قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆ پرەمەر-مينيستر كارىم ماسىموۆكە ساۋال جولدادى. دەپۋتات الدىمەن ريددەر قالاسىندا وتكەن رەسپۋبليكالىق جاستار فورۋمىنا توقتالدى.
«2009 جىلعى 9 قازاندا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ريددەر قالاسىندا «ءتىلى ءبىردىڭ - تىلەگى ءبىر» اتتى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەن ەلىمىزدەگى ۇلت وكىلدەرى اراسىندا رەسپۋبليكالىق جاستار فورۋمى بولدى. ونى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ ءتىل كوميتەتى شىعىس قازاقستان وبلىستىق اكىمشىلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ وتكىزدى.

فورۋمعا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ ءبىر توپ دەپۋتاتتارى دا قاتىستى.
وسى فورۋمدا قازاق تىلىندە سويلەپ، وي-پىكىرلەرىن، ۇسىنىستارىن ايتقان جاستار ەلىمىزدىڭ باسقا ۇلت وكىلدەرىنە مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋدىڭ ءمانىسى مەن ماڭىزىن كورسەتتى دەپ ويلايمىن. بۇل قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى، ۇلتارالىق كەلىسىم مەن تاتۋلىقتى نىعايتۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى دەپ بىلەمىن.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆ پرەمەر-مينيستر كارىم ماسىموۆكە ساۋال جولدادى. دەپۋتات الدىمەن ريددەر قالاسىندا وتكەن رەسپۋبليكالىق جاستار فورۋمىنا توقتالدى.
«2009 جىلعى 9 قازاندا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ريددەر قالاسىندا «ءتىلى ءبىردىڭ - تىلەگى ءبىر» اتتى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەن ەلىمىزدەگى ۇلت وكىلدەرى اراسىندا رەسپۋبليكالىق جاستار فورۋمى بولدى. ونى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ ءتىل كوميتەتى شىعىس قازاقستان وبلىستىق اكىمشىلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ وتكىزدى.

فورۋمعا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ ءبىر توپ دەپۋتاتتارى دا قاتىستى.
وسى فورۋمدا قازاق تىلىندە سويلەپ، وي-پىكىرلەرىن، ۇسىنىستارىن ايتقان جاستار ەلىمىزدىڭ باسقا ۇلت وكىلدەرىنە مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋدىڭ ءمانىسى مەن ماڭىزىن كورسەتتى دەپ ويلايمىن. بۇل قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى، ۇلتارالىق كەلىسىم مەن تاتۋلىقتى نىعايتۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى دەپ بىلەمىن.

فورۋمدا ءسوز سويلەگەن شىعىس قازاقستان وبلىسى زىريان اۋدانىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى سۆەتلانا مناتساكانوۆا: «قولدانىستاعى ءتىل زاڭىنىڭ 23-بابىندا «مەملەكەتتىك ءتىلدى بەلگىلى ءبىر كولەمدە جانە بىلىكتىلىك تالاپتارىنا سايكەس ءبىلۋى قاجەت كاسىپتەردىڭ، ماماندىقتاردىڭ جانە لاۋازىمداردىڭ تىزبەسى قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭدارىمەن بەلگىلەنەدى» دەلىنگەن، بىراق 10 جىل وتسە دە، ءالى كۇنگە دەيىن ونداي زاڭنامالىق اكتىلەردى كوزىمىز كورگەن جوق. بۇعان تاعى دا ءبىر 10 جىل كەرەك پە؟ وقىتۋ جۇيەسىنىڭ ءتىلدى مەڭگەرۋدەگى ناتيجەسى ونشا بولماي تۇرعانى دا وسى سەبەپتەن. تاعى دا ءبىر ايتا كەتەر جاي. ريددەرگە كەلەر جولدارىڭىزدا سىزدەر وقىستا اداسىپ، رەسەيگە كەتىپ بارامىز با دەپ تە قوبالجىعان شىعارسىزدار. قازاقتا جەر سۋ اتاۋلارىن "جەردىڭ حاتى" دەپ تە اتايدى. وسى "حاتتار" نەلىكتەن تەك باسقا تىلدە عانا سويلەپ تۇر دەپ سىزدەر دە ويعا قالعان شىعارسىزدار. ءبىزدىڭ زىريان اۋدانىنا قاراي جۇرسەڭىزدەر دە سول - كيروۆسكي، كرەستوۆكا، فەكليستوۆكا، ەرماكوۆكا، پرولەتاركا - تاعى سولاي جالعاسا بەرەتىن اتاۋلار. بىراق ەرتەدەن قالعان "جەردىڭ حاتى"- جەر-سۋ اتاۋلارىن ۇمىتۋعا ءتيىس ەمەسپىز. مادەنيەتى مەن رۋحى جوعارى، وركەنيەتى دامىعان ەل بولامىز دەسەك، وسى ىسكە جاستار بەلسەندىلىك كورسەتىپ، باستاماشى بولۋعا ءتيىس دەپ ويلايمىن. مەنىڭ ويىمشا، مەملەكەتتىك ءتىل كەلەسى ونجىلدىقتا بارلىق ورىس ءتىلدى مەكتەپتەردە جاڭاشىل تەحنولوگيادا، تەرەڭدەتە وقىتىلۋعا ءتيىس.

