فەنتەزي – ادەبيەتتىڭ ەرەكشە جانرى. اتالمىش جانردىڭ كومبە تابيعاتى الەم ادەبيەتتانۋشىلارىن قىزىقتىرماي قويمادى. شەتەل ادەبيەتىندە قيال جانرىن زەرتتەۋشىلەردىڭ الدىڭعى قاتارى ءبىلىندى.

ەڭ العاش رەت بۇل شاھدات جانر توڭىرەگىندە ۆەنتەرلە ي.د.، گۋساروۆا ا.د، شامياكينا س.ۆ، نەستەروۆا ە.، ەلەنا كوۆتۋن سىندى عالىمدار يمپەراتيۆتى ەڭبەكتەر جازىپ، قيال پاراگديگماسىن ورنەكتەگەن. قازىرگى قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمى – فەنتەزيتانۋشىلاردان قۇر الاقان ەمەس. قازاق ادەبيەتىندە فەنتەزي جانرىن زەرتتەۋمەن شوقان ءۋاليحانوۆ، سەرىكبول قوندىباي،  ابىل-سەرىك الياكبار، ءابۋ-اسقار مەكەشۇلى، زيرا ناۋرىزباەۆا، نۇرداۋلەت اقىش،  ريزا المۇقانوۆا، گۇلدەن كەڭەسقىزى، ەربولات باياتۇلى، ءسابيت جامبەك، ايان تولەگەنۇلى، اقەركە دەمينيسوۆنانىڭ  ەڭبەكتەرىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى. بىراق بۇل فەنتەزي جانرى وسى زەرتتەۋلەرمەن توقتاپ قالادى دەگەندى بىلدىرمەيدى. ماسەلەن، جۋىردا عانا الماتى قالاسىنداعى «دارىن» باسپاسىنان «قازاق فەنتەزيىنىڭ پوەتيكاسى مەن كەيىپكەرلەر تيپولوگياسى» اتتى مونوگرافيالىق ەڭبەك 500  تارالىممەن جارىق كورگەن بولاتىن. بۇل – قازاقستانداعى فەنتەزي جانرى تۋرالى تۇڭعىش مونوگرافيالىق ەڭبەك.  مونوگرافيالىق ەڭبەكتىڭ باسىلىپ شىعۋىنا ۇلكەن دەمەۋشىلىك جاساعان «دارىن» باسپاسىنىڭ باس ديرەكتورى بەكەتان جانات ساياتقىزى مەن «دارىن» باسپاسى ۇجىمىنا شەكسىز العىسىمىزدى بىلدىرە وتىرا، ءبىز «دارىن» باسپاسى جونىندە سۇحبات قۇرۋدى ءجون كوردىك.

– عىلىمي باعىتتاعى باسپانى اشۋىڭىزعا نە تۇرتكى بولدى؟ باسپا اشۋ بالا كۇنگى ارمانىڭىز با؟

جانات ساياتقىزى:

– «ەگەر ءبىر ادام كىتاپ وقىماسا، بۇل ونىڭ ءوز قاسىرەتى، ال ميلليونداعان ادامدار كىتاپ وقىماسا، تۇتاس ءبىر ۇلتتىڭ قاسىرەتى». ۇلت دامۋىنىڭ نەگىزگى ينديكاتورى – عىلىمي ىزدەنىس، بىلىمگە قۇشتارلىق، ۇلتتىق مۇددەگە ساي كىتاپتاردى باسىپ شىعارۋ جانە ونى حالىققا ۇسىنۋ. مەن جاستايىمنان كىتاپقا قۇمار بولىپ ءوستىم. تۇلەپ ۇشقان رەسپۋبليكالىق اباي اتىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن تەرەڭدەتە وقىتاتىن مەكتەپ-ينتەرناتىندا «كىتاپتى كەمىرىپ وقۋ» دەگەن تۇسىنىك بولاتىن. ياعني زەردەلەپ وقۋ، وزىڭە وي ءتۇيىپ الاتىنداي ءمان-ماعىناسىنا ۇڭىلە وقۋ. بوي جەتىپ، ستۋدەنتتىك ومىرگە قادام باسقان شاقتاردا قازاق ءتىلدى كىتاپتاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىن بايقادىم. رەسەيلىك وقۋلىقتارمەن وقىدىق، وتاندىق اۆتورلاردىڭ كىتاپتارى از بولدى نەمەسە ازعانتاي دانامەن باسىلىپ شىعىپ، باسپا تاراپىنان ارى قاراي ونى تاراتۋ ءۇردىسى قالىپتاسپادى. وسى ولقىلىقتاردى باستى نازارعا الا وتىرىپ، «دارىن» باسپاسى قۇرىلدى. باسپانىڭ نەگىزگى ماقساتى – عىلىمدى پوپۋلياريزاتسيالاۋ، وتاندىق اۆتورلارعا قولداۋ كورسەتۋ جانە وقىرمان مەن اۆتور اراسىندا كوپىر بولۋ. ماسەلەن، جاس عالىمدار العاشقى مونوگرافيالارىن شىعارۋ بارىسىندا كوپ جاعدايدا باستامالارىن قولدايتىن باسپا تابا المايدى، ءوز قاراجاتتارىنا كىشىگىرىم باسپاحانالاردان شىعارىپ جاتادى. ال ۇلكەن باسپالار اتى ايگىلى، عىلىمدا ويىپ الار ورنى بار اۆتورلارمەن عانا جۇمىس ىستەگىسى كەلەدى. وسى ورايدا ءبىز جاس عالىمدارعا مونوگرافيالارىنىڭ جارىق كورۋىنە ىقپالداسامىز. ەڭبەگىنىڭ جارىق كورۋىنە كومەكتەسەمىز.

