قاشاندا شىندىقتى جاقتا. ويتكەنى جۇماقتا شىندىق پەن ىزگىلىك قاتار جۇرەدى. وتىرىك ايتۋدان اۋلاق بول، توزاقتاعى زۇلىمدىقتىڭ  ءوزى وتىرىك ايتۋدان باستالادى.

مۇحاممەد پايعامباردىڭ حاديسىنەن

ادىلەت تىلەسە، اتاڭنىڭ بولسىن ايىبىن ايت.

مۇحتار اۋەزوۆ

ەر جانىبەك ەسىمىن ۇلىقتاۋعا بايلانىستى 2006 جىلى 9 ماۋسىمدا الماتى قالاسىندا عالىمدار ۇيىندە «ەلىنە ۇران بولعان ەر جانىبەك» اتتى حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكەن ەدى.

وسى كونفەرەنتسيادان كەيىن ءوزىم بۇرىننان جيناقتاپ جۇرگەن ماتەريالداردىڭ باسىن قۇراپ «ەر جانىبەك» ء(ى-توم) كىتابىن قۇراستىردىم. كىتاپ فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور  بەلگىلى ادەبيەتشى عالىم زۇفار سەيىتجانۇلىنىڭ رەداكتورلىعىندا 2008 جىل ناۋرىزدا ەر جانىبەك حالىقارالىق قوعامدىق قورى جاعىنان الماتى قالاسىندا ەكى مىڭ دانامەن جارىق كورگەن بولاتىن. كىتاپتى كوپشىلىك وقىرمانعا جەتكىزۋ ماقساتىندا 2008 جىلدىڭ 16-مامىرىندا الماتىداعى مەملەكەتتىك ورتالىق مۇراجايدا «ەر جانىبەك» كىتابىنىڭ تۇساۋى كەسىلگەن ارنايى تانىستىرىلىم ءوتتى.

قاشاندا شىندىقتى جاقتا. ويتكەنى جۇماقتا شىندىق پەن ىزگىلىك قاتار جۇرەدى. وتىرىك ايتۋدان اۋلاق بول، توزاقتاعى زۇلىمدىقتىڭ  ءوزى وتىرىك ايتۋدان باستالادى.

مۇحاممەد پايعامباردىڭ حاديسىنەن

ادىلەت تىلەسە، اتاڭنىڭ بولسىن ايىبىن ايت.

مۇحتار اۋەزوۆ

ەر جانىبەك ەسىمىن ۇلىقتاۋعا بايلانىستى 2006 جىلى 9 ماۋسىمدا الماتى قالاسىندا عالىمدار ۇيىندە «ەلىنە ۇران بولعان ەر جانىبەك» اتتى حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكەن ەدى.

وسى كونفەرەنتسيادان كەيىن ءوزىم بۇرىننان جيناقتاپ جۇرگەن ماتەريالداردىڭ باسىن قۇراپ «ەر جانىبەك» ء(ى-توم) كىتابىن قۇراستىردىم. كىتاپ فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور  بەلگىلى ادەبيەتشى عالىم زۇفار سەيىتجانۇلىنىڭ رەداكتورلىعىندا 2008 جىل ناۋرىزدا ەر جانىبەك حالىقارالىق قوعامدىق قورى جاعىنان الماتى قالاسىندا ەكى مىڭ دانامەن جارىق كورگەن بولاتىن. كىتاپتى كوپشىلىك وقىرمانعا جەتكىزۋ ماقساتىندا 2008 جىلدىڭ 16-مامىرىندا الماتىداعى مەملەكەتتىك ورتالىق مۇراجايدا «ەر جانىبەك» كىتابىنىڭ تۇساۋى كەسىلگەن ارنايى تانىستىرىلىم ءوتتى.

