ەسسە

بىزدەر ورتا مەكتەپتى بىتىرگەلى وتىز ءتورت جىل بولىپتى، ارتقا ءبىر قاراپ وتكەندى از كەم ەسكە الدىق. حات-حابارسىز كەتكەن ساباقتاستار ۋاتساپتا باس قوسقانىمىزعا جىلعا جۋىقتاپ قالدى. (مەكتەپ، ۋنيۆەردە بىرگە وقىعاندارىن ارعى بەتتە «ساباقتاس» دەپ اتايدى، «سىنىپتاس» دەسە باستاۋىشتا بىرگە وقىعاندار ەسكە تۇسەدى، ال «كللاستاس» ورىس ءسوزى). بالا كۇندەردىڭ جاندى كۋاسى بولعان سولاردىڭ 25 ءمىز اتا جۇرتقا ات باسىن تىرەپتىك. التىن ساباقتاستار ءبىر ءبىرىن ابدەن ساعىنىسىپتى. ۋاتساپتىڭ ىشىنىندە مارە-سارە بولىستىق، ءبىر كۇن قىزدار، ءبىر كۇن ۇلدار دەپ كەزەكتەسە ءسوز جارىس جاساپ قولفوندى قولدان تاستاماي تاڭىرقاي تىڭداستىق، يا، 34 جىلدىق جاڭالىقتى بولىستىك، وتكەن سول بال داۋرەندەگى شاشىلعان بالاڭ جىگىت شاعىمىزدى ەسكە الدىق، العاشقى پارتادان باستالعان بالا عاشىقتاردى ايتىستىق، مىسىق مۇرتىمىز تەبىندەپ ۇرلانا قىزدارعا قارايتىن ۇيالشاق كەزدەرىمىز ەسكە ءتۇستى. فوتو البومداردى ورتاعا سالىپ بۇگىنگى وزگەرگەن بەينەمىزدى بايقادىق، كادىمگى تىرىدەي كەزدەسكەندەي جىرعاپ قالدىق، ەندى قوي، كەزدەسەيىك جازدا جادىراپ كۇن جىلىنعاندا دەسىپ ورتاق اقىل قوستىق، كەلىنشەك، كۇيەۋلەرىمىزدى ەرتەمىزبە الدە جوق دەگەن سۇراقتىڭ توڭىرەگىندى كوپ توقتالدىق، ساباقتاستار ءبىر مامىلەگە كەلە الماي از كۇن سان ءتۇرلى قىزىق-قىزىق اڭگىمەلەرگە جالعاستى، پىكىر ەكىگە جارىلدى. قىزدار ۇيلەنگەن سوڭ كۇيەۋىنىڭ ىعىنا جىعىلماسا تاعى بولمايدى، كۇيەۋدىڭ تۋىستارىن تۋىس دەپ قابىلداپ، سونىڭ دوستارىن دوس دەپ تانۋى شارت بۇل قازاقى تاربيە، ال جىگىتتەرگە ءبارى ءبىر، ەندى 34 جىلدا باس قوسقاندا سول باياعى ورتا مەكتەپتەگى البىرت تا جالىنداعان جاستىق شاققا قايتا ورالۋ كەرەك. توپتا اسا بەلسەندى نۇرسەرىك، نۇرجىگىت، جاقسىبەكتەر جۇبايلارىمىزدى ەرتىپ بارايىق تانسايىق دەسە، ەكىنشى جاقتا باھار، بەيسەمحاندار: بىزدەر اۋەلى ءوزىمىز ءبىر ءبىرىمزدى كورىپ جاقسىلاپ تانىسىپ الايىق دەستى، اقىرى سوڭعى سوزگە ازەر توقتاعانداي بولدىق. ورتادان باسشى بولماسا بولمايتىنىنا كوز جەتتى، كوپشىلىك داۋىسپەن باسشى، قوسشى، قازىنا باستىعىن، فوتوگرافقا دەيىن سايلادىق.

تۋعان جەرىن تاستاپ كەلگەن ادامداردىڭ ۇزىلمەس ءبىر ساعىنىشى، جىڭشكە دە سىرلى ءبىر ەستەمەسى بولارى انىق.

تۋعان جەر، بالالىعىڭ شاشىلعان ايماق. وندا تاۋ، تاس، سىنىپتاس، دوس، سىرلاس قۇربى، اعايىن تۋىس ءبار ءبارى قالدى، بۇگىندە قارا نوپەردىڭ ىشىندە ءوزىمىزدى جالعىز سەزىنەمىز،سوندىقتان دا ونلايىن باس قوسۋدىڭ ءوزى سونداي ىستىق بولدى. بىزدەر سودان باسقاشا ەنەرگيا الدىق. سويلەگەن داۋىستارىمىز ءبىر-بىرىمىزگە كۇش-قۋات سىيلادى.

ءۇيسىن(سارى) تاۋىنىڭ بوكتەرىندە ادەمى شاعىن قالاشىق بار. بۇل مەكەن ەجەلدە ءۇيسىن حاندىعى ورداسىن تىككەن، حان ديناستياسى كەزىندە جاڭدۋ ۋاڭنىڭ قىزى شي ءجۇندى كەلىن ەتىپ تۇسىرگەن، كەيىن جيە ءۇي، فىڭ لياۋلار ىركەس-تىركەس ەلجاۋ كۇنبي اۋلەتىنە كەلىن بولىپ كەلگەن جەر. 188 مىڭ اتتى اسكەردىڭ ءدۇسىرى الىسقا جەتىپ، تالاي جۇرتقا ءسوزىن تىڭداتقان، 1200 جىلدىق تاريحى بار ءۇيسىن ەلى ءالى دە  جەر استىنان تابىلعان تەمىر، مىس قورىتىۋ كونبيناتتارىمەن ايگىلى. كەيىنگى تاياۋ زاماندا موڭعول تۇلپارىنىڭ تۇياعى وشاقتاي ەتىپ ويىپ كەتكەن، بۇگىندە موڭعولدى كۇرەپ تاستاپ اتىن موڭعولكۇرە دەپ قويعان، ولاردان ەسكەرتكىش بولىپ جالعىز كونە لاما عيباداتحاناسىنان باسقا ەشتەمەسى قالماعان. ال ۇيسىندەردەن ەسكى مولالار تومپايىپ، تومپايىپ جاتىر.

جەتپىس مىڭ قازاق تۇراتىن اۋدان قالاشىعىنا قاراستى بەس ۇلكەن اۋىلدىق وكۋرگ، ءار وكۋرگتا بەستەن ەلدى مەكەن، ونىڭ ءماھالسى مەن ءار سايىندا قىستايتىن قازاق، قىرعىز، موڭعول ماشىلارى بار، ۇيعىر، دۇڭگەن، حانزۋ، سىبە، سولاڭ، تاتار اۋىل ورتالىعى مەن قالاشىقتاعى بازاردىڭ كورىگىن قىزدىرىپ ەلدىڭ جوعىن تۇگەندەگەن ىنتىماعى قۇپ جاراسقان قۇت مەكەن.

