
ويا ҡوروپ ياشاگان،
بوتاҡتارىن ھايلاعان
اҫىل اعاس بۋلعاندىر.
يمساك يمگان بالالاي
تامىرҙارىن تاربايتىپ
ەر دىمىنى يمگاندەر.
تامىرىنان اҡتارعاس،
بوتاعىنى بوتاعاس،
بالعاڭ بۋلعان تاشىنداي،
Ҡوشҡا ءسويور شوڭҡارҙاي،
بالىҡ توتور سۋرتانداي،
Ҡان ھۋرىۋسى ھولوكتاي،
يانلەك اۋلار كوسوكتاي
ھۋҡҡىڭ بۋلعان تۇگەلمە؟
ماڭلاي تيرەن ھىپىرتىپ،
كۇپ يىل عۇمەر ۋҙҙىرىپ،
ەر وҫءتوندا تاپماعان،
توҫءون كۇرەپ بەلماگان،
يوراگەڭ ھيس تاتماعان
ۇلەم تيگان ياۋىزدىڭ،
تاعى ھۋҡھاڭ بالاڭدى،
ءۇҙ تورلاعىڭ ەسەندا،
بالالارىڭ وҫءتوندا، —
كوسھوҙҙارگا كوسلونان،
بالالارعا اتانان
كيلگانەنە كۇرەرگا
اҙەرلاندەڭ تۇگەلمە؟
بوگون اعامدى ۇلتەرھاڭ،
ءيرتان مينە ۇلتەرھاڭ،
ياڭعىҙ توروپ ҡالعان ھۋڭ،
Ҡارتلىҡ باҫىپ العان ھۋڭ،
بوكورايەپ، تاتارعاپ،
ارىҫلانىنا مەنالماي،
ھۋنارىنا سىعالماي،
شوڭҡارىڭدى ءسويا الماي،
ۋلارعا ەم ءبيرا الماي;
ارىҫلانىڭ دا، كوسوك ءتا،
شوڭҡارىڭ دا، ھولوك ءتا، —
بارىھى اسҡا تيلمەرەپ،
كۇҙەنا ҡان ھاۋҙىرىپ،
اس زارىҡҡان ارىҫلانىڭ،
ءبايҙا توروپ ۋجارىپ،
اسىۋىنان ۋҡتالىپ،
بيلەڭ بوگوپ، ۇҙەڭدە
بوتون-بوتسا بوتارلاپ
بىراعىتھا بەر ساҡتا،
ۇلەم تيگان ياۋىزدى
Ҡارشىلارعا تورلاҡتا،
اتاي، تۋرا كيلماҫمە؟» —

تيگان ھۇҙەن يشەتكاس، يانبيرҙە ҡارت شۇلگاندە تۋҡماۋҙان تۋҡتاعان. «ۇلەمدەڭ كۇҙگا كۇرەنماي كيلەۇە ءلا بار; شۋل ۇلەم كيلگاندەر، مينە شۋل ҡوتورتالىر; شۋلاي ҙا ۇلەمدە بەرايھە كۇرماي بۋلماҫ، يانلەك، ҡوش-ҡورتتو يىيҙىرىپ ھوراشىرعا كاراك»، —تيپ ۋيلاعان دا، شۋلارҙى ساҡىرعان، تي. ۋرال، يىيىلعان يانلەككا، ҡوش-ҡورتҡا ҡاراپ، بىلاي تيگان، تي:

«ۇلەم تيگان ياۋىزدىڭ
ءتورون ھاناپ بەلايەك،
كوسلو كوسھوҙҙو ەيگان
يولانى بەҙ وҙايەك.
ارابىҙҙان، ھاناھاҡ،
ءھار نوگارҙە ҡاراھاҡ:
Ҡان دا ەسماي، يت ەيماي،
بەراۇҙەڭ ياشەن ҡويماي، —
Ҡاينىھى تامىر اشاپ،
Ҡاينىھى ءۇلان ەمشاپ،
ھامان عۇمەر يتكانەن،
يىرتҡىستارعا ەم ءوسون
بالاھىن ۇرسەتكانەن
بارىعىҙ ҙا بەلالەر.
