ءيا، قارجى نارىعىندا «قارىز كوەففيتسيەنتى» دەگەن ۇعىمدى بۇدان بىلاي ءجيى ەستيتىن بولامىز. رەسمي تىلدە ول «كوەففيتسيەنت دولگا ك دوحودۋ زاەمششيكا» بولسا، مەملەكەتتىك تىلدە بەكىتىلگەن بالاماسى — «قارىز الۋشىنىڭ كىرىسىنە قارىز كوەففيتسيەنتى». بۇل تۋرالى قارجىلىق ساۋاتتىلىق تەلەگرام ارناسى جازدى.

قازىر ۇلتتىق بانك وسىعان قاتىستى مىندەتتى نورماتيۆ ەنگىزۋ ماسەلەسىن قاراستىرىپ جاتىر. ەستىگەندە — قۇلاققا، وقىعاندا — كوزگە اۋىر تيەتىنى راس. بىراق، شوشىماڭىز، قازىر ونى بارىنشا تۇسىنىكتى تىلدە جەتكىزىپ كورەيىك. قىسقارتىپ العاندا، «قارىز كوەففيتسيەنتى» دەگەن — ادامنىڭ تابىسىنا قاراعاندا قارىزى قانشالىقتى كوپ ەكەنىن كورسەتەتىن ولشەم.

ياعني، مىناداي مىسال: ءبىز كرەديت الۋىمىز كەرەك. بانككە بارامىز. كرەديتور بىزگە قارىز بەرمەس بۇرىن موينىمىزداعى قارىز بەن تابىسىمىزدى ەسەپتەيدى. ەگەر تاپ قازىر ءبىزدىڭ موينىمىزدا كرەديت/يپوتەكا/راسسروچكا تۇرسا، ونىڭ ۇستىنە تاعى كرەديت العىمىز كەلسە، قارجى ۇيىمدارى ويلانۋعا مىندەت الادى — تابىسىمىز ونىڭ ءبارىن ۋاقىتىندا جاۋىپ وتىرۋعا جەتە مە، جەتپەي مە؟

مىنە، بانكتەر بۇدان بىلاي وسىعان قاتتى ءمان بەرەتىن بولادى. مۇنداعى ماقسات — حالىقتى قارىزعا باتىرىپ جىبەرمەۋ. موينىنا ارتىق جۇكتەمە ارتپاۋ. سەبەبى سوڭعى جىلدارى حالىقتىڭ نەسيە الۋ قارقىنى وتە جوعارى. كرەديت كوپ، تابىس از. سونىڭ سالدارىنان ادامدار قارىزعا باتىپ، ۋاقىتىندا وتەي الماي جاتىر.

ياعني، جالپاق تىلمەن ايتقاندا، بۇل جاڭا باستامانىڭ ءمانى — «تابىسى از ادامعا كوپ نەسيە بەرمەيىك، حالىقتى دا، بانكتى دە قورعاپ قالايىق» دەگەن ساياسات. بۇل سالانى وسىلاي رەتتەمەسە، حالىق قارىزدان قارىزعا باتىپ، بانكتەردىڭ پورتفەلى بۇزىلىپ، تۇتاس ەكونوميكاعا قاۋىپ ءتونۋى مۇمكىن.

بۇل اڭگىمە نەگىزى بىلتىر تامىزدان باستاپ ايتىلا باستاعان-دى. مەملەكەت «قارىز كوەففيتسيەنتى» بويىنشا كورسەتكىشتى تەك باقىلاپ قانا وتىر. ازىرشە ەشقانداي شەكتەۋ جوق. تەك حالىقتىڭ قارىزى مەن تابىسى تۋرالى مالىمەت جينالىپ جاتىر. كەيىن ناقتى شەكتەۋ قويۋ ءۇشىن دۇرىس ستاتيستيكا قالىپتاستىرعىسى كەلەدى.

بۇل جەردە قارجى رەتتەۋشىلەرىنىڭ پوزيتسياسىن بىلاي تۇسىندىك: «كرەديتتى قالاي بولسا سولاي تاراتپاي، ادامنىڭ تابىسىنا قاراپ بەرۋ كەرەك». ايتا كەتسەك، رەتتەۋشىلەردەن — ۇلتتىق بانك — بۇل جەردە تەك نورمانى ازىرلەۋشى، ەسەپتەۋشى. ال، ونى ەنگىزىپ، تالاپ قويۋ جاعى قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ قۇزىرىندا بولۋعا ءتيىس. سول كەزدە:

جۇرت «الىنە قاراپ»، ياعني قارىزدى تابىسىنا شاقتاپ الادى، دەمەك، كەيىن تولەي الماي قينالمايدى — ءوزى ءۇشىن جاقسى.

بانكتەر دە ويلانباي بەرە سالمايدى — كرەديت پورتفەلىن ساقتايدى.

ەلدە قارجى جۇيەسى الدەقايدا تۇراقتى بولادى — حالىق جاپپاي بانكروت بولۋدان امان قالادى، قاۋىپ سەيىلەدى.

تاقىرىپقا «تۇزدىق»:  FinTech كومپانيالار قازاقستاندا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن ەكەن. ول تۋرالى اقپاراتتى TENGENOMIKA كانالىنان كوردىم. سول مالىمەتكە سۇيەنسەك، قازاقستاندىق ءاربىر ءتورتىنشى ازامات ساۋداداعى «سكيدكالارعا» ىلىگۋ ءۇشىن قارىز الىپتى. ياعني، حالىقتىڭ 25%-تەن كوبى «ارزان كەزدە الىپ قالايىن» دەپ نەسيە راسىمدەگەن. سونداعى نەگىزگى سەبەپ:

ايلىققا دەيىن اقشانىڭ جەتپەۋى — 30%

وتباسىنا قاجەت زاتتاردى الۋ كەرەك بولعان — 16,7%

«سكيدكادان» قۇر قالمايىن» دەگەن وي، ياعني «جومارت جۇما» دەگەن سەكىلدى اكتسيالاردىڭ «قۇربانى» — 31,4%

وسى نەسيە العانداردىڭ 55,9%-ءتى كەيىن قيىندىققا تاپ بولعان. اقشاسى جەتپەگەسىن قارىزدى ۋاقىتىندا جابا الماعان.

Abai.kz