ءۇيسىن تاۋى باتىستان شىعىسقا قاراي يرەلەڭدەي، ورقاش-ورقاش بيىك شوقىلارمەن قازاق-قىتاي ەكى ەلدى جالعاپ تۇر. ەكى قاپتالى تولعان ەل. كۇنگەي بەتىندە مۇڭعۇلكۇرە اۋدانى. اۋدان قالاشىعى قۇلاشىن كەڭ جايىپ مالداس قۇرىپ وتىرعان ابىز قارتقا ۇقساتساق سول بىلەگىنىڭ قارىمىندا ءناسىلدى جىلقى فيرماسى، شابىرتى، ۇزىنبۇلاق،  تاسبۇلاق، شولاق مىس، ورتا مىس، شەت مىس، قالقاتى،  شيلى وزەك، قوبى. وڭ قۇلاشىندا مايەك، قاراعاندى(اسكەري جىلقى فەرماسى), ءۇيرتى، كەڭسۋ، قىزىل بۇلاق، سارتاۋ، قاساڭ، تۇرگەن بۇلاق، ەرمەنتى. ارقىراعان تەكەس وزەنى مۇڭعۇلكۇرە دالاسىن حاق جارىپ اعىپ جاتىر. تەكەستىڭ ارعى بەتىندە باتىستان شىعىسقا قاراي، تيانشان اۋىلى، شاتى، الا ايعىر سايقال اسۋى، شاتى اراسانى، اقسۋ، قاراكول(ورمان الاڭى) تاس ارنا، كۇدى، باسقاراسۋ، اقاياز، اقايازدىڭ باتىس قاقپاسى شەكىرتى، سىمتاس، شەكىرتىنىڭ تەرىستىك استى قاشاجار، قاراتوبە، باتىس وڭتۇستىگى شولىمتى، تايانشان تاۋىنىڭ تەرىسكەي بەتىندە سارقوبى، موينساڭ، كولبۇلاق،(كولبۇلاقتىڭ سۋى قىسى جازى ەش قاتپاي بۋسانىپ وڭنان سولعا قاراي جىلىستاپ اعادى). اتاقتى ساياحات ايماعى كۇركىلدەك ايۋ سايدان باستاۋ الىپ تىك سارقىرامادان ەڭىسكە ارقىراي اسىعا اعادى. ەتەگى بەس ماھلە، سۋىق توعاي، جالپاق مويىنتاي، قاشالى مويىنتاي، شاعان ساي، مارالتاس، قىزىل مويناققا جالعاسىپ قىزىلكۇرە اۋدانىنا سۇعىنادى. سۋىق توعايدىڭ قارسى بەتىندە تەكەس وزەنىنىڭ سول جاق جاعاسىندا اقدالانىڭ قوتىرقاي قىستاعى. ونداعى جۇرتتىڭ بالاسى ات جالىن تارتىپ مىنگەننەن باستاپ تەكەستەن ءوتىپ قاراعاي تاسۋعا شىڭدالادى. «وتەبايدان ۇل تۋسا اعاشقا كۇن تۋادى» دەگەن ماتەل دە قالىپتاسقان. قوترقايدان وگىز قورا، ورىس توعان دەپ شىعىسقا قاراي ميداي جازىق ءاپ-ساتتە مۇڭعۇلكۇرە اۋدانىنىڭ №2 اۋىلى اقدالاعاعا جالعايدى.

ءۇيسىن تاۋى مەن ءتاڭىر تاۋىنىڭ ورتاسىنداعى جازىقتا دارا تاۋ بار، وندا قابانباي باتىر جاۋنگەرلەرى مەن اتىن شالدىرعان، از كۇن ىشىندە جىلقىلار ويناقتاپ، وسقىرىنا جالدارى تىكەيگەن. تاۋدىڭ ەڭ بيىك شوقىسى تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىكتىگى 2 مىڭ 423 مەتىر، شوقى دەگەنمەن ءۇستى جازىق، ۇزىندىعى 25 شاقىرىمداي، ەنى 6 شاقىرىمداي. سونشا بيىكتىگىنە قاراماستان جاس بالانىڭ ەڭبەگىندەي بىلقىلداعان ساز جانە باستاۋلارعا تولا. تابيعاتى تاماشا، توپىراعى مايلى، ءشوبى شۇيگىن، جىلقى پىشىندەس  بۇل تاۋعا باتىر ات تاۋى دەپ ات بەرگەن. ات تاۋىنىڭ وڭتۇستىك بوكتەرىندە ارقىراپ اتاقتى تەكەس وزەنى كولبەي اعىپ جاتىر. سول وزەندى جاعالاپ مۇڭعۇلكۇرەنىڭ اقدالا اۋىلىنا، ال وزەنىنەن ءوتىپ قىزىلكۇرە اۋدانىنىڭ كوكتەرەك اۋىلىنا بارادى. تاۋعا شىعىپ، قاراساڭىز ءتورت كۇل توڭىرەگىڭ تۇگەل كورىنەدى. بابالاردىڭ قاراۋىل شوقىسى مەن بىرگە جوڭعار عالدەن سەرەنىنىڭ «بۇرحان شوقىسى» دا بار. اتاقتى تەسىك تاسى وسى اتتىڭ تاۋدىڭ شىعىس جاق ەتەگىندە. كوكتەرەك قىرعىز اۋىلىنىڭ مارالتاس دەگەن جەرىندەگى كوكتەرەك وزەنىنىڭ تەكەسكە قۇيار اۋزىمەن تۇسپا تۇس كەلەدى. تەسىك تاستىڭ استى ۇزىن ساي، تار كەزەڭ، مۇندا بۇرىننان كوش جولى بار. بۇل جول سولتۇستىككە قاراي كۇركىلدەكتى باسىپ، ورتا مىس جولىنا كەتەدى دە، وڭتۇستىككە قاراي قىزىلمويناق كەزەڭىن اسادى. اسۋدا اتتىڭ ەر توقىمى سىپىرلىپ تۇسەردەي شانشىلما تىك ءارى تار. ءار ادام ءبىر-بىرلەن شىعادى. اسۋدىڭ ءدال ۇستىندە قولدان جاساعانداي شاعىن بولمە ىسپەتتى تاس ءبىز تامسانا ءسوز ەتكەن تەسىك تاس.