تۇساۋكەسەرگە قاتىسقان كورنەكتى عالىمدار مامبەت قويگەلدين، تۇرسىنبەك كاكىشەۆ، ءنابيجان مۇحامەتحان ت.ب-لار كەزەك-كەزەك ءسوز الىپ ەر جانىبەك بەرداۋلەتۇلىنىڭ ەرلىكتەرىنە توقتالىپ، كىتاپتىڭ قۇندىلىعىن ءسوز ەتىستى. بۇل حابار باق وكىلدەرى ارقىلى بۇكىل ەلگە تارادى. وسى باس قوسۋدا مەن بۇل كىتاپتىڭ ەر جانىبەك جايىنداعى ەڭبەكتىڭ ءى-تومى ەكەنىن، ەندى ءۇش تومنىڭ دايىندالىپ جاتقانىن، جالپى ءتورت تومدىق ەڭبەك ەكەنىن ەسكەرتكەن بولاتىنمىن.

قولدان قولعا وتكەن «ەر جانىبەك» كىتابى ەل ىشىنە عانا تاراپ قالماستان قىتاي، تۇركيا، موڭعوليا، گەرمانيا ەلدەرىندەگى اعايىنداردىڭ قولىنا دا ءتيدى.

ءسويتىپ جۇرگەن كۇندەردىڭ بىرىندە «ەر جانىبەك حالىقارالىق قوعامدىق قورىنىڭ» قۇرىلتايشىلارىنىڭ ءبىرى، جەكە كاسىپكەر ايبىن اۋباكىرۇلى ماعان تەلەفون شالىپ، ەر جانىبەك ەسىمىن ۇلىقتاۋعا بايلانىستى بىرنەشە ازاماتتىڭ ىزدەپ جۇرگەنىن ايتتى.

ولار بۇگىندەرى ەر جانىبەك كەسەنەسىن قالاۋدا كورنەكتى ەڭبەك سىڭىرگەن قانات سۇلەيمەنوۆ جانە ءانۋار، مۇحتار دەگەن جىگىتتەر ەكەن. اڭگىمەمىز جاراسىپ، ۇزاق سىرلاستىق. ولار ەر جانىبەكتىڭ كەرەي ەكەنىنەن باسقا ەشقانداي تاريحي دەرەك بىلمەيتىندىكتەرىن ايتىسىپ، ماتەريالدار بولسا بەرۋىمدى ءوتىندى. مەن «ەر جانىبەك» كىتابىنىڭ سەكسەن داناسىن سىيلاپ ەدىم قاتتى قۋاندى. ءارى وسى جۇمىستى باستاعان ءبىزدىڭ وزدەرىنىڭ كەسەنە قالاۋىنا رۇحسات بەرۋىمىزدى، ۇلكەندەردى جيىپ باتاسىن الۋ ويى بارلىعىن ءبىلدىردى. ءبىز قۋانا كەلىسىپ ايبىننىڭ يەلىگىندەگى «شاعان» رەستورانىندا اس ۇيىمداستىرىپ، باتىر رۋحىنا قۇران باعىشتادىق. ءارى اسقا جينالعان قاۋىمعا «ەر جانىبەك» كىتابىن سىيلاپ، ازاماتتارعا العىسىمىز بەن اق باتامىزدى بىلدىردىك.

ارادا كوپ وتپەي ياعني 2008 جىلدىڭ تامىزىندا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ جارما اۋدانىنداعى باتىر زيراتىنىڭ باسىنا ءۇي تىگىپ، كەسەنەنىڭ ىرگە تاسىن قالاۋ ءراسىمىن وتكىزدىك.

ەر جانىبەك حالىقارالىق قورىنىڭ اتىنان اس بەرگىزدىم. قانات سۇلەيمەنوۆ باستاعان ازاماتتار بىرگە بولىپ، اسقا نەسىپبەك ايتۇلى، دۇيسەنباي سەليحانوۆ سەكىلدى ءبىراز قوناقتار كەلدى. باس قوسۋعا جينالعان قاۋىمعا تارتۋىم تاعى دا «ەر جانىبەك» كىتابى بولدى.

ەر جانىبەك ەسىمى نەگە ۇلىقتالمايدى دەپ جۇرگەندە قاناتتىڭ كەسەنە جۇمىسىن ءوز موينىنا الىپ ىسكە كىرىسكەنىنە ەرەكشە قۋانىشتى ەدىك.

