«ەكى جۇلدىز» جوباسىندا نەعىپ ءجۇر؟

بىرەر جىل بۇرىن رەسەيدە دۇرىلدەپ وتكەن «ەكى جۇلدىز» اتتى دۋماندى جوبانىڭ دۋى بىزگە دە كەلىپ جەتتى. جالپى تەرىسكەيدە سوققان داۋىلدىڭ كۇنگەيگە سامال بوپ جەتەتىنى سەكىلدى، كورشى مەملەكەتتەگى قاي-قاي باستامانىڭ بولسىن، ەرتە مە، كەش پە، ءبىزدىڭ اۋىلعا اۋىساتىنى ادەتكە اينالىپ بارادى. ايتەۋىر ماسكەۋدەن كوشىرىلگەن جوبالاردىڭ وتاندىق تەلەارنالارداعى ۇلەس سالماعىنىڭ از ەمەس ەكەنى انىق. بۇل جاقسى ما، جامان با - ول جاعى سول باعدارلامالارعا دەگەن كورەرمەن ىقىلاسىنىڭ دەڭگەيىنەن بايقالماق.

تۇسىنىكسىز كريتەري

ەڭ وكىنىشتىسى، ەلىمىزدەگى قازاقتىڭ سانى بيىلعى حالىق ساناعىندا 67 پايىزعا جەتكەنىمەن، قوعامدىق ءومىردىڭ قاي سالاسىنداعى باستامانى بولسىن باياعى ەسكى ادەتپەن، تۇرعىلىقتى ۇلتتىڭ تالعام-تالابىنا باسا نازار اۋدارماستان قولعا الۋدى قويا الماي ءجۇرمىز. زاڭ جۇزىندە ارنايى كورسەتىلىپ جازىلماسا دا، ەل اۋزىندا «50 دە 50» اتالىپ كەتكەن جاساندى شەڭبەردەن شىر اينالىپ شىققىسى كەلمەيتىندەر كوپ-اق. اتىشۋلى «سۋپەرستار»-دان باستاپ سوعان ۇقساس كەيىنگى جوبالارعا دەيىن قازاقستانداعى بارلىق قاۋىمدى قامتۋعا، ءبارىنىڭ دە كوڭىلىن قالدىرماۋعا تىرىسۋشىلىق، جالپاقشەشەيلىك بايقالادى.

«ەكى جۇلدىز» جوباسىندا نەعىپ ءجۇر؟

بىرەر جىل بۇرىن رەسەيدە دۇرىلدەپ وتكەن «ەكى جۇلدىز» اتتى دۋماندى جوبانىڭ دۋى بىزگە دە كەلىپ جەتتى. جالپى تەرىسكەيدە سوققان داۋىلدىڭ كۇنگەيگە سامال بوپ جەتەتىنى سەكىلدى، كورشى مەملەكەتتەگى قاي-قاي باستامانىڭ بولسىن، ەرتە مە، كەش پە، ءبىزدىڭ اۋىلعا اۋىساتىنى ادەتكە اينالىپ بارادى. ايتەۋىر ماسكەۋدەن كوشىرىلگەن جوبالاردىڭ وتاندىق تەلەارنالارداعى ۇلەس سالماعىنىڭ از ەمەس ەكەنى انىق. بۇل جاقسى ما، جامان با - ول جاعى سول باعدارلامالارعا دەگەن كورەرمەن ىقىلاسىنىڭ دەڭگەيىنەن بايقالماق.

تۇسىنىكسىز كريتەري

ەڭ وكىنىشتىسى، ەلىمىزدەگى قازاقتىڭ سانى بيىلعى حالىق ساناعىندا 67 پايىزعا جەتكەنىمەن، قوعامدىق ءومىردىڭ قاي سالاسىنداعى باستامانى بولسىن باياعى ەسكى ادەتپەن، تۇرعىلىقتى ۇلتتىڭ تالعام-تالابىنا باسا نازار اۋدارماستان قولعا الۋدى قويا الماي ءجۇرمىز. زاڭ جۇزىندە ارنايى كورسەتىلىپ جازىلماسا دا، ەل اۋزىندا «50 دە 50» اتالىپ كەتكەن جاساندى شەڭبەردەن شىر اينالىپ شىققىسى كەلمەيتىندەر كوپ-اق. اتىشۋلى «سۋپەرستار»-دان باستاپ سوعان ۇقساس كەيىنگى جوبالارعا دەيىن قازاقستانداعى بارلىق قاۋىمدى قامتۋعا، ءبارىنىڭ دە كوڭىلىن قالدىرماۋعا تىرىسۋشىلىق، جالپاقشەشەيلىك بايقالادى.