تاۋدىڭ باتىس سىلەمى قارا توبەدەگى الاسا جوتالاردان باستالىپ، شىعىسى قوبىعا تىرەلەدى. اقدالا ( ءار شيدىڭ تۇبىندە ءبىر ايعىر ءۇيىر جىلقى ەركىن قىستاپ شىعاتىن تۋسىعان قالىڭ شيلەۋت بوز دالا بولعاندىقتان ەجەلدە وسىلاي اتالعان) اۋماعىنا جاقىنداپ قاراساڭ، تاۋ جىلقى موينى سياقتى تىكتەلە جوتالارعا ۇلاسقانىن كورەسىز. تاۋ جوتاسىنىڭ باستالعان جەرى ايىر كەزەڭ دەپ اتالادى. جوتانىڭ كۇنگەي بەتىندەگى وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە سوزىلعان  ۇزىن سايلار جانعا جايلى، قىستا مال قىستاتۋعا وتە ىڭعايلى. قاسىم ساي، نۇرجۇما ساي(كىشكەنە سۋلى ساي), قۇسايىن ساي، ابدىراقپان ساي، تالدىساي، قىزىلتاس ساي، جەلدى ساي( بۇل سايدىڭ جەلى توقتاۋسىز سوعاتىندىقتان سۋىق جەل ادامداردىڭ كوبىن كەرەڭ جاساعان، بىلايعى جۇرت كەرەڭدەر سايى دەپ تە اتايدى). بورلىساي(وسى سايعا دەيىنگى ەل جازدا بالىقسۋدىڭ جايلاۋىنا جايلايدى). كەڭسايدان تاۋدىڭ ەڭ بيىك شوقىسى باستالادى. تاۋدىڭ شوقىسىنا شىعاتىن اسۋ تىك، قىرداي. بۇل اسۋدى ادامدار «ايعىرجال» دەپ اتايدى. (وسىدان باستاپ شىعىستاعى مالشىلار جازدا اتتاۋى شوقىسىنىڭ ۇستىنە جايلاۋعا بارادى). قاراعايلى ساي، تەرەكتى ساي،  سۋلى ساي، قالماق پاشكە ساي، شاكىر ساي، زىكىر ساي، قىزىلمويناق ساي دەپ تاۋ بىتەدى.

ءار سايدىڭ باس-اياعى وتىز شاقىرىمنان اسادى، مالدارىن ايداپ، قاراشانىڭ ورتاسىندا سايعا كىرىپ، ناۋىرىزدىڭ سوڭىن الا ەتەكتەگى جازىققا كوكتەۋگە كوشەدى. ەل اراسى قىستا سىرتتاي تاتۋ بولعانمەن «قوي ۇرى، قويشى وتىرىكشى» ۇساق وكپە رەنىشكە تولى بولادى. ءبىر ەكى كۇن كەلگەن قوناق ونى سەزبەيدى.

ءۇيسىن تاۋىنىڭ كۇنگەيى مەن اتتاۋى شوقىسىنىڭ تەرىسكەيىندەگى ميداي جازىق بالىقسۋ جايلاۋى دەپ اتالادى. بالىقسۋدىڭ باسى شابىرتىداعى ساز بالشىقتان باستالىپ، شىعىستان باستىسقا قاراي يرەلەڭدەپ اعىپ، قاراتوبەنىڭ تۇبىندەگى قۇيعاننان تەكەس وزەنىنە قۇيادى. سۋدىڭ ءار ءيىرى شاباق بالىقتارعا تولا. جەرگىلىكتى قازاقتار ۇلكەن اعىندى سۋ بالىعى ەمەس دەپ، اۋزىنا سالمايدى. بۇل ماڭعا ماۋسىمنىڭ باسىندا كەلگەن ەل قازانعا دەيىن جايلايدى. سۋدىڭ ەكى جاعىن جاعالاي اق شاڭقان كيىز ۇيلەرگە تولادى. ماساتىداي قۇلپىرعان جازىق، مال مەن جانعا تاپتىرماس مەكەن. بالىقسۋ جايلاۋىندا جاز بويى قىز قۋار، تەڭگە ءىلۋ، پالۋان، جامبى اتۋ، كوكپار ت.ب، جايلاۋ قىزىعى ەش تاۋسىلمايدى. سۋ ىشىندە ءۇيىر-ءۇيىر جىلقى شۇرقىراسىپ، شىبىنداپ باستارىن يزەكتەيدى دە تۇرادى، سۋ جاعاسىنداعى جەلىدە قاتار-قاتار تيەكتەلگەن قۇلىندار اندا-ساندا ءبىر كىسىنەپ قويادى دا جامباستاپ جاتىپ باسىن جەرگە گۇرس ەتكىزىپ تاستاي سالادى. قويشىلار قىمىزدان كەكىرەلەپ، كەپەنىڭ سىرنەسىنە تويىپ، سۋعا ءبىر سۇڭگىپ، قويىنا قوستان كوز سالىپ، پورقىراپ ۇيقىعا باسادى. '' ءشوپ شاباتىن ۋاقىت بولماسا ەكەن’’- دەپ جىگىتتەر مەن كەلىندەر تامىز تاياعان سايىن، تاڭنىڭ اتقانىن ەش قالامايدى. جىگىت اعالارى ءشوپتىڭ الدىندا تالدىسايعا، قوتىرقايعا، اتزاۆىتقا جانە ۇزىنبۇلاق پەن اۋدان ورتالىعىنا ءبىر بارىپ، ماساڭداپ ۇيلەرىنە زورعا ورالادى. ونىسى ءبىر ايلىق ءشوپ شابىسققا اساۋ ءناپىسىن كوندىرگەن ءتۇرى ەدى.

بالىقسۋدىڭ كوپرىنەن وتە قالماقتاردىڭ قۇداي (بۇرحان) شوقىسى تاعى بار. ءار جىلى كوكتەمدە جەردەن شىققانداي موڭعولدار قۇدايلارىنا سيىنىپ، مالىن سويىپ، قالىڭ شۇپىرەكتى تاۋ باسىنا بايلايدى. ول جالاۋلار الىستان مەن مۇندالاپ ءالى تۇر. بوكتەرىمەن ات جول كەرلەپ اسادى، ارجاعى «كوپ جاساردىڭ بۇلاعى». سول بۇلاقتى جايلاعان ەل ۇرپاقتارى ۇزاق جاسايدى. سودان جۇرت سولاي اتايدى. الايدا بۇگىندە ونى قادىرلەگەن ەشكىم جوق، قاسيەتى تايعان.