2009 جىلدىڭ اقپانىنا كەلگەندە وسى ازاماتتاردىڭ اۋزىنان شاكارىم اتىنداعى سەمەي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «الاشتانۋ» عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى تۇردىقۇل شاڭبايدىڭ «ەر جانىبەك» اتتى تاعى ءبىر كىتاپ جازىپ جاتقانىن ەستىپ كوڭىلىمىز ودان ارى لەپىردى. نەگە دەيسىز عوي. ابىلاي حان داۋىرىندەگى اتاقتى باتىر ەر جانىبەك بەرداۋلەتۇلىنىڭ تىكە ۇرپاقتارىنىڭ قىتاي اسىپ كەتۋىنە بايلانىستى كەڭەس وداعىمەن قىتاي اراسىنداعى ەجەلگى الاكوزدىكتەر سالدارىنان باتىر ەسىمى تىم سيرەك اۋىزعا الىناتىن بولعان. باسىنا دا ەسكەرتكىش قويىلماعان. كەيبىر تاريحشىلار تارحان جانىبەكپەن شاتىستىرىپ ەر جانىبەك ەسكەرۋسىز قالىپ ەدى. ەندەشە قازاق  تاريحىنداعى وسى ءىرى تۇلعانى ءوز حالقىنا قايتا تابىستاۋ ماقساتىندا مەن ءبىر ەمەس ءتورت تومدىق ەڭبەك دايىنداپ جاتسام، ەندى وعان تۇردىقۇلدىڭ ءبىر كىتابى قوسىلىپ بەس توم بولسا ءبىز قۋانباي، كىم قۋانسىن!؟

شاكارىمتانۋعا ەڭبەك ءسىڭىرىپ جۇرگەن جاس عالىم ەر جانىبەككە قاي قىرىنان كەلەر ەكەن دەپ كىتاپتى اسىعا كۇتتىك. اقىرى ول كۇنگە دە جەتتىك.

جاقىندا عانا (22. 09. 2009) سەمەي مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا ەر جانىبەك رۋحىن ۇلىقتاۋعا ارنالعان «قازاق حالقىنىڭ جاۋىنگەرلىك ءداستۇرى جانە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋ» اتتى حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا ءوتتى.

ءبىر قىزىعى سوزگە شىعۋشىلار قۇلاق تۇندىرارلىق جارناماسىن جاساپ جاتقان ت. شاڭباي مىرزانىڭ كىتابى جۇرتقا تاراتىلمادى. توردەگى مىنبەردە وتىرعانداردىڭ الدىندا بىردە ولاي بىردە بۇلاي جاعالاپ جۇرگەن قىزىل تىستى كىتاپقا قاراپ جۇرت تامسانىپ وتىر. كونفەرەنتسيانىڭ سوڭىنا دەيىن تاراتىلاتىن شىعار دەگەن ءۇمىتىمىز سەلگە كەتتى. ەشقانداي شەشىم قابىلدانباي اسىعىس اياقتاعان كونفەرەنتسيادان شولىركەپ سىرتقا شىققانىمىزدا اتىن ەستىگەنىم بولماسا ءوزىن كورمەگەن تۇردىقۇل مىرزاعا جابىسا كەتتىم: «كىتابىڭىزدان ءبىر دانا السام دەپ ەدىم». تۇردىقۇل مىرزا تانىماستى سىيلاماس دەدى مە مەنەن ۇركە الىستاپ: «استا، استا بەرەمىز» دەپ سىرعاقتاي جونەلدى. «عىلىمي كىتاپ عىلىمي كونفەرەنتسيادا تاراتىلماي استا تاراتىلعانى نەسى» دەۋگە ۇلگەرمەي قالدىم.