1997 جىلعى قابىلدانعان زاڭ ءاربىر مەملەكەتتىك ورگاننىڭ شتاتتىق كەستەسىنە اۋدارماشى لاۋازىمىن ەنگزۋدى تالاپ ەتكەن. سودان بەرى 10 جىل ءوتتى. اۋدارماشىلاردى شتاتقا ەنگىزدىك. ولار كۇن -ءتۇن دەمەي اۋدارمانى جاساپ جاتىر. مەملەكەتتىك ءتىل ءوزىنىڭ ءتول مەكەنىندە، ءوز وتانىندا اۋدارما ءتىل بولۋى قالاي؟ تىڭداۋشىلارىمنىڭ وسىنداي وقىس سۇراقتارىنا نە دەرىمدى بىلمەي قالامىن. مۇنداي تىعىرىقتان شىعۋ ءۇشىن "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى" زاڭ قابىلدانۋعا ءتيىس دەگەن ءجيى ايتىلىپ جۇرگەن ۇسىنىستاردى ورىندى دەپ ەسەپتەيمىن. ول زاڭ بويىنشا مەملەكەتتىك قىزمەتكە مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيتىن ازاماتتار الىنباۋعا ءتيىس. قازاق ايتادى عوي: ءوزىڭدى ءوزىڭ سىيلاساڭ، جات جانىنان تۇڭىلەدى دەپ. ءوزىمىزدى ءوزىمىز سىيلاۋدى، وتارشىلدىق پيعىلدان قۇتىلۋدى قاشان ۇيرەنەمىز؟ كورشىلەس رەسەيدە مەملەكەتتىك، ورىس ءتىلىن جەتىك بىلمەيتىندەر ازاماتتىق الۋعا ۇمىتتەرى ۇزىلەتىندەي زاڭ قابىلدانىپ جاتسا، ءبىز نەگە مەملەكەت تىلىنە سونشالىقتى جايباراقات قاراۋعا ءتيىسپىز؟»، - دەدى.

ال، ك7 (ەرا) تەلەارناسىنىڭ ءجۋرناليسى ماكسيم روجين: «قازاق ءتىلىن مەڭگەرمەگەن، جۇمىستا مەملەكەتتىك ءتىلدى قولدانبايتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر ءالى دە بارشىلىق. مەن ءتىلشىمىن، قىزمەت بابىما سايكەس قازاق تىلىندە اقپارات الۋىم كەرەك، بىراق كوپ جاعدايدا مەن مەملەكەتتىك تىلدە سۇراعىما جاۋاپ بەرەتىن قىزمەتكەرلەردى ءتيىستى ورىنداردان تاپپاي كەتەمىن. سوندىقتان ول ازاماتتارعا قازاق ءتىلىن تەگىن ۇيرەتىپ ءجۇرمىز. شىنىندا دا، مەكەمەدەگى ماماندى ءتىل ۇيرەنسىن دەپ ءبىر اي جۇمىستان بوساتادى، ول ءۇش اي وقيدى، كەلگەسىن قايتادان بۇرىنعى تاز قالپىنا ءتۇسىپ، ورىسشا قۇجات تولتىراتىن ادەت ءبىزدىڭ قوعامنىڭ باس اۋرۋىنا اينالىپ تۇر. جەلگە ۇشقان اقشا. مىنانداي سۇراق تۋىندايدى! قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن ازاماتتار نەگە مەملەكەتتىك قىزمەتقە قابىلدانادى؟ وسى جاعدايدى قاداعالايتىن ورگاندار نەگە قاۋقارسىز؟ بۇل باعىتتاعى قاداعالاۋدى كۇشەيتۋ كەرەك سياقتى. باستىسى، قازاق تىلىنە دەگەن قاجەتتىلىكتى تۋعىزۋ. ول اركىمنىڭ قولىنان كەلەتىن ءىس. ول ءۇشىن بارلىق جەردە تەك قازاق تىلىندە سويلەسەڭ بولدى. ۇلت ءتىلىن ۇلىقتاۋدا ەڭ الدىمەن قازاق ازاماتتارىنىڭ نامىسىنا قوزعاۋ سالىپ، ناسيحات جۇمىستارىن كۇشەيتۋ كەرەك. ناسيحات جۇرگىزەتىن مىنا وتىرعان سىزدەر مەن بىزدەر.»، - دەپ سويلەدى.

