الەمدە پايدا بولعان ءبىر ساتتىك قازاق اربيتراجى. فرس سىزعان تراەكتوريا تەڭگەگە قالاي اسەر ەتەدى؟

كۇنى تىم ەرتە باتاتىن ەلدە ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءبىر پايداسى بار. كەشكە قاراي وسىنداي ەلدەردىڭ حالقى كەنەتتەن ءوز بولاشاعىنا الاڭداي باستايدى دا، سالماقتى ساراپتامانى وقۋعا كادىمگىدەي كىرىسەتىنىن بايقادىم. مەن سياقتى اۆتورلارعا لايفحاك - ساراپتاما جازباڭىزدى كەشكى 9-دان كەيىن جاريالاڭىز.

اقش فەدەرالدى رەزەرۆ جۇيەسىنىڭ ىشىندەگى ءبىرشاما تارتىستان كەيىن "كوگەرشىندەر" "قىرانداردان" داۋىس سانى بويىنشا اسىپ ءتۇسىپ، فرس ستاۆكاسى 0,25 پايىزعا، نەمەسە قارجىگەرلەر تىلىمەن 25 ءبازيستى پۋنكتكە تومەندەيدى دەگەن پىكىر باسىم. مەنىڭ ويىمشا، ءدال وسىلاي بولادى. ناقتىسىن ەرتەڭ بىلە الامىز.

ءار ايتقان تەرمينىمدى ءتۇسىندىرىپ وتىرايىن. سوندا سىزگە پايداسى زور بولادى جانە كوزىڭىز اشىلا باستايدى.

1 ءبازيستى پۋنكت 0,01 پايىزعا تەڭ. سوندا 25 ءبازيستى پۋنكت، كەيدە ونى قارجىگەرلەر ب.پ. دەپ قىسقارتىپ ايتادى، 0,25% دەگەندى بىلدىرەدى. قازىر فرس ستاۆكاسى 3,75-4% دياپازونىندا بولسا، جانە ول ەرتەڭ 0,25 پايىزعا تۇسسە، وندا 3,5-3,75% كوريدورىندا بولادى. دەمەك، دوللارلىق كرەديتتەر ارزاندايدى، دوللاردىڭ قۇنى تۇسەدى، اقش سۋۆەرەندى وبليگاتسيالارىنىڭ (ترەجەريس) تابىستىلىعى مەن امەريكان بانكتەرى دەپوزيتتەرىنىڭ پروتسەنتى تومەندەيدى. وسى كەزدە ينۆەستورلار مەن سپەكۋليانتتار كەرىسىنشە اكتسيالار، التىن، كريپتا، دامۋشى ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك وبليگاتسيالارى سىندى كىرىستىلىگى جوعارىراق قۇرالدار ىزدەي باستايدى.

باعانا كوگەرشىندەر مەن قىراندار تۋرالى ايتتىم. بۇل شىن قۇستار ەمەس. قارجىگەرلەر تىلىندە ماكروەكونوميكانىڭ ءبىر-بىرىنە قاراما-قارسى ەكى پوزيتسياسى. كوگەرشىندىك پوزيتسيا دەگەنىمىز، بازالىق ستاۆكانى تومەن ۇستاپ، سول ارقىلى كرەديتتەردى ارزان قىلىپ، اقشا جيناۋدى ەمەس، جاراتۋدى ءتيىمدى قىلۋ. سوندا بيزنەس پەن تۇتىنۋعا اقشا كوپ كەلەدى دە، سونىڭ ەسەبىنەن ەكونوميكا وسە باستايدى. دەپوزيتتەر مەن وبليگاتسيالار ءتيىمسىز بولادى. ادامدار بيزنەسكە، كومپانيالاردىڭ اكتسيالارىنا كوبىرەك جۇمسايدى. مۇندا ءبارى جاقسى، بىراق ينفلياتسيا، ياعني قىمباتشىلىقتىڭ كۇرت ارتۋ قاۋپى بار.