اقىرى باتىردىڭ باسىنا قويىلعان كورنەكتى ەسكەرتكىشتىڭ اشىلۋىنا ارنالعان جارماداعى اسقا دا ات باسىن تىرەدىك. شاڭباەۆ مىرزا شاڭىن كورسەتپەي كەتتى. اس تارارعا تاياعاندا اقساقالدارعا كىتاپ سىيلاعانىن ەستىدىم. ماڭايىمدا جۇرگەن ۇلان باپين، رىسبەك توقتاسىن دەگەن جىگىتتەر تۇردىقۇل مىرزانىڭ «ەر جانىبەكتى» ەكى مىڭ تەڭگەدەن ساۋدالاپ جۇرگەنىن، وزدەرىنىڭ ءبىر-ءبىر دانا كىتاپ ساتىپ العانىنان حاباردار ەتتى.

ت. شاڭباي مىرزانى تابا الماي شالدىعىپ جۇرگەندە ورالمانداردىڭ «اسار» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى قايرات بوداۋحان مەن «كوش» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى باقىتبەك ءبامىشۇلى جانە بەلگىلى ادەبيەتشى احمەتجان قايبار كەزىگىپ، قولىم جەتپەي جۇرگەن «اسىل كىتاپتى» پاراقتاي كورسەتتى. ءوز كوزىمە ءوزىم سەنەر ەمەسپىن. كىتاپ مازمۇنىنا كوز جىبەرسەم ءوزىمنىڭ «ەر جانىبەگىمنىڭ» كوشىرمەسى.

«ەر جانىبەك» اتالاتىن بۇل كىتاپ «الاشتانۋ» ورتالىعىنىڭ دايىنداۋىمەن 2009 جىلى شىلدەدە سەمەي-نوۆوسيبيرسك «تالەر-پرەسس» باسپاسىنان 1000 دانامەن جارىق كورىپتى.

ءدال وسى كەزدە ورتا جاستارداعى ەكى ايەل مەنى ىزدەپ كەلە قالدى. تانىسقاندارىنا قۋانىشتىلىعىن ءبىلدىرىپ، سۋمكاسىنان مەن قۇراستىرعان «ەر جانىبەكتى» الىپ شىعىپ قولتاڭبا سۇرادى. سول-اق ەكەن اينالامدى قورشاپ تۇرعان جىگىتتەر ەكى كىتاپتى سالىستىرا باستادى. ەكى كىتاپتىڭ  ايىرماسى جوق. بار بولعانى ءبىرىنشى كىتاپتان ءتورت اۆتوردىڭ ماقالاسى الىنىپ تاستالعان. ولار ءجادي شاكەنۇلى، زۇفار سەيىتجانۇلى، ەرداۋلەت بەرلىباەۆ، باقىتبەك ءبامىشۇلى. سوڭعى «ەر جانىبەككە» ءۇش اۆتور قوسىلعان. ولار - سۇلتان تاۋكەيۇلى («اقىر جانىبەك» رومانىنان ءۇزىندى), جانات ءاحمادي («ەل يەسى» اڭگىمەسى), بايانعالي ءالىمجانوۆ (ولەڭى). بۇدان سىرت ا. تاتانايۇلىنىڭ ەسىمى قايتالانىپ، ءبىز (دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى) شىعارعان «ەل قورعانى ابىلاي»  داستانىنان ءۇزىندى قوسىلىپتى. قالعان ون بەس تاقىرىپ ءتۇپ-تۇگەلىمەن، ءوڭىن وزگەرتپەي، قازدىڭ بالاپانىنداي ءتىزىلىپ مۇندا ءجۇر.

ەكى كىتاپتىڭ ىشكى ۇقساماستىعى وسى عانا. تەك تونى باسقا. اۋىل ءۇيدىڭ مونشاعىن كۇندىز ۇرلاپ، تۇندە تاققان عالىمداردىڭ «ەر جانىبەگى» مەن شىعارعان كىتاپقا قاراعاندا ايباتتى كورىنىپ، جارقىراپ تۇر.