بالىقسۋدىڭ كوپىرىنەن وتە قايقايعان جول باتپاقتىنىڭ بولماشى اسۋىنان  اسادى. جول جاعاسى ساز، قامىستارى جەلمەن بىرگە شايقالىپ، ىزىڭداي ءان سالىپ تۇرادى. جول يرەلەڭدەپ وتىرىپ، تالدىساي اساۋىنىڭ ەڭ بيىك جوتاسىنا شىعادى. اسۋدىڭ ۇستىنە شىققان ادام ءبىر دەمالىپ، اقىندار ولەڭ وقيدى. جوتانى جايلاپ ابدىراقىننىڭ قىستاۋى جاپ-جاسىل پۇلىس مەككەن بولىپ، قاراعان جاندى تامساندرادى، بەلۋاردان كەلەتىن شوپكە اتتان تۇسكەن جان قىپ-قىزىل بۇلدىرگەنگە تويعانشا جەپ تالاي ۋاقىتىن جوعالتقانىن سوندا بىلەدى. ارا باعاتىندار مەن اك تاسىن قازاتىن حانزۋ جولداستار ول جەرگە اقى تولەپ جالعا الىپ جاز بىتە قايتادى. ءشوپ شابىستا بۇل مەكەنگە ابدىراقىننىڭ الپىس اتا جەتپىس جەزدەسى جينالىپ مارەسارە ءشوپ شابادى. كۇندە توي، تۇندە توي ءشوپ ءبىر ايعا جاقىن جالعاسىپ قوڭىراۋلاپ قاز ۇشقاندا اياقتالادى. الىس جاقىنعا شوپتەر تاسىلىپ مايا-مايا بولىپ ءوزى تۇرعانداي تىزەلەدى. انە-مىنە دەگەنشە تاۋدىڭ قاتپار-قاتپار قويناۋىنا جۇرگىنشىلەر سۇڭگىيدى. قيا بەتتى كەسىپ جاساعان كەر جول كوپ ايلانبا قابات بولىپ، تومەن قۇلدايدى. بالا جۇرگىزۋشى جانىنداعى ءتىس قاققان اعاسىنا تىزگىندى ەركسىز ۇستاتادى. ءۇش مىڭ مەتردەي تومەندەگەن كولىك ورىس انانىڭ ۇلى مۇحتاردىڭ قىستاۋىن جولعا تاستاپ ءمۇسىلىمنىڭ قىستاۋىنان كەيىن جاتاعانعا ءىلىنىپ، ەڭىستەي بەرەدى، ەڭىستەي بەرەدى. تالدىسايدىڭ اۋزىنداعى اقدالا اۋىلدىق وكۋرگىنە بارىپ بىراق تىرەلەدى. ءتورت كوشەدە تسەمنتپەن جالاتىپ جازىلعان «زيالى جاستار ماگزينى» دەگەن ماڭدايشالقتاعى تاعا تارىزدەس ەڭسەلى جالعىز قاباتتى قۇرىلىس قۇشاعىن جايا قارسى الادى. جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن ستۋدەنتتەردىڭ اق ساۋساق، شىبىق تيمەس شىڭىق ەتەرلىگى ۇناماعان ماۋ كوسەم وقۋ بىتىرگەسىن تۋعان ايماعىنان الىس اۋىلدا ەكى جىل وندىرستىك پراكتيكاعا جىبەرىپ شىنىقتىرعان، سولار ءوز قولىمەن سالعان دۇكەن وسى. قىسى-جاز وسى ءتورت كوشەدەن ادام ۇزىلمەيدى، اتالار تالدىڭ تۇبىندە استارنا كارتون قاعاز سالىپ كارتا ويناپ وتىرسا، قولى بوس جىگتتتەر توپ-توپ بولىپ اڭگىمە دۇكەن قۇرادى، اندا ساندا باستارىن كورتە اسپانداتا ءبىر كۇلىپ قويادى. اۋىل اكىمشىلىگى، پوچتا، كوپراتيۆ بىرلەستىگى، بانك بارلىعى دا وسى ماڭدا.

اقدالادا موڭعۇلكۇرە بويىنشا الما پىسەتىن، قاربىز وسەتىن جالعىز اۋىل، جازى ىستىق، قىسى سۋىق، ايازدىڭ كۇشتىلىگى سونداي كومۋنيستەردەن ۇيرەنىپ تىك تۇرىپ شاپتىراتىن جىگىتتەردىڭ كىشى دارەتى جەرگە تۇسكەنشە بۋى بۇرقىراپ بارىپ، ءاپ-ساتتە قاتىپ ۇزىن اق جىپكە اينالادى. زۋلاپ بارا جاتقان تازىلار قاتىپ ولەدى، سوندىقتان دا مالشىلار تۇلكى الاتىن تازى ءيتىن ۇيىنە كىرگىزىپ ۇستايدى. جاتاردا اتقا ءشوپتى ەكى جىگىت سالدى، ءبىرى ۇيمەكتەن ءشوپ بوساتىپ قولىن اۋىنا تىعا قاشسا، ەكىنشىسى دايىن ءشوپتى باسىن تىرنالاپ ءجۇرىپ زورعا سالىپ كەلەدى. سۋىق قىس پەن جايلى جاز قىزداردى سۇلۋ، جىگىتتەرى سۇڭعىلا جاساعان. تاۋدا كەكىلىك پەن بورىسىق، سۋىر كوپ بولسا، توعايدا قىرعاۋىل قىرقىلداپ وڭاي قولعا تۇسەدى. شىڭعىس ايتىماتوۆتىڭ ساروزەكتە جورتقىزاتىن تۇلكىسى دە اقدالادا از ەمەس، مەن پاقىر مونعول تىلىندە سۋىرلى دەپ اتالاتىن قوترقايدا كىندىك كەسىپتىم سوسىن دا تۋعان ايماعىمدى از كەم جازدىم.

مۇڭعۇلكۇرەدە كەزىندە قايسا، جاپار، ءازىمباي، تالعات، باقىتوۆ، ەرشات سياقتى جاقسى اكىمدەر كەزەك-كەزەك تاقتا وتىرعان. ءار اكىمنىڭ تۇسى بولەك ءبىر اڭگىمە. اۋدانىنىڭ №1 اۋىلى قوناقاي، وندا قازاق، ۇيعىر، تارتار، دۇڭگەن، سىبە، سولاڭ تۇرادى، نەگىزىنەن ساۋدا مەن اينالىسادى، اۋدان قالاشىعىنا ءتيىپ تۇر. بالالار ءوز اۋىلدارىندا سەگىنشى سىنپقا دەيىن وقىپ، تولىق ورتا مەكتەپكە اۋدان قالاشىعىنا جينالادى. ول ەلدە سەگىز جىلدىق مىندەتتى وقۋ، ودان كەيىنگى وقۋ ەركىتى. توعىزىنشى سىنىپقا كەلەتىندەر ءوز اۋىلدارىنىڭ مىقتىلارى.  1991 جىلعى توعىزىنشى سىنىپتىڭ ءتورت كلاسىندا 150 بالا وقىدىق. 9-جىلدىق 1 كلاستى تولەۋ، ەكىنشىسىن ءدىلمان، ءۇشىنشىسىن توقتارباي، ءتورتىنشىسىن نۇرجان الدى.

نۇرجان حيميا. تولەۋ (مارقۇم) الگەبىرا، باعيلا پارھات تاعى ءبىر كلاسقا حيميا. فانار كەڭىستىك سينومەتريا. توقتارباي گەۋمەتريا، سەرجان (تايپاق قارا) حان ءتىلى، باقىت ( قارا دومالاق) جاعاراپيا، تولىمبەك (مارقۇم) فيزيكا، ءمۇنيرا فيزيكا، اينۇر اكىمبەك ءبىر توپقا حان ءتىلى. ەرشات دەنە شىنىقىترۋ، قىزايبەك ادەبيەت. بارات ادەبيەت، ءنۇربۇبى حيميا، كاميلا (ادەمى سارى اپاي) ادەبيەت. باقىتجان (ولگەن حانزۋدى تىرىلتكەن) تاريح. ساياساتتى توقتاش. تويەكە(شاقمات شەمفيونى) الگەبىرا. گۇلاندا لابارانت. ىسقاق كۇزەتشى. ءناسىپ  ديرەكتور.