قوستاناي وبلىسىنىڭ ۇزىنكول اۋدانى ك. ماركس اۋىلدىق وكرۋگى اكىمى اپپاراتىنىڭ جەتەكشى مامانى ەكاتەرينا رەزنيكوۆا ءوز سوزىندە: «مەملەكەتتىك ءتىلىمىز بارلىق ۇلت وكىلدەرىن ءبىر شاڭىراق استىنا بىرىكتىرەتىن، ىنتىماق دارىتاتىن ءتىل. قازاق ءتىلىنىڭ تاعدىرىنا وتانىن سۇيەتىن ءاربىر قازاقستاندىق جاۋاپتى. مەملەكەتىمىز بەن قوعامىمىزدىڭ سەنىم ارتاتىن وكىلدەرى - ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى يگەرۋ دەڭگەيى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك قىزمەتكە قابىلداۋ الدىنداعى تەستىلەۋ باعدارلاماسىنداعى قازاق ءتىلىنىڭ تاپسىرمالارى باللدىق جۇيەمەن باعالانسا.»، - دەدى.

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنان كەلگەن ريحسيباي مامەدوۆ: «وتانسۇيگىشتىك سەزىمنىڭ باستاۋى - مەملەكەتتىك ءتىل، سوندىقتان ەلىمىزدى مەكەن ەتكەن ءاربىر ازامات قازاق ءتىلىن ءبىلۋى ءتيىس. الەمدە ءبىز سەكىلدى كوپۇلتتى مەملەكەتتەر جەتىپ ارتىلادى. بىراق ول ەلدەردە مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەسەڭ، جۇمىس ىستەمەك تۇگىلى ازاماتتىق تا الا المايسىڭ. مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيتىندەر مەملەكەتتىك قىزمەتكە جانە حالىققا قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنا الىنباۋى ءتيىس. سوندا عانا مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنۋگە دەگەن قاجەتتىلىك تۋادى. جۇمىس ىستەيمىن دەگەن كەز كەلگەن ازامات مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنۋگە مۇددەلى بولادى.»، - دەيدى.

الماتى قالاسى قازاق باس ساۋلەت قۇرىلىس اكادەمياسىنىڭ 3-كۋرس ستۋدەنتى الەكساندر بريانتسەۆ: «قازاق ءتىلى ءبىزدىڭ تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ ءتىلى بولعاندىقتان ءبىز ونى مىندەتتى تۇردە بىلۋگە ءتيىسپىز. ءتىلدى ۇيرەنۋگە ەڭ باستى قاجەت دۇنيە - تىلدىك ورتا. ول تىلدىك ورتانى الدىمەن بالاباقشا مەن مەكتەپتە جاساۋ كەرەك. سوندىقتان دا ەڭ الدىمەن قازاقستانداعى بالاباقشالاردى تىلىنە بولمەي بارلىعىندا مەملەكەتتىك تىلدە تاربيە بەرۋگە قولايلى جاعداي تۋعىزۋ كەرەك. باقشاعا بارعان ءسابيدىڭ تاربيەسىنەن باستاپ قازاقشا سويلەپ، وينايتىن ويىنى، ايتاتىن ءانى، كورەتىن مۋلتفيلمدەرى قازاقشا بولاتىن بولسا ول قازاقشا ۇيرەنبەي قايدا بارادى؟ شىنىن ايتقاندا، بۇل جاعى بىزدە ءالى جەتىسپەيدى. مەنىڭ ويىمشا، تاۋەلسىزدىك جىلدارى دۇنيەگە كەلىپ، تاربيە العان جاستاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋى مىندەتتى دەپ بىلەمىن. ەلباسى ايتقانداي ولارعا ءتىلدى ۇيرەنۋگە قولايلى جاعداي تۋعىزىلىپ، جەتكىلىكتى ۋاقىت بەرىلىپ وتىر. سوندىقتان دا 2010-شى جىلدان باستاپ مەملەكەتتىك قىزمەتكە كەلەتىن جاستارعا مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ مىندەتتى دەگەن تالاپ قويۋعا ابدەن بولاتىن سياقتى»، - دەدى.

مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋگە قاتىستى قازاقستاندا تۇراتىن باسقا ۇلت جاستارىنىڭ وسىنداي وي-پىكىر، ۇسىنىستارىنان كەيىن ۇكىمەتىمىز ءتيىستى ءتۇيىن جاسايدى دەپ ويلايمىن.
وسىعان وراي، سىزگە:
1. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تiل تۋرالى» 1997 جىلعى 11 شiلدەدەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ 23-بابىنا سايكەس، مەملەكەتتiك تiلدi بەلگiلi بiر كولەمدە جانە بiلiكتiلiك تالاپتارىنا سايكەس بiلۋi قاجەت كاسiپتەردiڭ، ماماندىقتاردىڭ جانە لاۋازىمداردىڭ تiزبەسiن جاساۋدى;
2. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ جانە مەملەكەتتىك تىلدە ءىس-قاعازىن جۇرگىزۋ تالابىن كۇشەيتۋدى;
3. بارلىق ورتا مەكتەپتەردە قازاق ءتىلىن وقىتۋ ساباعىن كوبەيتۋدى سۇرايمىن»،- دەگەن ساۋال جولدايمىن.

(ساۋلە دوسجانوۆا، ت.74-63-01. اقپاراتتى قر پارلامەنتى ءماجىلىسى اپپاراتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى تاراتىپ وتىر).