«ەكى جۇلدىز» دا - ءدال وسى سيپاتتاماعا لايىق جوبا ەكەن. قاتىسۋشىلاردى تاڭداۋ ماسەلەسىندە مۇنى ۇيىمداستىرۋشىلار دا ەلىمىزدەگى شارتتى تۇردە «قازاقتىلدى» جانە «ءورىستىلدى» دەپ اتالاتىن قوس قاۋىمنىڭ ەشقايسىسىن رەنجىتپەۋگە بارىن سالىپ-اق باعىپتى. الايدا وسى ماقسات ولاردى اقىرى اداستىرىپ تىنعان-اۋ، ويتكەنى، مەنىڭ جەكە پىكىرىمشە، جوبانىڭ 32 قاتىسۋشىسىنىڭ ءبارى بىردەي «جۇلدىز» دەگەن اتقا لايىق ەمەس. جوبانىڭ اتى «ەكى جۇلدىز» بولعان سوڭ، وعان قاتىساتىن ادامدار دا - ءار سالانىڭ ايگىلى مايتالماندارى، ءوز ىسىمەن ەل-جۇرتقا كەڭىنەن تانىمال تۇلعالار، ياعني، ناعىز جۇلدىزدار بولۋعا ءتيىس ەدى. دەگەنمەن ۇيىمداستىرۋشىلاردى بۇل جاعى اسا ويلاندىرا قويماعانداي.

راس، كاسىبي انشىلەرگە بايلانىستى ەشقانداي داۋ تۋىنداۋى مۇمكىن ەمەس: اقجول مەيىربەكوۆ، ايجان نۇرماعامبەتوۆا، تولقىن زابيروۆا، ساكەن مايعازيەۆ، مەيرامبەك بەسباەۆ، جۇبانىش جەكسەنۇلى، ايگۇل يمانباەۆا - ءارى تانىمال، ءارى «جۇلدىز» دەگەن اتقا سايكەس ونەرپازدار. جارايدى، بۇل قاتارعا جاس تا بولسا الماس كىشكەنباەۆ پەن قايرات تۇنتەكوۆتى دە قوسايىق. پارۆيز نازاروۆتى، ءدىلناز احماديەۆانى جانە ەرلان كوكەەۆتى قازاق جاستارىنىڭ دەنى تىڭدامايتىنى انىق، بىراق ەلدەگى ءورىستىلدى قاۋىمنىڭ دا كوڭىلىن تاپقىسى كەلگەن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ بۇلاردى تاڭداۋىن تۇسىنۋگە بولادى (الايدا «ەكى جۇلدىزدى»، قالا بەردى «قازاقستان» ارناسىن سول ءورىستىلدى ورتانىڭ قىزىعا تاماشالاي قوياتىنىنا دا ءوز باسىم كۇماندىمىن). بۇل ۇشەۋىنىڭ ات-ەسىمى جۇرتقا ازدى-كوپتى بەلگىلى ەكەنىنە دە كەلىسەيىك. ال گۋليا تولەگەنوۆا دەگەن كىم؟ كوپشىلىك بىلەتىن جالعىز-اق ءانى بار («موي تاتارسكي مالچيك»), ونىڭ نەسى جۇلدىز؟ ال جاننا ورىنباساروۆا شە؟ بۇل ءانشىنى دە ەپتەپ ەستۋىمىز بار، بىراق، قۇداي اقىنا، «جۇلدىز» دەي المايتىنىمىز حاق قوي! جوباعا بۇلار قانداي كريتەري بويىنشا ەنىپ وتىر؟ تۇسىنىكسىز.

ساحنادا - ...ەشكىم ەمەس!

باسقا قاتىسۋشىلارعا كەلەيىك. داۋسى كەلسىن-كەلمەسىن، كورىنگەن جەردە ءان سالا بەرىپ-اق جۇرتقا تانىلىپ ۇلگەرگەن عاني قاسىموۆتىڭ تاڭدالۋىنا كوزدى جۇمىپ قاراۋعا دا بولار («ءبىر اۋىلعا ءبىر تەنتەك كەرەك شىعار» دەمەكشى). ليديا كادەنوۆا - ساحنا ساڭلاعى، تانىمال اكتريسا. نۇرتىلەۋ يمانعاليۇلى - ناعىز تەلەجۇلدىز، ال ۆەنەرا نىعماتۋللينا - ناعىز كينوجۇلدىز. وليمپيادا چەمپيونى يليا يلين مەن جۇرتقا «شىمكەنت-شوۋداعى» «كۇلپاش كەلىن» بەينەسىمەن بەلگىلى اكتەر بەرىك تۇرسىنبەكوۆتى دە بىلمەيتىن جان جوق. ايگەرىم جاڭىلباەۆا كورەرمەنگە «اعايىندى» تەلەحيكاياسىنداعى انەل ءرولى ارقىلى تانىس. مۇرات مۇتۇرعانوۆ - كەزىندە «الەمدەگى ەڭ جاس كلوۋن» اتانعان، بەلگىلى تسيرك ءارتىسى. بۇلاردىڭ قاي-قايسىسىن دا «جۇلدىز» دەگەن سيپاتتاماعا لايىق دەۋگە بولادى.