ءار مۇعالىم ءوز ءپانىنىڭ بىلگىرى، سول زاماننىڭ مىقتى زيالىلارى، كوپ مۇعالىم ساباقتى كۇيىنە جاقسى ءوتىپ، قىسقا سويلەپ تەز تۇسىندىرەتىن. ول كەزدە بىزگە ۇستازدارىمىز ۇلكەن كىسىدەي كورىنۋشى ەدى، بۇگىندە ويلاساق 20 مەن 40 تىڭ اراسىنداعى جالىنداعان جاس قىز-جىگىتتەر ەكەن. وقۋشىلارىنا ىزگى ونەگە كورسەتكەن ابزال جاندار ەكەنىن بىزدەر ەندى ءتۇسىنىپ ءجۇرمىز، ءار ءبىرى ءوز كلاستارىنداعى بالالارعا اكەدەي قامقور، شەشدەي مەيربان بولدى. دەسەدە ءار ادامنىڭ وقىتۋ مەتودى ءار ءتۇرلى، مىنەزى مەن تۇر تۇلعاسى ەسىمىزدە قالدى.

9 دا ءبىردىڭ تولەۋ مۇعالىمى وتە ساباز، اقىرىن ءجۇرىپ، انىق باساتىن ءبىر توعا جىگىت اعاسى. ادەمى كيىنىپ اسىقپاي باپتاپ سويلەپ، باتىرىپ ايتاتىن،  ويلاندىراتىن، ىشىڭنەن ورتەندىرىپ ۇيالتاتىن، كەيدە وتكىر تىلىمەن ورىپ جىبەرەتىن دە مىنەزى بار ەدى. دوسكاعا سانداردى جازعاندا وتە رەتتى جازىپ، ەش وشىرمەي ساعات بىتكەنشە جىپىرلاتىپ تولتىرىپ تاستايتىن.

ءدىلمان اتى الىستارعا كەتكەن تۇلعا، ونى بىلمەيتىن ادام جوق، اۋدانداعى جالعىز تامادا، قىرشاڭقى ءتىلى وزىنە عانا جاراسقان. تەرەڭدە جاتقان شۇڭىرەك كوزى قاراعان ادامنىڭ وڭمەنىنە ءوتىپ ساي سۇيەگىڭدى سىقىرلاتىپ جىبەرەدى. وداق كوميتەتىنىڭ سەكراتارى بولعان ول ءبىر سىنىپ ەمەس بارلىق مەكتەپتىڭ تالاي-تالاي قيسىق وقۋشىلارىن تۇزەيتىن. كۇندىزدى قويىپ تۇندە ءدىلمان اعاي شاراپ دۇكەندەرى مەن ديسكاتيكالاردى ارالاپ مەكتەپ وقۋشىلارى اششى سۋ ۇرتاپ، جامان جولعا ءتۇسىپ كەتپەسىن دەپ الاڭدايتىن. سودان دا سولاي بولعان ەكەن-اۋ دەيمىز گەنگرۋشا جاي تۇسىنگەن بىزدەر. ۇزىلىستە كەشىگىپ كىرگەن وقۋشىدان ساباق سۇراماي وتىرعىزبايتىنى تاعى بار ەدى.

9 دا ءۇشتىڭ توقتارباي اعايى تابيعاتىنان مۇعالىمى مىنەزدى، ءاۋ باستان ادام جانىنىڭ ينجينەرى بولۋعا جاراتىلعانداي، ءار بالانىڭ بولاشاعىن توپشىلاپ، تالاي تۇمانىڭ كوزىن اشقان ۇلكەن ماقساتتارمەن قادام باسقان بيازى دا يبالى جان، شاشىن ارتقا تاراپ ادەمى كيىنىپ، وزىنە قۇپ جاراسقان جۇبايى ۇلبوسىن اپايدى قولتىقتاپ قاتار باسىپ كەلە جاتقان ءجۇرىسى سونداي ادەمى، ءار كەز جىمىيپ جۇرەتىن بەينەسى، جايدارى ءجۇزى «جاقىسى دا جاتتىق جوق» دەگەن ءسوزدى ەسكە سالادى.

ال 9 دا ءتورتتىڭ نۇرجان اعايى ءار اپتانىڭ دۇيسەنبى كۇنى كللاس جيىنعا قونجيىپ كەلەدى. مەن قولىمداعى باعالاۋ داپتەرىن وقي باستايمىن. وندا ءار بالانىڭ اپتا بويى جيعان باللى بار...  قول كوتەرىپ بەلسەندى ساباق ايتسا 7 بال، مۇعالىم سۇراعاندا ساباق ايتسا 6 بال قوسۋ، ارتىنا قاراسا 4 بال تارتۋ، سىبىرلاپ سويلەسسە 5 بال تارتۋ، كەشىكسە 5 بال، ساباق ايتا الماسا 7 بال تارتۋ دەپ كەتە بەرەدى... ءار وقۋشى ءوزىنىڭ اپتا باسىنداعى 60 بالىن نە كوبەيتىپ، نە جوعالتىپ مينۋسقا كەتەدى. تىڭداپ بولعان سوڭ اعايىمىز مينۋسقا تۇسكەندەردى ورنىنان تۇرعىزىپ جاقسىلاپ تاڭقيتتاپ، ارتىنان «وسى اپتا جاقسى وقيمىن» دەپ اۋىزدارىنان ءسوز العانشا كەتپەيتىن.

ول كەزدە مۇعالىمدەردىڭ ۇيىندە كوكتەمدە كارتوپ ايداۋ، كۇزدە قازۋ، ۇراعا سالۋ، سۋ تۋرباسىن تارتۋ ءبار-ءبارى وقۋشىلاردىڭ موينىنداعى شارۋا بولاتىن. ول كەزدەگى مۇعالىمدەردى ءوز وقۋشىلارىن ۇيىنە ەرتىپ بارىپ ەڭبەكپەن تاربيەلەتىن، ديرەكتوردا، اتا-انادا بارشا قوعامدا كوز جۇما قارايتىن. ۋاتساپتىڭ ءىشى كۇندە سان ءتۇرلى اڭگىمەنىڭ وشاعى.

ورتامىزدا ءدىلماننىڭ كلاسىندا وقىعان نۇرجىگىت نۇرتايۇلى دەگەن اقىنىمىز ولەڭمەن ءوردى ءوز ويىن.

دوس قۇربى ساباقتاستار بارمىسىڭدار؟

وسى توپتى باستاعان باقىتحانعا،

ايتاتىن مىڭ مارتەبە العىسىم بار.

ءبىر كەزدەرى جاس ەدىك الىپ ۇشقان ،

كوزدەرىنەن وت ويناپ جالىن ۇشقان.

كۇندەر زۋلاپ، اي اۋناپ جىلدار ءوتتى،

بالالىق قايتا ورالماس، ساعىم ۇشقان !

وتىز جىل وتىز كۇندەي وتكەن ەكەن،

وتىز جاز، وتىز كۇز، قىس، كوكتەم وتكەن.

ەسىمە ءبىرى كەلسە، ءبىرى كەلمەس ،

كوپ ىستەر ۇمىتىلىپ كەتكەن ەكەن!

بارىڭدە وتكەن كۇندى ەسكە الىڭدار!