– باسپانىڭ عالىمدارعا بەرەر مۇمكىندىكتەرى قانداي؟ الداعى جوسپارلارىڭىزبەن بولىسە وتىرساڭىزدار.

جانات ساياتقىزى:

– عىلىمي كىتاپ بۇل – عىلىمي ىزدەنىس ناتيجەسىنىڭ سوڭعى كەزەڭى. عىلىمي كىتاپتى جازۋعا ەكى فاكتور سەبەپ بولادى: ماتەريالدىق جانە مورالدىق. اۆتورلىق قالاماقى بۇل سيمۆوليكالىق سيپاتقا يە، ال ەكىنشى اسپەكت – يميدج، پرەستيج جانە الەۋمەتتىك ماڭىزدىلىق ماتەريالدىق سىياقىدان دا جوعارى تۇرادى. «دارىن» باسپاسى عىلىمي-اكادەميالىق كىتاپتاردىڭ اۆتورلىق داناسىن اۆتورلارعا تەگىن شىعارادى جانە كىتاپ ساتىلعان جاعدايدا قالاماقى تولەيدى. ساپالى ءبىلىم بەرۋ – عىلىمي-اكادەميالىق كىتاپتارسىز مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان «دارىن» باسپاسى ۋنيۆەرسيتەت، كوللەدجدەرمەن ەتەنە جۇمىس ىستەيدى، رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق كورمەلەرگە قاتىسادى. ءبىزدىڭ ماقسات – كوپشىلىك قاۋىمدى وتاندىق عالىمداردىڭ ماڭىزدى عىلىمي جەتىستىكتەرىمەن، جاڭالىقتارىمەن تانىستىرۋ. بۇل – عالىمدار ءۇشىن جاقسى مۇمكىندىك. باسپانىڭ الداعى ماقساتى – عىلىمي كىتاپتاردىڭ دايەكسوزىن ۇلعايتۋ، عىلىمي مەتريكالىق جۇيەلەرمەن تىعىز جۇمىس جاساۋ، «دارىن» (darynbaspa.kz) ونلاين-كىتاپحاناسىن دامىتۋ ارقىلى وتاندىق عىلىمي-اكادەميالىق ەڭبەكتەردى ءبىر پلاتفورمادا جيناقتاۋ باعىتىندا تىنىمسىز ەڭبەك ەتۋ.

سۋرەت: سپيكەردىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

– كىتاپ باسپاسىن اشۋ كەزىندە قانداي كەدەرگىلەر مەن قيىندىقتارعا تاپ بولدىڭىزدار؟

جانات ساياتقىزى:

– عىلىمي كىتاپتاردىڭ كوركەم ادەبيەت نەمەسە بيزنەس، پسيحولوگيا سالاسىنداعى كىتاپتارمەن سالىستىرعاندا، اۋديتورياسى تار. بۇل ءوز كەزەگىندە كىتاپتىڭ از تارالىممەن شىعۋىنا اسەر ەتەدى. ال تارالىمنىڭ ازدىعى كىتاپتىڭ وزىندىك قۇنىنىڭ جوعارى بولۋىنا تىكەلەي قاتىستى. شەتەلدىك باسپالار عىلىمي-اكادەميالىق ادەبيەتكە، كىتاپ باسۋ مادەنيەتىنە ۇلكەن قولداۋ كورسەتەدى. وسى ورايدا «كىتاپحانالارعا عىلىمي ادەبيەتتەر قاجەت پە؟» دەگەن ريتوريكالىق سۇراق تۋىندايدى. ارينە، قاجەت. تەك مەملەكەت تاراپىنان كىتاپ قورىن تولىقتىرۋعا جەتكىلىكتى دەڭگەيدە قاراجات بولىنسە، بۇل دا ءبىر وتاندىق عىلىمدى، باسپالاردى قولداۋدىڭ كورىنىسى بولار ەدى.