«مۇمكىن سىلتەمە بەرگەن شىعار» - دەپ كىتاپتى اۋدارىپ-توڭكەرىپ كورىم-اق قارادىق. سىلتەمە - ادەبيەتتەر ءتىزىمى اتىمەن جوق. ەر جانىبەككە بايلانىستى ەڭ العاش رەت زەرتتەۋ ماقالاسىن جازىپ جاريالاعان زۇفار سەيىتجانۇلى مەن قازاقستاندا باتىر جايىندا تۇڭعىش كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرىپ، تۇڭعىش كىتاپ شىعارعان ءجادي شاكەنۇلىنىڭ ەسىمى تۇگىلى «ەر جانىبەك» كىتابىنان پايدالانعاندارى ەشقانداي اۋىزعا الىنباعان. كىتاپتى قۇراستىرعاندار: تالاپبەك تىنىسبەكۇلى، سەرىكقازى قوراباي، تۇردىقۇل شاڭباي. ولار بۇدان بۇرىن وسى اتتاس كىتاپتىڭ شىققانىنان مۇلدە حابارسىز سياقتى.

تالاپبەكتىڭ ەسىمىن كورگەندە جىل باسىنداعى ءبىر ءىس ويىما ورالا كەتتى. دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنداعى كەڭسەمدە وتىر ەدىم وزىمە سىيلاس ءىنى بولىپ جۇرگەن تالاپبەك كىردى. اندا-ساندا بىردەمە جازاتىنى بار. اعالاپ-جاعالاپ جۇرەدى. جاقىندا ۇيلەنۋ تويى بولىپ، شامامىزشا جاردەم جاساپ، ءۇي بولۋىنا ۇلەسىمىزدى قوسقانبىز. امان سالەمنەن سوڭ: «اعا، سىزدە ءوزىڭىز شىعارعان «ەر جانىبەك كىتابىنىڭ ەلەكتروندىق نۇسقاسى بار ما؟» دەپ سۇرادى. مەن: «ونى قايتەسىڭ؟» - دەدىم. «ءوزىم جۇمىس اتقارىپ وتىرعان م. و. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ەجەلگى ادەبيەت ءبولىمى ەسكى جىرلاردى جيناي ءجۇر دەپ تاپسىرىپ ەدى. سوعان ەر جانىبەك جايىندا جازىلعان داستانداردىڭ ءبىرىن كىرگىزەيىن دەپ ويلاپ ەدىم» - دەدى جاي عانا. مەن قۋانا كەلىسىپ: «ونداي يگىلىككە بەرمەگەندە قايتەم»- دەپ، «ەر جانىبەك» كىتابىنىڭ قاتەسى قارالعان ەڭ سوڭعى نۇسقاسىن كومپيۋتەردەن شىعارىپ، ول ۇسىنعان ديسكىگە جازىپ بەردىم.