ال قالعان قاتىسۋشىلار تۋرالى بۇلاي دەي قويۋىمىز قيىن. ەلىمىزدە ساۋلە راحمەتوۆادان دا تانىمال بالەت بيشىلەرى جەتكىلىكتى. تەلەجۇرگىزۋشى ءلايلا سۇلتانقىزىن دا ەكىنىڭ ءبىرى بىلەدى دەپ ايتا المايمىز. گۇلباحرام سايتوۆا بۇل توپقا «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسى باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى بولعان سوڭ عانا قوسىلىپ وتىرسا كەرەك (جوبا يەسى سانالاتىن تەلەارنا باسشىلىعىنىڭ ءبىر وكىلى «مىندەتتى تۇردە» قاتىسۋ كەرەك قوي ەندى، ايتپەسە ونى ءوز قىزمەتكەرلەرىنەن وزگە كىم تانىپ جاتىر؟). ءاليا ەسەنوۆا - ايگىلى «تاماشا» ويىن-ساۋىق وتاۋىنىڭ ىرگەسىن كوتەرگەن، ۇزاق جىلدار باس رەجيسسەرى بولعان مارقۇم لۇقپان ەسەنوۆتىڭ قىزى، جوعارىدا اتالعان پ.نازاروۆتىڭ زايىبى. ونىڭ ساحناعا شىعۋىنا وسى ەكى انىقتامانىڭ قايسىسى ماڭىزدى ءرول ويناعانىن بىلسەك قوي، شىركىن. «ەكى جۇلدىزدىڭ» ەسىگىنەن سىعالاۋعا باسقا ەشقانداي قۇقى جوق ەدى... كەزىندە «توعىسقان تاعدىرلار» تەلەسەريالىندا ويناعان، كەيىن دەپۋتات بولعان ءورىستىلدى جىگىت -  تاڭىربەرگەن بەردىوڭعاروۆتى دا تانىمال تۇلعا دەۋگە اۋىز بارمايدى. ال ليدو، ليندا نىعماتۋللينا، ءمولدىر اۋەلبەكوۆا، سالتانات قاليەۆا جانە تەمىرلان تولەگەنوۆ دەگەن «جۇلدىزداردىڭ» جوباعا نەندەي ەڭبەگىمەن ەنىپ وتىرعاندارىن ءبىر قۇداي... سوسىن ۇيىمداستىرۋشىلار عانا بىلەر...

قازىلار - ىرزا، ال كورەرمەندە - ىزا

تىم بولماسا، «جۇمباق-جۇلدىزداردىڭ» جۇتىنىپ تۇرعان ونەرى بولسا، مەيلى ەدى عوي. جوق، ولاردىڭ وزگەلەردەن وق بويى وزارداي ەشتەڭەسىن اڭعارمادىق. ءتىپتى اتى-ءجونى ەلگە ءمالىم قاتىسۋشىلاردىڭ ءوزى جۇرت كۇتكەن دەڭگەيدەن كورىنە المادى. ماسەلەن، تەاتر جانە كينو شەبەرلەرى ادەتتە مۋزىكا جاعىنان دا ساۋاتتى، قابىلەتتى بولماۋشى ما ەدى؟ بىراق ۆ.نىعماتۋللينا مەن ءا.جاڭىلباەۆادان ەشقانداي ۆوكالدىق دارىن بايقالمادى دا. كەرەمەت بيلەگەنىمەن، س.راحمەتوۆا دا ءان جاعىنان اقساپ جاتتى. باسقانى قويىپ، كاسىبي انشىلەردىڭ الا-قۇلا ونەر كورسەتۋى تاڭ-تاماشا قالدىردى. ايتار ءانىنىڭ ءسوزىن جاتتاماي شىققان ا.نۇرماعامبەتوۆانىڭ قاعازعا قاراپ «شىرقاۋى» كىم-كىمگە دە ۇناي قويماسى انىق. م.بەسباەۆ پەن س.مايعازيەۆ تە، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، اندەرىن ءوز مۇمكىندىكتەرىنەن تومەن دەڭگەيدە ورىندادى. بۇرىن دا ءتىرى داۋىسپەن ايتىپ جۇرگەن جىگىتتەرگە بۇل جولى نە «كورىنگەنى» تۇسىنىكسىز. جۇرت ماقتاپ جۇرگەن ج.جەكسەنۇلى دا سول ماداققا لايىق ونەر كورسەتكەن جوق... ال كورەرمەندى ەڭ ايران-اسىر ەتكەنى - ساحنانىڭ قىر-سىرىن مەڭگەرگەن ل.كادەنوۆانىڭ ءوز جۇپتاسىمەن بىرگە كىشىگىرىم قويىلىمعا بارابار روك-ن-رولل نومەرى مەن ب.تۇرسىنبەكوۆتىڭ «جۇرەگىمدى» جۇرەككە جەتكىزىپ ايتا الۋى بولدى.