ۋلارعا ۇلەم يات تۇگەل،
Ҡان ھۋرعان، يت ەيگان —
بەرەھە ءلا دۋҫ تۇگەل.
يىرتҡىسلىҡتى بوتورايەك،
ياڭعىҙ ҡالعان ۇلەمدە
بەرگا ەҙلاپ ۇلتەرايەك!» —
تيگان ھۇҙگا يىرتҡىستار،
ۋلارعا ҡۋشىلىپ شۇلگان ءدا، —
بارىھى ҡارشى كيلگان تي،
ءتورلو ءھۇҙҙار بۋلعان، تي.
Ҡوҙعون: «مين ۇلەمدە تابىۋҙان
بەر ءҙا ҡۋرҡىپ تورمايىم،
ءامما توتوپ بيرەۇگا
ھيس ҡاسان دا كۇنمايەم.
Ҡارت بۋلھام دا، بىل ەشتان
مين بەر ۇҙەم باش تارتام.
تاعى وҫءتاپ شۋنى ءايتام:
كوسو ەتكان كوسھوҙگا
ھيس ھۋنارلىҡ ҡىلماھا;
ءاسانان تىۋعان بەراۇ ءҙا
بىل دونيالا ءۇلماھا;
ەر ۋتتارى، اعاستار
زاڭىنا بۋيھونماھا;
ءۇҙ ميҙگەلە ەتكاندا،
كوҙگو ҡىراۋ توشكاندا،
ياشەللەك ھيس ءبوتماھا، —
ۋنان بەҙگا ني فايҙا؟
Ҡۋيان ھىماҡ، ءھار يانلەك
يىلعا يكە-ءوس ءتۇللاھا،
ءتوندا ءيوروپ، ياشەلدەڭ
بارىھىن دا ۋتلاھا،
ءبۇتان ءياندار ҡاڭعىرىپ،
اشارىنا تاپماھا;
ءويور-ءويور تۋپ بۋلىپ،
Ҡاҙ، ويراگە، اҡҡوشو،
شىبىر-شىبىر ҡويونوپ،
ھىۋ وҫءتونا ҡاپلانھا;
عۇمەرەم بۋشҡا ۋҙا، تيپ،
يارىم بۋشҡا تۋҙا، تيپ،
ھيس بەر يىلعا اҡماھا;
ەرҙا شۋنداي يولا، تيپ:
Ҡويونورҙار، ەسەرҙار —
بەҙگا تىنعى بيرماҫءتار، —
تيپ، ءشيشمالار سىҡماھا،
ەرҙاگە ھىۋ تونسوھا، —
شۋل ساҡتا بەҙ نيشلاربەҙ؟
ەمدە ҡايҙان ەҙلاربەҙ،
ھىۋҙى ҡايҙان ەسەربەҙ؟
باشىم ھالىپ، ياۋ اسىپ،
كۇپ ساعىندا تالپىنىپ،
اسلىҡ، تارلىҡ كۇرھام ءدا،
كۇپ زارىعىپ ءيوروھام ءدا،
مين ҡان ەسماي، يت ەيماي،
ۇلاكھانەڭ كۇҙ مايىن
ءوس كوندا بەر سوҡوماي،
ھيس دونيالا تورا المام».
ۇلەمدە ەҙلاپ تابىرعا
مين ھۇҙەمدە ءبيرا المام»،
ھايىҫҡان:
«ۇلەمدان ҡۋرҡىر ءيان بۋلھا،
Ҡوتولورعا يۋل ەҙلار،
ءتۇل يايەرگا ۋيلاھا،
يلدە گيҙەپ ياي ەҙلار»،
ھايىҫҡان ايتكان ھۇҙҙارҙە
يۋلبارىҫ تا، ҡاپلان دا،
بۇرە، بۋرھىҡ، ارىҫلان دا،
تيپكەس-وҙگوس ҡوشتار ҙا،
Ҡارپىر بالىҡ — سۋرتان دا، —
ءبوتا يىرتҡىس حۋپ كۇرگان.
