دەپۋتات تەمىر قىرىقباەۆ ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا باعانى تۇراقتاندىرۋ مەحانيزمدەرى ءتيىمدى جۇمىس ىستەمەي وتىرعانىن، ازىق-تۇلىك باعاسىن باقىلاۋدا كەمشىلىكتەر ورىن العانىن اتاپ ءوتتى.

«ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ جەكە كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە كورسەتىلىپ جاتقان مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ تيىمدىلىگى جونىندەگى ەسەبى قارالدى. بۇل ەكونوميكانىڭ ورنىقتى دامۋى، جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋ جانە ءوندىرىستى دامىتۋ تۇرعىسىنان اسا وزەكتى ماسەلە بولىپ تۇر. تالقىلاۋ بارىسىندا ۇكىمەتتىڭ بيزنەستى سۋبسيديالاۋ ساياساتىنىڭ ناقتى ناتيجەسى، ونىڭ جاريالانعان ماقساتتارعا سايكەستىگى جانە ەڭ باستىسى – بۇل شارالاردىڭ قاراپايىم ازاماتتاردىڭ تۇرمىسىنا قانشالىقتى اسەر ەتىپ وتىرعانى جونىندە وتكىر ءارى ورىندى سۇراقتار قويىلدى», - دەيدى دەپۋتات. 

ونىڭ ايتۋىنشا، تۇراقتاندىرۋ قورلارىنىڭ قازىرگى جاعدايىنا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەك.  سەبەبى مۇندا تەك بيزنەستى قولداۋ تەتىكتەرى تۋرالى ەمەس، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارىنىڭ باعاسىن ۇستاپ تۇرۋعا باعىتتالعان مەملەكەتتىڭ تىكەلەي مىندەتى ءسوز بولىپ وتىر.

«ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىن، تۇراقتاندىرۋ قورلارى 2011–2012 جىلدارى داعدارىسقا قارسى قۇرال رەتىندە قۇرىلعان بولاتىن. مەملەكەتتىڭ سول كەزدەگى لوگيكاسى ايقىن ەدى: باعا قۇبىلعان كەزەڭدەردە ناقتى تاۋار قورى بولۋى جانە نارىققا جەدەل شىعۋ مۇمكىندىگى ارقىلى باعانىڭ ءوسۋىن تەجەۋ، ازاماتتاردىڭ ساتىپ الۋ قابىلەتىن قورعاۋ قاجەت بولدى. الايدا ارادا ون جىلدان استام ۋاقىت وتسە دە، بۇل مەحانيزم بۇگىنگى تاڭدا باستاپقى ماقساتىنا ساي جۇمىس ىستەمەي وتىرعانىن مويىنداۋىمىز كەرەك», - دەيدى قىرىقباەۆ. 

سونداي-اق، جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ ەسەبى الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالاردىڭ باعانى تۇراقتاندىرۋ پروتسەسىنە قاتىسۋى ءتيىمسىز ەكەنىن ايقىن كورسەتىپ وتىرعانىنا توقتالدى.

«سونىڭ سالدارىنان نەگىزگى ازىق-تۇلىك باعاسى وسۋدە: ءبىر جىل ىشىندە كارتوپ شامامەن 40 پايىزعا، ال پياز 20 پايىزعا قىمباتتاعان. بۇل – جۇيەلى بولجام مەن ءتيىمدى باسقارۋدىڭ جوقتىعىن بىلدىرەدى. ەڭ سوراقىسى، بيۋدجەت قارجىسىنا ساتىپ الىنعان ونىمدەردىڭ حالىققا جەتپەي، قويمالاردا بۇزىلىپ جاتقانى. باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، سوڭعى ەكى جىلدا ساتىپ الىنعان ءونىمنىڭ نەبارى 19 پايىزى عانا ساتىلعان. ال قالعان بولىگى 2021 جىلدان بەرى قويمالاردا جاتىپ، باعانى تۇراقتاندىرۋ مىندەتىن ورىنداماي وتىر. قىزىلوردا وبلىسىنداعى جاعداي دا وسىنىڭ ناقتى مىسالى. مۇندا تۇراقتاندىرۋ قورىنىڭ قويمالارىندا شامامەن 1,8 ملرد تەڭگەنىڭ ءونىمى ەسەپتە تۇرعانىمەن، ساقتاۋ ورىندارى ۇزاق مەرزىمگە لايىقتالماعان، ال الەۋمەتتىك دۇكەندەردە ەت پەن ءسۇت ونىمدەرى جەتىسپەيدى», - دەيدى ول. 