قازىرگى قايران قالىپ وتىرعانىم، سول تالاپبەككە بەرگەن نۇسقادان مىنا كىتاپقا بەرىلگەندە ءتورت اۆتوردىڭ ماقالاسى عانا قىسقارىپتى. ونىڭ ورنىنا جاڭادان ءۇش اۆتوردىڭ ەسىمى قوسىلعان. ءۇتىر نۇكتەسىنەن تارتىپ، مەن رەداكتسيالىق وڭدەۋدەن وتكىزگەن ءسوز-سويلەمىنە  دەيىن وزگەرمەگەن. «ەر جانىبەكتىڭ» مەن قۇراستىرىپ شىعارعان ءى-تومىندا ءار شىعارمانىڭ قايدان الىنعانى بەرىلگەن بولاتىن. مۇندا دا سول قالپىندا ءجۇر. ءتىپتى مۇنى «قۇراستىرۋشى عالىمدار» «ءبىز دە بۇرىنعى نۇسقاسىنان العانبىز»  دەۋ ءۇشىن ادەيى قوسقان سياقتى. بىراق ولار مەنىڭ ءار قانداي تۇپنۇسقانى باسپا ولشەمى مەن وقىرمان ورەسىنە باعىتتاپ وزگەرتىپ پايدالانعانىمدى بىلمەيتىن ەدى. ماسەلەن كەي جەردەگى «اباق كەرەيدى» «كەرەي» دەپ، كەي جەردەگى كەمشىل سوققان دەرەككە تولىقتىرۋ قوسۋ دەگەندەي. وسىلايشا ولار «كۇندەردىڭ بىرىندە داۋ بولىپ جاتسا، قىتايدا جارىق كورگەن اۋەلگى نۇسقاسىنان العانبىز» دەيتىن سوڭعى مۇمكىندىكتەرىنەن ايرىلعاندارىن دا سەزبەدى. ۇرلىقتىڭ اتى ۇرلىق - شودىرايىپ تۇر. كىتاپتى شىعارۋشى، جاۋاپتى رەداكتور تۇردىقۇل مىرزا كىتاپتى قارجىلاندىرۋشى قانات سۇلەيمەنوۆ پەن ءانۋار بيمۋرزيننەن ءبىر اقشا السا، ەڭبەكتەنبەي-اق قولعا كەلگەن «التىن كىتاپتى» ساۋداعا سالىپ پايداعا بەلشەدەن باتىپ جۇرگەن كورىنەدى. تىم قۇرىسا كوشىرگەنىنە دە ەڭبەكتەنبەي، «جانسىزى» ارقىلى ەلەكتروندىق نۇسقانى الدىرىپ، دايىن ولجاعا «اڭداتۋ» اتالاتىن كىرىس ءسوز جازىپ، ءوز ەڭبەگى رەتىندە جارنامالاپ ءجۇر. كيەلى ۇستاز اتىن كىرلەتىپ، بۇيرەگى بۇلك ەتپەي دانىشپان رەتىندە سايراپ تۇرعانىن قايتەرسىڭ. تۇردىقۇل مىرزانىڭ كونفەرەنتسيادا كىتاپ تاراتپاي قاشقاقتاپ جۇرگەنىنىڭ ءمانىسىن ەندى ءبىلدىم. كونفەرەنتسيانىڭ الدەكىمدەردەن الاڭداعانداي اسىعىس اياقتالعانىنىڭ دا سەبەبى تۇسىنىكتى بولدى. مۇندايدى قازاق ساسقان ۇيرەك ارتىمەن سۇڭگيدى دەپ جاتۋشى ەدى.

ونىمەن قويماي «قورىققان بۇرىن جۇدىرىقتايدى» دەگەندەي كىتاپتىڭ باس-اياعىن ساليقالى ادامداردىڭ ەسىمىمەن تولتىرىپتى. وقىپ كورەيىك:

«رەداكتسيا القاسى - باستاماشىل توپ: تۇرسىنبەك كاكىشەۆ، داۋلەت تۇرلىحانوۆ، ءانۋار بيمۋرزين، قانات سۇلەيمەنوۆ، ايبەك كارىموۆ (جەتەكشى), نەسىپبەك ايتۇلى، شايمۇرات وتەپباەۆ، تۇردىقۇل شاڭباي».

مىنە، ت. شاڭبايدىڭ ويىنشا وسى ەسىمدەر تۇرسا وعان ەشكىمنىڭ ءتىسى باتپايتىن كورىنەدى. باسقاسىن بىلمەيمىن، ادەبيەت  ءۇشىن اقيقاتتى ايتۋدان شارشاماي كەلە جاتقان تۇرسىنبەك اعامىز بەن  باقاي قۋلىققا بارمايتىن داڭعىل كوكىرەك داۋلەت مىرزانىڭ بۇل «سۇمدىقتى» بىلمەيتىنىنە ەش كۇمانىم جوق.