"قىراندار" پوزيتسياسى تۋرا كەرىسىنشە. ولار ينفلياتسيانى قاتاڭ شەكارادا ۇستاۋ ءۇشىن، بازالىق ستاۆكانىڭ جوعارى دەڭگەيدە بولعانىن قالايدى. ماكرورەزەرۆتەر كوپ بولعانىن، قاتاڭ ۇنەمدەۋ رەجيمىن، حالىق دەپوزيتتە، ال ينۆەستورلار وبليگاتسيالاردا وتىرعانىن قۇپ كورەدى. سوندا نارىقتان ارتىق اقشا كەتىپ، تۇتىنۋ، ىسىراپ ازايادى. ينفلياتسيا تومەن بولادى.

قازىر فەدەرالدى رەزەرۆ جۇيەسىندە كوگەرشىندىك پوزيتسيا باسىم. ءبىر سوزبەن ايتقاندا ولار ەكونوميكالىق ءوسىم مەن تۇتىنۋ بەلسەندىلىگىن ينفلياتسيانىڭ تومەن بولۋىنان جوعارى قويىپ وتىر.

فرس شەشىمىنەن كەيىن الەمنىڭ ءىرى ەكونوميكالارىنداعى ورتالىق بانكتەر دە اقىرىنداپ ستاۆكالارىن بوساڭسىتا باستاماق. ولاردىڭ وبليگاتسيالارىنىڭ كىرىستىلىگى تومەندەيدى دەگەن ءسوز. كەشە ءازىربايجان ستاۆكاسىن ءسال ءتۇسىردى. ءدال وسى كەزدە الەمدەگى سپەكۋليانت/ينۆەستورلار ەكونوميكاسى تۇراقتى، رەزەرۆى مول، نارىعى اشىق جانە ۆاليۋتاسى ەركىن كونۆەرتتەلەتىن، ەڭ باستىسى مەملەكەتتىك وبليگاتسيالارى جاقسى تابىستىلىق بەرەتىن دامۋشى ەل ىزدەي باستايدى. ينفلياتسيانى تۇنشىقتىرۋ ءۇشىن بازالىق ستاۆكانى 18 پايىزدان تۇسىرمەي، قىراندار پوزيتسياسىنان اينىماي وتىرعان قازاقستان ءنومىرى ءبىرىنشى كانديداتقا اينالىپ شىعا كەلدى. سەبەبى ءبىزدىڭ تەڭگەلىك مەملەكەتتىك وبليگاتسيالاردىڭ تابىستىلىعى جىلدىق 19-20%-عا دەيىن جەتىپ وتىر. دەمەك، الەمدىك نارىقتا اربيتراج (ۆيلكا) پايدا بولدى جانە ينۆەستورلار بۇدان جاقسى تابىس كورە الادى. ولاردىڭ تەڭگەگە دەگەن سەنىمى ءبىزدىڭ مول حالىقارالىق رەزەرۆىمىزبەن بايلانىستى. ينۆەستورلار شوك جاعدايىندا ۇلتتىق بانكتىڭ ينتەرۆەنتسيا جاساپ، تەڭگە باعامىن جايلى دەڭگەيدە ۇستاپ قالاتىنىن بىلەدى. تەڭگە ءسال قۇبىلسا دا، 20% كىرىستىلىك بارلىق شىعىنداردى جاۋىپ، ۇستىنە دوللارمەن كەمىندە 7-8% تازا كىرىس الىپ كەلۋى ءتيىس.

سوندىقتان سپەكۋ-ينۆەستورلار تەڭگەلىك وبليگاتسيالاردى ساتىپ الۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ بيرجاعا دوللارلارىن الىپ كەلىپ، ونى تەڭگەگە ايىرباستاي باستادى. قازان-قاراشا ايىندا ولار 1,1 ميلليارد دوللار الىپ كەلدى. ال جەلتوقسان-قاڭتاردا وسى سوما ەكى ەسەگە ءوسۋى مۇمكىن.

