سەنبى, 23 قاراشا 2024
جاڭالىقتار 3077 0 پىكىر 23 قازان, 2009 ساعات 06:06

حانداردى قور قىلىپ قوقىسقا تاستاپتى

ەلوردادا اشىلعان «قازاق ەلى» مونۋمەنتىنىڭ  قاسىنان قونىس تاپپاي «جانىبەك پەن كەرەيدىڭ» ەسكەرتكىشى قالانىڭ ءبىر ەلەۋسىزدەۋ شەتىندە «ادەپ» ساقتاپ تۇر. مىنا كورىپ وتىرعان سۇگىرەتتەرىڭىز سونىڭ ايعاعى. «حاندارمەن» بىرگە قازاقتىڭ قاس باتىرلارىنا قويىلعان ەسكەرتكىشكە دە ەلوردادا كادەلى ورىن بۇيىرماعاندىقتان ءبىر بۇرىشتا قالىپتى. رەداكتسيامىزعا حابارلاسقان شەنەۋنىك ءوزىنىڭ اتىن ءجونىن كورسەتپەۋدى وتىنە وتىرىپ، قولادان قۇيىلعان بۇل ەسكەرتكىشتەردىڭ قىتايدا جاسالعانىن ايتتى.

- ەسكەرتكىشتەر، - دەدى ول، - جاقىندا عانا اشىلعان «قازاق ەلى»  مونۋمەنتىنىڭ ىشىندە تۇرۋى كەرەك ەدى. بىراق، پارمەندى ءبىر كىسىلەردىڭ ارالاسۋىمەن «جانىبەك پەن كەرەيدىڭ» مەكەنى «اراي» دەيتىن ساياباق بولىپ شەشىلىپتى. وعان دا ءتاۋبا!

استانانىڭ زەڭگىر كوگىنە ۇمسىنعان مونۋمەنت تۋراسىندا شەشەندەر ءسوز الىپ اسپان استىن ايبارلى سوزدەرگە تولتىرعان بولاتىن. سولاردىڭ ءبىرى سەنات توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆ:

ەلوردادا اشىلعان «قازاق ەلى» مونۋمەنتىنىڭ  قاسىنان قونىس تاپپاي «جانىبەك پەن كەرەيدىڭ» ەسكەرتكىشى قالانىڭ ءبىر ەلەۋسىزدەۋ شەتىندە «ادەپ» ساقتاپ تۇر. مىنا كورىپ وتىرعان سۇگىرەتتەرىڭىز سونىڭ ايعاعى. «حاندارمەن» بىرگە قازاقتىڭ قاس باتىرلارىنا قويىلعان ەسكەرتكىشكە دە ەلوردادا كادەلى ورىن بۇيىرماعاندىقتان ءبىر بۇرىشتا قالىپتى. رەداكتسيامىزعا حابارلاسقان شەنەۋنىك ءوزىنىڭ اتىن ءجونىن كورسەتپەۋدى وتىنە وتىرىپ، قولادان قۇيىلعان بۇل ەسكەرتكىشتەردىڭ قىتايدا جاسالعانىن ايتتى.

- ەسكەرتكىشتەر، - دەدى ول، - جاقىندا عانا اشىلعان «قازاق ەلى»  مونۋمەنتىنىڭ ىشىندە تۇرۋى كەرەك ەدى. بىراق، پارمەندى ءبىر كىسىلەردىڭ ارالاسۋىمەن «جانىبەك پەن كەرەيدىڭ» مەكەنى «اراي» دەيتىن ساياباق بولىپ شەشىلىپتى. وعان دا ءتاۋبا!

استانانىڭ زەڭگىر كوگىنە ۇمسىنعان مونۋمەنت تۋراسىندا شەشەندەر ءسوز الىپ اسپان استىن ايبارلى سوزدەرگە تولتىرعان بولاتىن. سولاردىڭ ءبىرى سەنات توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆ:

- "قازاق ەلى" مونۋ­مەنتى ەلىمىزدىڭ سان عاسىرلىق تا­ريحى­نا، ۇلتىمىزدىڭ ۇلى پەرزەنت­تەرىنە، اسىل مۇراتىنا، اتاجۇر­تى­مىزعا ارنالعان ماڭگىلىك ەسكەرت­كىش. شىن مانىندە بۇگىنگىدەي باي­تاق ەلىمىزدە، جاۋھار استانامىزدا وسىنداي ماعىناسى تەرەڭ مونۋ­مەنتتىڭ ورناۋى قازاق حالقى ءۇشىن تاريحي ادىلدىكتىڭ سالتانات قۇرۋىن ايعاقتايدى. ەلىمىزدىڭ باستى ەس­كەرتكىشى ۇرپاقتار بايلانىسىن، ۋاقىت ۇندەستىگىن بەينەلەيدى. بۇل - اتا-بابالارىمىزدىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتىپ، جاس ۇرپاقتى ىزگىلىككە، وتانسۇيگىشتىككە باستايتىن كيەلى ورىن. مىنە، سوندىقتان دا بىزدەر ءۇشىن ونىڭ ماڭىزى اسا زور، - دەپ ەدى. وكىنىشكە قاراي «تاريحي ادىلدىكتىڭ سالتانات قۇرۋىن ايعاقتايتىن» ەسكەرتكىشتەرگە مونۋمەنتتىڭ ماڭىنان الاقانداي جەر تيمەدى.

مىرزا مۇحامەد حايدار دۋلاتيدىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعان ۋاقىتى حيجرانىڭ 870 جىلىنا (1465-1466 جج.) تۋرا كەلەدى.

قازاقتىڭ العاشقى حانى بولىپ  تاققا كەرەي (1458-1473 جج.) وتىرادى.. ودان كەيىن قازاق حانى بولىپ جانىبەك سايلاندى (1473-1480 جج.).

جانىبەك پەن كەرەي تاريحتا بۇگىنگى قازاق مەملەكەتىنىڭ نەگىزىن قالاعان تۇلعالار بولىپ تابىلادى.

 

«اباي-اقپارت».

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1465
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 3236
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 5371