ال، كىتاپتىڭ العاشقى بەتىنە پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ سۋرەتى باسىلعان. بۇل سۋرەتتىڭ بەرىلۋىنىڭ دە وزىندىك ەسەبى بار سياقتى. ماڭداي تەرمەن جازىلعان ادال ەڭبەكتىڭ بەتىندە نۇرەكەڭنىڭ نۇرلى ديدارى جارقىراپ تۇرسا ارينە قۋانار ەدىك. بىراق، ت. شاڭباي مىرزا بۇل جولى دا شالىس باسىپ، جاڭىلىس كەتكەن. مۇندا ەلباسىن ۇلىقتاۋدان كورى، ۇلى تۇلعانىڭ سۋرەتىن ۇرلانعان كىتاپتىڭ بەتىنە جاپسىرىپ، «كوزىر» رەتىندە پايدالانباق بولعانى بىردەن اڭعارىلادى. بۇدان وتكەن ماسقارالاۋ بولا ما؟! داعدارىس زامانىنداعى عالىمداردىڭ «جاڭا كىرىس كوزىن» تاپقان بەيشارالىق ءحالىن ەلباسىمىز سەزە قالسا شاڭباەۆتىڭ ءوزى تۇگىلى شاڭىن دا تاپپاي قالار ەدىك-اۋ.

ۇرپاققا ۇلاعاتتىلىق سىيلايتىن ۇستازدىق مىنبەردە جۇرگەن تۇردىقۇلدىڭ ادەبيەت عىلىمىنا جاساعان ۇرلىعى جاعاڭىزدى ۇستاتىپ، جانىڭىزدى تۇرشىكتىرەدى. ەرتەڭ كۇنى شاكىرتتەرىنىڭ بەتىنە قالاي قارايتىنىن دا بىلمەيسىڭ.

كىتاپتىڭ سوڭعى بەتتەرىنە كوز جۇگىرتەر بولساق ەشقانداي تۇسىنىكتەمەسىز داۋلەت تۇرلىحانوۆتى بەتكە ۇستاپ، كەسەنە قالاۋشىلاردىڭ سۋرەتىن كەلسە-كەلمەس جاپسىرا سالعان.

جاڭاعى ەلباسىمىزدىڭ سۋرەتىن ارزان ساۋدانىڭ ايىرباسىنا سالعانى سياقتى الەمدىك دەڭگەيدەگى ۇلكەن ازامات داۋلەتتى دە شاڭباەۆتىڭ جاسامپازدىعى قۋىرشاققا اينالدىرعىسى كەلەدى. ءسويتىپ كىتاپتىڭ بەتىن ن. ءا. نازارباەۆتىڭ سۋرەتىمەن اشىپ، سوڭعى بەتىن داۋلەت تۇرلىحانوۆپەن جاۋىپ، مىقتى «قالقان» ۇستاعان تۇردىقۇل مىرزا ايىبى اشىلىپ، ابىرويى ايرانداي توگىلەتىنىن ويلاماسا كەرەك. سۋدى لايلاپ بالىق ۇستاماقشى بولعان بالانىڭ قىلىعىن قايتالۋى بىردە كۇلكىڭىزدى كەلتىرسە، ەندى بىردە قابىرعاڭىزدى قايىستىرادى.

«شىركىن-اي، كىتاپتى شىعارۋدان بۇرىن ماعان حابارلاسىپ، پىكىر السا، بۇرىنعى كىتاپقا تاعى دا كوپ ماتەريال قوسىپ، وزگە كىتاپقا اينالدىرا سالۋ وپ-وڭاي ەدى عوي. ونداي بولعاندا شاڭباەۆتى شاڭعا قاپتىرۋدان امان الىپ قالار ەدىك-اۋ» دەپ قيالدايمىن مەن.

وسى ورايدا تاعى ءبىر كىتابىمنىڭ «قولدى» بولعانى ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. 2007 جىلى «اردا» باسپاسىنان شىققان «وسپان باتىر» كىتابىن العاش رەت مەن قۇراستىرىپ، باتىردىڭ نەمەرەسى وركەنبەك ءنابيۇلىنىڭ قولىنا بەرگەن ەدىم. ول كىتاپقا تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ ءوز ەسىمىن قوسقان بولاتىن. كەيىننەن دەمەۋشى تابۋىنا بايلانىستى داۋلەتكەرەي كاپۇلى دەگەن ازاماتتىڭ دا اتىن قوسقىسى كەلەتىنىن ايتقان. ماقۇلدىق بەرگەنمىن. ءسويتىپ العاشقى نۇسقانىڭ قۇراستىرۋشىلارى ج.شاكەنۇلى، د. كاپۇلى، ءو.ءنابيۇلى بولىپ جارىق كورگەن ەدى. كىتاپ ەكىنشى رەت مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرماسىمەن قايتا باسىلعاندا مەنىڭ اتىم الىنىپ تاستالىپتى. وركەنبەك پەن «اردا» باسپاسىنىڭ يەسى اسقار التايدىڭ قىنجىلا ايتۋىنشا بۇل «جوعالتۋ» «داۋلەتكەرەيدىڭ پىسىقتىعى» ەكەن. جىگىتتەرمەن «سوتتا سويلەسەرمىز» دەپ ءىستى كەيىنگە قالدىرعانمىن.