ويلانساڭ ەسكە تۇسەر دوستارىڭ بار،

كوبەيىپ توبىمىزدا كەلە جاتىر،

مىرزالار حوش كەلدىڭدەر، حانىم قىزدار.

جانگەلدى مىرزامەنەن ەرعان دوس بار،

سۋرەت جولداپ كەلتىردىڭ كوڭىل حوشىن.

حانىمداردا شىعىڭدار سىرلاسىڭدار!

ارينە ۋاقىت بولسا، قولىڭ بوسىڭ.

نۇرسەرىك نۇربولات پەن جاقسىبەگىم ،

نۇرحالىق سەن ورتاعا جاقسى كەلدىڭ ،

قارىمدى قالامىڭىز، نايقالماسىن!

جاقسى اتىڭىز ماڭگىگە شىعا بەرسىن- دەپ تىلەرىم.

باحار، باقىتحان، گۇلبارشىن سۇلۋ قىزدار.

وتباسىنا بەرەكە جىلۋ قىزدار.

نۇربۇبى زورا حانىم امانسىڭبا؟

كۇندە ءبىر امان سالەم قىلىڭىزدار!

تولەگەن دوستا كەلدى قارسى الامىز،

قوسايىق قالعان تاعى كىمىمىز بار؟

ال ەندى اڭگىمە دۇكەن قۇرىڭىزدار!

وسىلاي قورجىنىنىڭ اۋزى ەندى اشىلىپ، ساباقتاستاردىڭ ىستىق-سۋىعى باسىلماي ۋاتساپتىڭ ىشىندە اڭگىمە گۋلەپ جاتقاندا ايەلدەر مەرەكەسى جەتىپ كەلدى دە ورتامىزدا «قارا مىسىق» جۇگىردى. «قىزدار مەرەكەسىن پاتشادان باستاپ «ايەلمەن الەم ادەمى» دەپ بۇنداعىلار ەل كولەمىندە اسىر سالا تويلاپ، اسپانداتىپ وتكىزۋگە دايىندالىپ جاتتى. قىتايدا قىزدارعا مەركە قۇتتى بولسىن دەسەڭ "مەن ءالى ايەل بولعان جوقپىن" دەپ بۇرتيا قالادى. قازاقستاندا قىز-كەلىنشەكتەر بارشا قوعامنان، ەركەك اتاۋلىدان گۇل مەن جىلى ءسوز دامەتەدى. «ەبىن تاپسا قىز بەتىنەن سۇيدىرگەن» دەگەن حالىق ولەڭىندەگى سياقتى قىز-كەلىنشەك ەركەلەگىسى كەلەدى. ال بىزدەر بولساق سول ورتا مەكتەپتەگى بەينەگە تانىمىزبەن دە رۋحىمىزبەن دە ەنگەنبىز، بۇگىندە قىزدار ءتورت بالانىڭ اناسى بولسادا ولاردى قىز دەپ قيمايمىز، مەرەكە كۇتتى بولسىن دەۋگە اۋزىمىز بارمادى.

ساباقتاستارىمەن ۋاتساپتا بولسادا باس قوسقانىنا قاباعات قۋانىپ ءجۇردى. بىراق مىناۋ مەركە بۇلارعا تومپاقتاۋ بولدى.

مەن ەلدەگى مەملەكەتتىك جانە ءداستۇرلى مەرەكەلەر تۋرالى تالاي جىدان بەرى ويلاپ بىردەڭەلەر ءتۇرتىپ ءجۇرۋشى ەدىم. دەرلىك ەسكى سابەتتىك جۇيەمەن تىعىز بايلانىستى، تۇنىپ تۇرعان سول ءداۋىردىڭ يدەلوگياسى. جاڭا جىل كەلىپ شىرشاسىن وتباسىلارعا دەيىن تاراتىپ، دەرلىك ەل روەجدەستۆانى تويلايدى، ورىس اياز اتا، قازاق قىزىن قولتىقتاي كەلىپ ورىسشا اۋەنمەن، بالالاردى الدايدى. ءتىپتى ورىستارمەن بىرگە سۋعا توعىتىلىپ عۇسىلىن جاڭارتادى ايازدا.

8 ناۋىرىز گەندىرلىك ساياسات، ايەل تەڭدىگى دەپ بوتەن ەركەكتىڭ ءوزى كوزىڭشە كەلىنشەگىڭدى بەتىنەن ءشوپ ەتكىزە ءسۇيىپ «وركەنيەت» دەپ كەتەدى. ەركەك بولعىسى كەلەتىن ايەلدەر ول كۇنى بيلىكتەن رۇقسات الىپ كوشەگە شىعادى. 1 ءساۋىر بالالارعا وتىرىك ايتۋدى ۇيرەتەدى، 1 مامىر حالىقتار دوستىعى دەپ،- قازاق حالقىن باسقا ۇلتتاردان تومەنگە قويىپ، ولاردى قوناق دەپ تورگە وتىرعىزىپ ماراپاتتايدى. 9 مامىر قىپ-قىزىل جەڭىس دابىلىن قاعىپ، ۇلى وتانىڭ رەسەي دەپ، قازاق ەلدىگى جونىندە ەشتەڭە ايتپايدى. مەرەكە دەگەن ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ بوساعان شەگەلەرىن شىڭىتا ءتۇسۋى كەرەك. 16 جەلتوسقاندا ءبىر ىڭعايسىز مەرەكە، قۇران وقىپ جەلتوقسانشىلار رۋحىنا باعىشتايسىڭ با، الدە ازاتتىق تاڭى دەپ تويلايسىڭ با بىلمەيسىڭ....

ال مىنا 8 ناۋىرىز كوكتەمنىڭ العاشقى كۇندەرى كەلىپ دەلەبەڭدى قوزىدىرادى، ساباقتاستارىنىڭ باسىن قوسىپ، قىز-كەلىنشەكتەردىڭ مەركەسىن دۇرىلدەتىپ وتكىزىپ بەرۋدى ويلاسامدا ول ويىمنان سەلت ەتىپ، تەزدەن ءوزىمدى جيناپ الدىم. نۇرسەرىك 7 ناۋىرىزدا قىزدار مەرەكەسىن ورىس جازۋىمەن قۇتىقتادى، 8 ناۋرىزىدا  نۇرجىگىت، جانكەلدى ءوز سوزىدەرىمەن مەرەكە قۇتتى بولسىن ايتتى، نۇرلان مەركەلىك قۇتىقتاۋ جىبەردى، قالعان جاقسىبەك، بەيسەن، سەرىكجان، مەن ءۇنسىز باسىمىزدى قۇمعا تىققان تۇيە تاۋىقتاي جاتتىق. قىزداردان باھار، باقىتقان، ءنۇربۇبى جىگىتتەرگە راحمەت ايتىپ ۋاتساپتا مەركەلەرىن قۇتىقتاستى. بار بولعانى وسى. باسقا بەيسامقان باستاعان گۇلزيا قوستاعان قىزدار دا ءۇنسىز قالدى. ويدىڭ وزگەرۋى....سانا سىلكىنۋى....جاڭا قازاقستان....