قاتىسۋشىلاردىڭ ءبارى بىردەي قارىق قىلماي جاتسا دا، دۋماندى كەشتىڭ دەلبەسىن ۇستاعان جۇرگىزۋشىلەر ولاردىڭ ارقايسىسىنا كەزەك-كەزەك تامسانۋدان جالىققان جوق. بۇل جونىنەن اسىرەسە بايان ەسەنتاەۆا مەن مايا ۆەرونسكايا شارشامادى. ولار گ.سايتوۆانىڭ، ءا.ەسەنوۆانىڭ، ت.تولەگەنوۆتىڭ جانە تاعى باسقالاردىڭ بۇعان دەيىن نەگە ءان ايتپاي، وزگە سالادا اداسىپ جۇرگەنىنە تاڭىرقاپ، وسىدان كەيىن قالايدا ماماندىق اۋىستىرۋ جايىن ويلاستىرۋعا شاقىرۋمەن بولدى. «قۋانعان مەن قورىققان بىردەي» ەكەنى راس، الگىلەر دە قولپاش سوزگە قۇلاي سەنىپ، بۇگىننەن باستاپ ءان ونەرىمەن شىنداپ اينالىساتىندارىنا جاپپاي ۋادە بەرىپ جاتتى. مۇنى ەستىگەن سوڭ، باسقالاردى قايدام، ونسىز دا داراقى، دارىنسىز انشىسىماقتاردان زارەزاپ بوپ جۇرگەن مەنىڭ قان قىسىمىم كوتەرىلىپ كەتتى...

كەشتى جۇرگىزۋ، قاتىسۋشىلار مەن قازىلار القاسىنا ارقانداي سۇراق قويۋ جاعىنان ب.ەسەنتاەۆا مەن م.ۆەرونسكايا جاپ-جاقسى-اق كوزگە ءتۇستى. تەلەۆيزيا سالاسىندا ءبىراز تاجىريبەلەرىنىڭ بارى بايقالىپ تۇردى. ال باسقا ەكى جۇرگىزۋشىگە - باۋىرجان يبراگيموۆ پەن نۇرجان تولەنديەۆكە, ساحنالىق ساتيرامىزدىڭ بەلدى وكىلدەرى رەتىندە، كەشتىڭ تىزگىنىن ۇستاسۋمەن قاتار ۇتىمدى ءازىل، ۇتقىر ساۋالدارمەن كورەرمەننىڭ ءھام قاتىسۋشىلاردىڭ كوڭىلىن كوتەرۋ مىندەتى دە قوسا جۇكتەلگەن ءتارىزدى. ولاي بولسا، وكىنىشكە قاراي، ولاردىڭ ازىرگە بۇل ۇدەدەن شىعا الماي جاتقانىن اشىق ايتۋعا ءتيىسپىز. ەكەۋىنىڭ ءسوز ساپتاسى ءدۇيىم جۇرت نازارىن اۋدارعان دۋماندى كەشتىڭ ءدۇلدۇل جۇرگىزۋشىسىنەن گورى توي-تومالاقتاعى تالعامسىزداۋ تامادانىڭ تانتىماسىنا كوبىرەك كەلىڭكىرەيدى. ولار نە تەلەدۋماننىڭ ەرەكشەلىگىن ەسكەرمەستەن قايتا-قايتا باياعى ءوز ۇجىمدارىنداعى ادەتتەرىنە باسىپ كەتىپ جاتىر، نە ...بارى وسى.