– «دارىن» باسپاسىنان قانداي ماڭىزدى كىتاپتار جارىق كوردى، جوبالار ىسكە اسىرىلدى؟

جانات ساياتقىزى:

– «دارىن» باسپاسىنان 800-گە جۋىق كىتاپ اتاۋى جارىق كوردى. ءار كىتاپتىڭ ءوز وقىرمانى بار، ءار ەڭبەك – عىلىمي ىزدەنىس، جەتىستىك. وسى جىلى بەلگىلى عالىمدار ج.ا.Aلتaەۆ، ءا.ا.قۇرانبەك، ق.م. التىنبەكتىڭ اۆتورلىعىمەن تۇڭعىش رەت «فارابيتانۋ» كوپتومدىعىنىڭ العاشقى 10 تومى وقىرمانعا جول تارتتى. اتالمىش اكادەميالىق ەڭبەكتى شىعارۋداعى باستى ماقسات – عۇلاما مۇراسىن زەرتتەگەن كورنەكتى عالىمداردىڭ ەڭبەگىن تاريحي-حرونولوگيالىق رەتتىلىكپەن جيناقتاۋ ارقىلى وقىرمان قاۋىمعا ۇسىنۋ، مىڭ جىلدان بەرى زەرتتەلىپ كەلە جاتقان فارابيتانۋدىڭ ءىرى قايراتكەرلەرىنىڭ دە ەڭبەكتەرىن جۇيەلەپ، تۇتاس فارابيتانۋ مەكتەبىنىڭ تاريحىن جيناقتاۋ.

سۋرەت: سپيكەردىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

– قانداي الەمدىك باسپالارمەن بايلانىستاسىزدار؟ كىمدەرمەن مەموراندۋم ورناتىپ ۇلگەردىڭىزدەر؟

جانات ساياتقىزى:

– قازىرگى تاڭدا «دارىن» باسپاسى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ورناتۋ باعىتىندا بەلسەندى جۇمىس اتقارىپ كەلەدى. ءبىز، وتاندىق جانە شەتەلدىك عالىمدار، ءوزارا وزىق اكادەميالىق تاجىريبە الماسىپ، كونسترۋكتيۆتى بىلىمدەرمەن بولىسەتىن جۇيەلى پلاتفورما قۇرماقشىمىز. قازىرگى تاڭدا گەرمانيانىڭ «ليحتراۋشەن» جۇيەلى ادەبيەتتەر باسپاسىسىمەن ءھام رەسەيلىك IPR Media كومپانيالار توبىمەن سەرىكتەستىك ورناتتىق.

– بولاشاقتاعى «دارىن باسپاسىن» قالاي ەلەستەتەسىز؟ كەلەشەكتە باسپا قانداي جەتىستىكتەرگە جەتۋى مۇمكىن؟

جانات ساياتقىزى:

– «دارىن» باسپاسى – بولاشاقتا باسەكەگە قابىلەتتى، الەمدىك كىتاپ نارىعىندا ويىپ الار ورنى بار، مىقتى باسپالاردىڭ بىرىنە اينالادى دەپ ويلايمىن. بۇل تەك بيزنەس ەمەس، باسپا ىسىمەن اينالىسۋ – ومىرلىك ميسسيا. «دارىن» عىلىمي كىتاپتاردىڭ قۇندىلىعىن بىلەتىن وقىرمان ءۇشىن قۇددى ءبىر «وازيس» ىسپەتتى. زامان تالابىنا ساي وسى ءوازيستى مۋلتيمەديالىق، ەلەكتروندى كىتاپتارمەن جابدىقتاۋ، حالىققا پايدالى كونتەنت ۇسىنۋ ءبىزدى ۇنەمى ىزدەنىس الەمىنە جەتەلەيدى. جاڭا تەحنولوگيالار مەن بيزنەس-ۇلگىلەر ناتيجەسىندە ساندىق ترانسفورماتسياعا جول تارتپاقپىز.

– اڭگىمەڭىزگە كوپ كوپ راحمەت!

سۇحباتتاسقان، التىنشاش قۇرماناەۆا.

«قازاق فەنتەزيىنىڭ پوەتيكاسى مەن كەيىپكەرلەر تيپولوگياسى» ەڭبەگىنىڭ اۆتورى،

كوكشەتاۋ قالاسى

Abai.kz