ءۇلان ەمشار حايۋاندار،
تورنا، ويراك، ҡىر ҡاҙҙار،
تۋعاҙاҡ مەنان سەل، ҡورҙار
بالا سىعارىپ، ءتۇل يايەپ،
بالالارى ҡوش بۋلىپ،
ءۇҙ الدىنا وسҡانسى،
ءياي ميҙگەلە ۋҙعانسى،
شىر ۋرمانلىҡ ەҙلارگا،
بايمانلىҡتا تۇللارگا، —
تيپ بارىھى ۋيلاعان.
Ҡورالايى، بولانى،
Ҡىҙىل سيكا ҡۋيانى،
اياعىنا ماھايىپ،
بەر اۋىҙ ءھۇҙ ايتماگان.
تۋرعاي، مايسىل، سىيىرسىҡ،
ساۇكا، ҡارعا، بۋҙ ساپسەك،
مىر-مازارҙى اشاعاس،
ءھۇҙ ايتەرگا ويالعان.
كاكۇك تاعى: «ويام يۋҡ،
بالام تيگان ҡايعىم يۋҡ:
بالا — باۋىرىم، تيگاندار،
بالا ءوسون كويگاندار
ني تەلاھا، — ءميڭا شۋل»، —
تيپ، ۋرتاعا ھالعان، تي.
بارىھى ءتورلوسا ءھويلاپ،
ءتورلوھو ءتورلو ۋيلاپ،
ھيس بەرلەككا كيلمايسە،
Ҡىرҡا بەر ۋي ايتمايسە،
تارҡالىشتا ҡالعان، تي...
Ҡارت بىنان ھۋڭ ھيҫكانگان.
ياڭعىҙ اۋعا سىعىرعا
بىنان ارى شيكلانگان.
بەرҙان-بەر كون ءدۇرتاۇلاپ،
بىلار اۋعا كيتكان، تي،
كۇپ ەرҙارҙە ۇتكان، تي;
كۇپ ءيان الىپ، شاتلانىپ،
اۋҙان بىلار ҡايتҡان، تي.
اۋلاپ العان ҡوشتارҙىڭ
اراھىندا بەر اҡҡوش،
اياҡتارىن بايلاگاس،
باشىن ҡىرҡىپ تاشلارعا
باباي بىساҡ ҡايراعاس،
Ҡانلى ياشەن تۇككان، تي،
ءۇҙ زارىنى ايتكان، تي:
«يل كۇرەرگا سىҡتىم مين،
ەر ҡوشونان تۇگەلمەن، —
ءياشاي تورعان يلەم بار،
يلھەҙ ەتەم تۇگەلمەن.
ەرҙا ھيس كەم تىۋماҫتان،
بەراۇ اياҡ باҫماҫتان،
Ҡۋش بۋلىرعا ءيار ەҙلاپ،
ەرҙا ھيس كەم تاپماعاس،
ءبۇتان ءياندان ھايلارعا
بەراۇھەن تيڭ كۇرماگاس، —
كۇككا وسوپ ءيار ەҙلاپ،
ايҙى، Ҡوياشتى كۇҙلاپ،
ۇҙەنا ءيار ھايلاعان،
يكەھەن ءدا ارباعان،
بار ҡوشتارعا باش بۋلعان،
سامراۋ اتلى اتام بار.
يكە بالاھى بۋلعان،
بالاھى لا، ۇҙە ءلا
ھيس اۋىرىۋ كۇرماگان،
ھيس بەراۇھە ۇلماگان.
الە ءلا باتشا اتايىم،
ەبارەگەҙ ھەҙ مينە،
ءۇҙ يلەما ҡايتايىم.