ەندى مىنە «وسپاننىڭ» داۋىنا «ەر جانىبەك» قوسىلدى.

باياعىدا اباي ءوزىنىڭ اعا-باۋىرلارىنىڭ وسىنداي وعاش قىلىقتارىنا كۇيگەنىنەن: «قاينايدى قانىڭ، اشيدى جانىڭ، قىلىقتارىن كورگەندە» دەپ كۇڭىرەنسە  كەرەك. م. و. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى مەن سەمەي مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى اتالاتىن قاسيەتتى شاڭىراقتاردىڭ استىندا وتىرعان ت. تىنىسبەكۇلى، س. قوراباي، ت. شاڭبايلاردىڭ جانە دە ايتىس اقىنى دەگەن اياۋلى اتتى جامىلىپ ەسىمى ەلگە بەلگىلى بولا باستاعان داۋلەتكەرەيدىڭ «قىلىقتارىن كورگەندە» «جانىڭىز اشيدى».

ءىنى وزىمدىكى بولعانمەن ادەبيەت پەن تاريح حالىقتىكى عوي. كوزىڭ اشىق، كوكىرەگىڭ وياۋ وتىرعاندا جاسالىپ جاتقان قياناتقا قالاي ۇندەمەي قالارسىڭ.

دەسەدە تۇردىقۇل سياقتىلاردىڭ تۇرلاۋسىز ىسىنەن كىتاپقا اتى جازىلعان ازاماتتارعا كىر جۇقپاسا ەكەن دەگەندى ويلاعاندا كىمدى كىنالارىڭدى بىلمەي شارشايسىڭ. باتىرلار رۋحى ءۇشىن ءبارىن كەشىرەيىنشى دەسەڭدە ازاماتتىق ار-ۇجدانىڭ كوتەرمەيدى. ۇستازدىڭ ۇرلىعىن تيماساق شاكىرتتى قالاي تاربيەلەيمىز، ۇرپاققا نە بەتىممەن قارايمىز دەپ كۇيزەلەسىڭ. ۇرلانعان كىتاپتىڭ ۇياتىنا كىمدەر كۇيەر ەكەن دەپ ءوزىڭ ءۇشىن ەمەس وزگەلەر ءۇشىن اللادان كەشىرىم سۇراعىڭ كەلەدى. اينالاڭدا جۇرگەن اعا-باۋىرلارىڭنىڭ ادامدىق اتقا قۇرمەت قىلىپ تەزىرەك تاۋباعا كەلۋىن تىلەيسىڭ. «شەكسىز مەيىرىمدى اللانىڭ كەشىرىمىنە يە بولساڭدار، حالىق تا سەندەردى كەشەر ەدى» دەگەندى جۇرەكتەرىنە قۇيعىڭىز كەلەدى.

اللا تاعالا بارىمىزگە سابىر، بەرەكە-بىرلىك، مەيىر، كەشىرىمدىلىك سىيلاسىن، اعايىن!.

سەندەردەن ەسە قايتارۋ ءۇشىن ەمەس، اداسقان سوقپاقتارىڭنان قايتارىپ،  دۇرىس جولعا سالۋ ءۇشىن ايتىپ وتىرمىن بۇل ءسوزىمدى! اق جۇرەگىمنىڭ اقيقاتى قور بولماسا ەكەن!