تەڭگەگە سۇرانىس ارتقان سوڭ، USD/KZT جۇبىندا تەڭگەنىڭ كۇش الىپ، كۋرسى نىعاياتىنى زاڭدى. ءبىز وتكەندە كورگەن نىعايۋ فاكتىسى وسىعان بايلانىستى. ەگەر فرس ەرتەڭ ستاۆكانى تۇسىرسە، جاڭاسىن بىلاي قويعاندا ءبىزدىڭ ب/ۋ وبليگاتسيالارىمىزدىڭ وزىنە شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ سۇرانىسى كۇرت ارتاتىن بولادى. قىركۇيەك ايىنان بەرى قايتالاما نارىقتاعى مەملەكەتتىك وبليگاتسيالاردىڭ (مەۋكام) كەمىندە 40 پايىزىن شەتەلدىكتەر يەلەنىپ كەلەدى. بيىل قارجى مينيسترلىگى وبليگاتسيالار ورنالاستىرۋ ارقىلى كەم دەگەندە 8 تريلليون تەڭگە تارتتى.

وسىعان قاتىستى، نارىقتىڭ ءوزى تەڭگەنىڭ قۇلدىراۋىنا جول بەرمەيتىن بولادى. بىراق تاياقتىڭ ەكىنشى ۇشى بار. ينۆەستورلار قارىق بولىپ جاتقان 20% سۋپەركىرىستىلىك بانكەتىنىڭ سچەتىن كىم جابادى؟ ارينە، مەملەكەت. بيىل ءبىز ەسكى وبليگاتسيالاردى جابۋ، ونىڭ كۋپوندىق سىياقىسىن تولەۋ، باسقا دا قارىزداردى قايتارۋعا بيۋدجەتتەن 3,5 تريلليون تەڭگە جۇمسادىق. وبليگاتسيانىڭ كىرىس پايىزى جوعارى بولعان سايىن، ءبىز قايتارۋىمىز ءتيىس قارىز سوماسى كوبەيە بەرەدى.

ەكىنشىدەن. انتينفلياتسيالىق قۇرال رەتىندە مەملەكەتتىك وبليگاتسيالار ىشكى نارىقتان ارتىق اقشانى الىپ تاستاۋعا جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. شەتەلدىك اقشا سىرتتان كوپ كەلىپ، وبليگاتسيالارعا اۋىز سالسا، وندا مەملەكەتتىك قۇندى قاعازداردىڭ انتينفلياتسيالىق ەففەكتىسى السىرەپ قالادى. ول تەك تەڭگە كۋرسىنا جاعىمدى اسەر تانىتپاق.

تىم كۇشەيگەن تەڭگە ۇلتتىق قوردى سورلاتادى. سەبەبى كەلەسى جىلى بيۋدجەت قاجەتتىلىگى ءۇشىن ۇلتتىق قوردان 2,2 تريلليون تەڭگە الىنادى دەپ بەكىتىلگەن. ۇكىمەت جوسپارلاعان بازالىق ستسەناريدە كۋرس 540 دەپ ەسەپتەلىپ، 2,2 تريلليون تەڭگە ترانسفەرتىنە 4,07 ميلليارد دوللار جۇمسالادى دەپ ەسەپتەلدى. ال ەگەر دوللار 500 تەڭگە بولىپ ورنىقسا، وندا ۇلتتىق قوردان 4,4 ميلليارد دوللاردى جاراتۋعا تۋرا كەلەدى. بۇل 320 ميلليون دوللار ارتىق شىعىن.

مىنە الىستاعى امەريكاداعى فەدەرالدى رەزەرۆ جۇيەسىنىڭ ءبىر شەشىمى بىزدە وسىنداي قۇبىلىستار تۋدىرا الادى. بۇل ماڭىزدى ما؟ ارينە ماڭىزدى. ەندى سىزگە ءبىرشاما جايت تۇسىنىكتى بولدى دەپ ويلايمىن. كەلەسى پوست مۇناي ينۆەرسياسىنا ارنالادى. ووو، ول فەنومەنالدى تاقىرىپ.

ايبار ولجاەۆ

Abai.kz