سوڭعى ون جىلدان بەرى وسى مەرەكە تۋرالى عالامتور مەن اقپارتتا نەشە ءتۇرلى قاڭقىۋ سوزدەر تارادى. «قازاق نامىسى» دەيتىن جىگىتتەر توبى تاراتقان تالاي ۆيديونى كوردى. انگليادا 1875 جىلى وزدەرىنىڭ حالىققا قىزمەت كورسەتۋىن زاڭداستىرىپ بەرۋدى ۇكىمەتتەن تالاپ ەتىپ كوشەگە شىققان جەڭىل ءجۇرىستى قىز-كەلىنشەكتەردىڭ ەرەۋىل باتىستاعى تالاي ەلدە دۇركىن-دۇركىن جالعاسقان، ونداعى باستاۋشى ايەلدەردىڭ اتى-جونىمەن قوسا دەرەكتى قۇجتتار ءتىزىمىن جاريالاپ ەلدى تەرەڭ ويعا قالدىرعان. «قانداي قاۋىمنىڭ مەرەكەسىن تويلاساڭ كەيىن سولارمەن بىرگە تىرىلەسىڭ دەگەن عالىمدار ءسوزى قۇلاعىندا جاڭعىردى تاقۋالاردىڭ. انەۋ كۇنى ءبىر بلوگەر كوشەدە كەتىپ بارا جاتقان اپانىڭ الدىن كەس كەستەپ، «مەرەكەڭىزگە قانداي سىيلىق الدىڭىز» دەپ سۇراعاندا ء"بىز ءۇشىن بۇل كۇن ەشقانداي مەرەكە ەمەس، سابەتتىك مۇراعتتان دا بۇل مەرەكە تۋرالى كوپ دەرەك تابىلىپ جاتقان جوق پا؟ دەپ" بلوگەردىڭ ءوزىن ساستىرعانى بار.

ءمۇيزى قاراعايداي بىلمەيتى تەك جەردىڭ استىنداعانا قالعان اق باس عالىمنىڭ اۋزىنان ءبىر جەتىنىڭ الدىندا ەستىگەن لەنين فرانتسيادا جۇرگەندەگى كوڭىلدەسىنىڭ تۋىلعان كۇنىن 1917 جىلدان كەيىن وداقتاس رەسپبۋليكالاردا ۇلكەن مەرەكەگە وزگەرتكەن دەگەنى قۇلاعىنا كەلدى.

يا، ادام بالاسىنىڭ اۋزىن اشقاندا العاش ايتاتىن ءسوزى انا، انالار ءۇشىن اعىلشىندار سياقتى باسقا ءبىر كۇندى ەل كولەمىندە شىركىن مەرەكە دەپ بەلگىلەسە قانداي عالامات بولار ەدى. مەن ءار جۇما سايىن انامنىڭ قولىن ءسۇيىپ ۇلكەن-كىشى سىيلىقتار بەرىپ قايتامىن. بيىل بۇل كۇن جۇماعا تۇسپا-تۇس كەلدى، انامنىڭ ۇيىنە بارمادىم.

ادامدار التى ايدىڭ ىشىندە تولىقتاي بيولوگيالىق جاقتان دا، پسيحولوگيالىق جاقتان وزگەرەدى. بۇلار كەزدەسپەگەلى قانشاما التى اي ءوتتى. سان ويمەن مىڭ مارتە سۋعارىلىپ بارلىعى دا وزگەرگەن. الگى شەرحان مۇرتازاننىڭ 42 جىلعى كەلىنشەك اتتى اڭگىمەسىندەگى عاشىعى سياقتى بۇلاردىڭ كوز الدىندا سول اۋدان قالاشىعىندا شاپقىلاپ جۇرەتىن بوزامىق شاقتارى. لۋ ءشۇننىڭ تۋعان جەرىندەگى سىنىپتاسىنا ساعىنىسىا بارىپ ەش سويلەسە الماي توسىرقاي قايتقانى ەسىنە تۇسكەن مەن تاۋسىلماس شىعارماشىلىق الەمىمدە كومپيۋتەرىمدى كوزگە شۇقىپ جازۋمەن وتىرمىن. قاشان ءبىز ۇلتتىق مەملەكەت بولامىز. ەلۋ جىلدا ەل جاڭا، ءجۇز جىلدا قازان جاڭا.

سونىمەن كۇندە جىلىندى بىزدەر باس قوسۋعا دايىندىقتى اۋەلى ۋاتساپتىڭ ىشىندە باستادىق، ءبىرىنشى كۇنى الماتى تورىندەگى ءبىر مەيرمحانادا باس قوسىپ، تاۋداي ەت، كولدەي سورپانىڭ ورتاسىندا مىڭ ءتۇرلى سالات پەن ءجۇز ءتۇرلى داممەن اسپا-توك داستارحاندا باس قوسۋعا كەلىستىك، ەرتەسى كوككە شىعىپ ارقان تارتىپ، تاقيا تاستاماق جاساپ، مىلقاۋ تاياق ۇرۋ ويىندارىنا تار بولمايتىن، ادام ازداۋ ءبىر تىنىش جايلاۋ ىزدەدىك. تاباعان، ايۋ ساي، ءۇش قوڭىر ماڭدارىنا باردىق. اسىعا كۇتكەن كۇندەرىمىزدە الدىمىزعا كەلدى، مامىردىڭ مامىراجاي تۇسىندە اتالمىش تويحانادا باس قوستىق، شىنمەن باياعى بالاڭ جىگىت، جەلكىلدىك قىزدار ەمەس ءبارىمىز قىرقىتى قىرقالاپ، ەلۋگە يەك ارتقان، بەتتەرىمىزگە شيماق جازۋ جازىلعان ورتا جاس توپتىڭ وكىلدەرى بولعاندارىمىزعا سەنە الماي، الدە بىرەۋدى كۇتكەندەي تويحانا سىرتىندا جان-جاعىمىزعا قاراپ ىشكە كىرمەي از-كەم تۇرىستىق، يا، ءومىر ءوز تابىن سالادى، ءار ادامنىڭ بەتى ءىشى مەن سىرتىندا بولعان بارلىق جاعدايىنىڭ جاندى كارتيناسى، وقي الساڭ وقيسىڭ. ءبىر-ءبىرىمزى از كەم وقىستىق. سويلەسپەي-اق قاستىڭ قاعىسىمەن، جۇرەكتىڭ سوعىسىن تۇسىندىك. دۇرسىلدەگەن سەزىمدەر الدە قاشان باسىلعان، بىزدەر عاشىق بولعان قىزدار قارسى الدىمىزدا بەتىمىزگە قاراپ وتىر، كەزىندە قول جەتپەس اسىل ارمانداي بولعان ولار بۇگىندە كەمپىرلىككە بەت العان، جىگىتتەر ءالى ءبىر تىرناعىن ىشىنە بۇگىپ ەشتەڭە بىلدىرگىسى كەلمەيدى، بىراق 40 تان سوڭ ادام كۇشى مەن اجارى جىل ساناپ ازاياتىنى بەلگىلى. ەندى قانشا عۇمىر سۇرەتىنىمىزدى ءبىر جاراتۋشى ءوزى عانا بىلەدى.