مينە بۇلەپ اشاپ تا،
ءسايناپ مينە يوتوپ تا،
بارىبەر اش بۋلىپ ھەڭمامەن;
ھيس اش بۋلىپ ھەڭمامەن;
ءيانشيشمانان ھىۋ الىپ،
ءاسام تانەم يىۋҙىرعان.
ءۇҙ نۋرىنا ھۋعارعان
بارىعىҙعا بيلدالە
Ҡوياش تيگان ءاسام بار.
ەبارەگەҙ ھەҙ مينە،
اتام بارىبەر تابىر ۋل،
كيلەپ ياۋلاپ الىر ۋل.
سامراۋ تيگان باتشانىڭ
ھوماي تيگان ҡىҙىمىن;
التىن ساسەم تارҡاھام،
نۋرعا يلدە كۇمامەن:
كوندوҙ ەرگا نۋر ءھيبام،
كيسەن ايعا نۋر ءبيرام;
ەبارەگەҙ ھەҙ مينە،
يلەما مين ҡايتايىم;
يانشيشمانەڭ ھىۋ يۋلىن
ھەҙگا ايتەپ كيتايەم»، —

تيگان ھۇҙҙە يشەتكاس، يانبيرҙە ҡارت مەنان يانبيكا ҡارسىҡ ۋلدارىنا كاڭاش يتكاندار. شۇلگان ھوماي ҡوشتو اشاۋ ياعىندا،ۋرال ҡوتҡارىۋ ياعىندا بۋلىپ، ىҙعىش كيتكان. ۋرال ҡوشتو شۇلگانگا ءبيرماي تارتىپ العان دا سيتكاراك يلتەپ ҡۋيعان. «Ҡايعىرما، حاҙەر تاماҡلانام دا ۇҙەڭدە اتا-ءاساڭا يلتەپ تاپشىرام!» تيپ، اتالارى يانىنا كيلەپ ۋلتىرعان. بىلار اشارعا ۋلتىرعاس،ҡوش ھاۋ ҡاناتىن ھەلەككان، — ءوس ҡاۋىرھىنى توشكان. شۋلارҙى ھىنعان ҡاناتىنان سىҡҡان ҡانعا بۋياپ، ەرگا تاشلاعان يكان، — ءوس اҡҡوش كيلەپ، ҡىҙҙى كۇتارەپ الىپ كيتكان. يانبيرҙە ҡارتتار يانشيشمانەڭ يۋلىن ھوراشا الماي ҡالىۋҙارىنا ۇكەنگان. Ҡارت شۋندا ۋҡ شۇلگان مەنان ۋرالعا، ҡوشتار ҡاراپ وسҡان ياҡҡا تابان كۇҙ ياҙماي كيتەرگا، ارتتارىنان كۇҙاتەپ بارىپ، يانشيشمانەڭ ۋرىنىن تابىرعا، اگار يۋلدا ۇلەم وسراھا، باشىن ҡىرҡىپ الىپ ҡايتىرعا ҡۋشҡان. يكە ۋلىن يكە ارىҫلانعا مەندەرەپ وҙاتҡان، تي.

(1910 يىلدا ەلەككە ىرىمبۋر گۋبەرناھى ورسك وياҙە (باشҡورتوستاندىڭ حاҙەرگە بايماҡ رايونى) يҙريس اۋىلىندا ياشاگان ҡۋرايسى-ءساسان عابيت ارعىنباەۆ (1856-1921) مەنان شۋل ۋҡ وياҙҙەڭ 2-سە ەتҡول اۋىلى ساسانە ءحاميت ءالموحاماتوۆتان ءموحاماتشا بۋرانعولوۆ ياҙىپ العان) ء/راساي ءفاندار اكادەمياھى ءوفو عيلمي ۇҙاگەنەڭ ارحيۆى. ف.ز. وپ.12. د. 233. ال. 1-144.