جارايدى، جۇرگىزۋشىلەر، ءوز قىزمەتتەرىنە قاراي، جايماشۋاق بولا قويسىن، ال قازىلار القاسىنا نە جورىق؟ جارىق جۇلدىزدارىمىزدىڭ ءوزى جاندى داۋىسپەن ءان ايتا الماي قالتىراپ-دىرىلدەپ جاتقاندا، سارا تىنىشتىعۇلوۆا، التىنبەك قورازباەۆ، قىدىرالى بولمانوۆ سىندى مۋزىكا مايتالماندارىنىڭ «ءبارى جاقسى»، «كەرەمەت»، «عاجاپ» دەپ تامسانۋى قالاي؟ داۋىس تۇگىلى، «سلۋحى» جوق «جاساندى جۇلدىزداردىڭ» «ىڭقىل-سىڭقىلىن» ەستىپ، «شىراعىم، ءوزىڭنىڭ دە، جۇرتتىڭ دا جۇيكەسىن جۇقارتپاي، جايىڭا جۇرگەنىڭ ماقۇل!» دەپ ەسكەرتۋدىڭ ورنىنا، ولاردى ەسىركەپ، ەركەلەتۋىنە جول بولسىن؟ تەلەديدار الدىنداعى قاراپايىم كورەرمەن بايقاپ، ىزا بوپ وتىرعان جايتتاردى ولاردىڭ اڭعارماۋى مۇمكىن ەمەس قوي! الدە ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ىڭعايىنا جىعىلىپ، ىرقىنا باعىنىپ، ءوز ىقتيارىنان ايرىلىپ وتىر ما ەكەن؟ ال قاتىسۋشىلاردىڭ كيىم كيىس، ءجۇرىس-تۇرىسىنا باعا بەرىپ وتىرعان ءتورتىنشى تورەشى - ءستيليستىڭ ءوز كيىمىنە قاراپ-اق... ءۇنسىز قالۋعا بولادى.

* * *

قانشا جەردەن «ءبىر مەملەكەتتە تۇرامىز، وتانىمىز - ورتاق!» دەپ الاقايلاساق تا، قازاقستانداعى قازاقتىلدى جانە ءورىستىلدى قاۋىمنىڭ ارا-جىگى ءالى سونشالىقتى الىس ەكەنىنە وسى «ەكى جۇلدىز» قوسىمشا دالەل بولا الادى. جوبا باستالماس بۇرىن ءوزىنىڭ مەيرامبەك بەسباەۆپەن جۇپتاسا ونەر كورسەتەتىنىن ەستىگەن بالەرينا ساۋلە راحمەتوۆانىڭ «مۇنداي ءانشىنى بىلمەيدى ەكەنمىن» دەۋى - سونىڭ ايعاعى (ارينە، كۇنى كەشەگە دەيىن مەيرامبەكتىڭ دە ساۋلەنى بىلگەنىنە كۇمانىم بار). دەمەك، ءبىز ءبىر-ءبىرىمىزدى بىلمەيمىز: ورىستىلدىلەر - قازاقتىلدىلەردى، ال قازاقتىلدىلەر - ورىستىلدىلەردى. الايدا ءوزارا تىعىز ارالاسۋ، ءبىر-ءبىرىن تانۋ ءۇشىن بۇل ورتالاردىڭ ءبىرى ەكىنشىسىنىڭ ىڭعايىنا جىعىلۋى كەرەك قوي. ول ءۇشىن مەملەكەت، قوعام وسى ەكى باعىتتىڭ ءبىرىن تاڭداۋى قاجەت. قازاق جەرىندە قۇرىلعان قازاق مەملەكەتى بولعان سوڭ، ارينە، ءبىز ءبارىنىڭ قازاقتىلدىلەر جاعىنا ويىسقانىن قالايمىز. سوندىقتان دا مەيرامبەكتىڭ ساۋلەنى بىلمەگەنىنە كەشىرىممەن قاراپ، ال ساۋلەنىڭ مەيرامبەكتى بىلمەۋىن ۇيات ساناۋىمىز كەرەك. مىسالى، مەن دە اتالعان جوباعا قازاق تانىمايتىن ليندا، ليدو دەگەندەردىڭ قوسىلۋىنا نارازىمىن. قازاق كينوسىنا تۇسپەگەن، قازاقشا ءان ايتپاعان ولاردى مەن نەگە تانۋىم كەرەك؟..

مۇنىڭ ءبارى - ۇيىمداستىرۋشىلار ۇستانعان باعىت-باعداردىڭ قانداي ەكەنىنە بايلانىستى بولىپ تۇر. وكىنىشتىسى، ولاردىڭ وزدەرى ءورىستىلدى. سوندىقتان جوبا دا سول باعىتتا...