نۇرجىگىتتى قولقالاپ ولەڭ وقىتتىق. كوكدەك مارالباي اتاسى سياقتى مۇڭعۇلكۇرەنىڭ جاڭبىرىنداي توگىپ-توگىپ جىبەردى.

زامان ءوتىپ بارادى، زامان ءوتىپ.

جاستىعىمدى وزىمەن الا كەتىپ.

ارت جاعىما قاراسام كەلەدى ەكەن،

بالاپان مۇرتتى جىگىت بوپ بالام ءوسىپ.

جىلدار ءوتىپ بارادى جىلدار ءوتىپ،

كەتىپپىز قىرىق دەگەن قىردان ءوتىپ.

قىزىعىنا تويماعان قايران جاستىق،

ءبىر كۇنگىدەي كەتىپتى- اۋ زىرلاپ ءوتىپ!

ايلار ءوتىپ بارادى ايلار ءوتىپ،

بۇل ومىردە ءجۇرمىز-عوي سايران ەتىپ.

ارتى ەلەس، الدى بۇلدىر قايران ءومىر،

بىلىندىرمەي باراسىڭ قايدا كەتىپ؟

كۇندەر ءوتىپ بارادى كۇندەر ءوتىپ،

ءبىر قۋانىش ءبىر مۇڭمەن ىلمەلەسىپ.

تارىدايىن شاشىلعان اسىلدارىم،

قۇتتى بولسىن باس قوسۋ! ال ەندى اشىل ءبارىڭ.

دستارحان باستالدى، دۇركىرەتىپ تويلادىق، قۇرمانالى كۇي ساندىقتى سارناتىپ جانىندا نۇرسەرىك قوڭىر داۋسىمەن ءاندى اۋەلەتىپ ءتۇننىڭ ورتاسىنا جاقىنداپ قايتتىق. ىشمدىكسىز ماس بولدىق، ەرتەسى كوككە شىعىپ ۇلتتىق سپورتتىق ويىندارىمىزدى اينالامىزعا پاش ەتتىك، نۇرجىگىتتىڭ جازعان گيمين ساباقتاستار باس قوسۋىندا قورمەن ورىندادىق.

توعىسقان ءبىر ارناعا تىلەكتەرى،

اۋزىن اشسا كورىنگەن جۇرەكتەرى.

بىرىكسىن ءار كەزدەدە بىلەكتەرى !

التىن قانات، ءۇيسىن تاۋ تۇلەكتەرى.

قايىرما:

بالاپان ەدىك سارى اۋىز،

ءبىر ۇيادان ۇشىپ تۇلەدىك.

تۋعان جەردەن الىستاپ ،

اتا جۇرتقا كەپ ەدىك .

اياۋلى ساباقتاستار قىيماستارىم،

دوس قۇربى اعايىنسىڭ سىرلاس ءبارىڭ.

قۇلىن تايداي تەبىسكەن قۇرداستارىم،

بىرگە جاز باقىتتى ءومىر جىر داستانىن !

قايىرماسى:

الدىڭدا ۇزاق جول جاتىر،

ءساتتى بولسىن ساپارىڭ !

كوڭىلدە قاياۋ بولماسىن !

سيرەمەسىن قاتارىڭ !

ساباقتاس التىن جاندى اق كوڭىلدى،

حابارسىز وتكىزدىك-ءاۋ تالاي جىلدى.

توعىسقان ءبىر ارناعا تىلەكتەرى،

اۋزىن اشسا كورىنگەن جۇرەكتەرى.

بىرىكسىن ءار كەزدەدە بىلەكتەرى !

التىن قانات، ءۇيسىن تاۋ تۇلەكتەرى.

قايىرما:

بالاپان ەدىك سارى اۋىز،

ءبىر ۇيادان ۇشىپ تۇلەدىك.

تۋعان جەردەن الىستاپ ،

اتا جۇرتقا كەپ ەدىك .

اياۋلى ساباقتاستار قىيماستارىم،

دوس قۇربى اعايىنسىڭ سىرلاس ءبارىڭ.

قۇلىن تايداي تەبىسكەن قۇرداستارىم،

بىرگە جاز باقىتتى ءومىر جىر داستانىن !

قايىرماسى:

الدىڭدا ۇزاق جول جاتىر،

ءساتتى بولسىن ساپارىڭ !

كوڭىلدە قاياۋ بولماسىن !

سيرەمەسىن قاتارىڭ !

ساباقتاس التىن جاندى اق كوڭىلدى،

حابارسىز وتكىزدىك-ءاۋ تالاي جىلدى.

شيرەك عاسىر وتكەندە ديدارلاستىق،

تۋىستاي وتكىزەيىك قالعان كۇندى !

قايىرماسى:

ەسەلەپ ارتسىن قاشاندا،

ىنتىماق ىرىس بەرەكەڭ !

امان- ساۋ بولساق ءبارىمىز ،

باقىت دەگەن سول ەكەن.

سولاي قيماي-قيماي شاشلىق جەپ، قۋىرداققا تويىپ كەشتە ۇيگە ورالدىق. بىزدەردى ايەلىمىز قىزىعادا، قىزعانادا قارسى الدى.

***

جاقىندا نۇرلان دەگەن ساباقتاسىمىز ۇلىن ۇيلەدى، عالامات توي جاسادى، بۇل جولى جۇبايلارىمىزبەن ءبارىمىز باردىق، جىگىتتىڭ ءۇش جۇرتى بولسا ءتورتىنشى جۇرتى ساباقتاستار ەكەنىن ەلگە كورسەتتىك. الدا تاعى كورەر قىزىعىمىز كوپ بولسىن. ۇل-قىزدارىمىزدى ۇيلەپ، ويناپ كۇلىپ ءومىردىڭ بال ءدامى تاڭدايدان كەتپەي جۇرە بەرەيىك. ءبىز ءبىر داۋىردە جاساعانىمىزعا باقتتىمىز.

مەن ويلاۋشى ەدىم ەلدىڭ ءبارى قولفوننىڭ ىشىندە تۇنشىعا ءومىر سۇرەدى دەپ، مەنىڭ ساباقتاستارىم ونداي توپتان ەمەس ەكەن، قوڭىر تىرلىگىن كەشىپ ادال ەڭبەگىمەن وتباسىن اسىراپ وتىرعان ىزگى جاندار. يا، ۇستازى جاقسىنىڭ ۇستامى جاقسى دەگەن ءبىزدىڭ مۇعالىمدەر جاقسى بولعان. ورتاق چاتتا سۇيكىمسىز سىمايلىك، ساۋدا، بوس ءسوز تاعى باسقا نارسەلەر جوق، قاعىتپا ءسوز،  ارتىق تىستەۋىك قالجىڭ، مىسقىل، سايقى-مازاق اتىمەن جوق. سودان-اق ساباقتاستاردىڭ ىشكى جان الەمىن بايقاۋعا بولادى. تۋعان جەردى تاستاپ، تۋعان ەلدەن الىستاپ كەلگەندە ەل بولىپ جۇرت بولىپ جۇرگەنگە نە جەتسىن.

نۇرحالىق ابدىراقىن

Abai.kz