دەپۋتاتىڭ سوزىنشە، تاعى ءبىر الاڭداتاتىن جايت، تۇراقتاندىرۋ قورلارىنا بولىنگەن قاراجاتتىڭ اينالىمنان شىعارىلىپ، دەپوزيتتەرگە ورنالاستىرىلۋى. ماسەلەن، باتىس قازاقستان وبلىسىندا «اقجايىق» الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسياسى ءبىر جىل بويى 2 ملرد تەڭگەدەن استام قاراجاتتى دەپوزيتتە ۇستاعان. اۋديتورلىق ماتەريالدار مۇنداي جاعدايلاردىڭ وزگە وڭىرلەردە دە بار ەكەنىن كورسەتەدى.

«جوعارى اۋديتورلىق پالاتا قازىرگى فورماتتا الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالاردىڭ باعانى تۇراقتاندىرۋ تەتىكتەرىنە قاتىسۋى ورىندى ەمەس ەكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇگىندە سپك-لاردىڭ وزىندە تۇراقتاندىرۋ قورلارىمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ ناقتى ءارى تۇسىنىكتى الگوريتمى جوق. ونىمدەر قالاي جانە قاشان ساتىلاتىنى الدىن الا جوسپارلانبايدى، تاۋار «قولايلى ءساتتى» كۇتىپ قويمالاردا ۇستالادى، ال ناتيجەسىندە ناقتى ارەكەت جاسالمايدى. تالقىلاۋ ناتيجەسى بويىنشا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى جاعدايدى تۇبەگەيلى وزگەرتۋگە باعىتتالعان ناقتى ۇسىنىمدار بەردى. ۇكىمەت الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالار مەن تۇراقتاندىرۋ قورلارىنىڭ تيىمدىلىگىنە كەشەندى باعا بەرىپ، ولاردىڭ جۇمىس مودەلىن قايتا قاراۋى ءتيىس», - دەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى. 

تەمىر قىرىقباەۆ جوعارىدا اتاپ وتكەندەي، باعانى تۇراقتاندىرۋدىڭ ايقىن، ولشەنەتىن جانە اشىق تەتىكتەرى بولۋى قاجەت.

«تۇراقتاندىرۋ قورى قاي كەزدە، قانداي كولەمدە نارىققا شىعادى جانە ونىڭ ناقتى ناتيجەسى قانداي بولاتىنى انىق بەلگىلەنۋى ءتيىس. ال اكىمدىكتەر وڭىرلىك ەرەكشەلىكتەردى ەسكەرە وتىرىپ، ناقتى ءارى ومىرشەڭ ۇسىنىستار ۇسىنۋى كەرەك. بىزگە تۇراقتاندىرۋ قورلارىنىڭ ءونىمدى قالاي ساتىپ الۋى، قاشان جانە قالاي ساتۋى كەرەكتىگىن ناقتى ايقىندايتىن ءتيىمدى ءارى تۇسىنىكتى مودەل قاجەت», - دەدى سپيكەر.

ءماجىلىس دەپۋتاتتارى بۇل ماسەلەنى الداعى ۋاقىتتا دا قاتاڭ باقىلاۋدا ۇستاپ، پارلامەنت ۇسىنىمدارىنىڭ تولىق ورىندالۋىنا جانە تۇراقتاندىرۋ قورلارىنىڭ حالىق مۇددەسىنە ساي، ءوز فۋنكتسياسىن ناقتى اتقارۋىنا كۇش سالاتىن بولادى.

Abai.kz