حان ءتاڭىرى... دەسە، شەر-اعامىزدىڭ «ءبىر كەم دۇنيەسى» ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى. نەگە دەسەڭىز، بۇل شىڭ بار-جوعى بەس مەترگە «بويىن» ۇزارتسا، «جەتىمىڭدىق» شىڭداردىڭ جامپوزى بولعالى تۇر ەدى. قايتەسىز، ءبىر كەم دۇنيە... ەندى ءبىر ەسەپ-قيساپ بويىنشا، ونىڭ بيىكتىگى 7010 مەتردەن دە اسىپ جىعىلاتىن كورىنەدى. قالاي بولسا دا، اسپانتاۋدىڭ (تيان-شان) الىپ شىڭدارىنىڭ ءبىرى - حان ءتاڭىرىن ء(تاڭىر تاۋى نەمەسە «قاندى تاۋ» دەپ تە اتالادى) بىلمەيتىن جان جوق. قىزىق بولعاندا، شىڭ قازاقستان، قىرعىزستان جانە قىتاي سەكىلدى ءۇش مەملەكەتتىڭ شەكاراسىن ءتۇيىستىرىپ تۇر. بىزگە قارايتىنى - ونىڭ سولتۇستىك بولىگى. شىڭنىڭ ەرەكشەلىگى نەدە دەسەڭىز، ونىڭ جىپ-جىلتىر مۇزدان جاسالعانداي ۇشكىر پيراميدا پىشىندەس بولىپ كەلۋى، ءارى جاپوننىڭ فۋدزياما شىڭىنداي باسىن ۇنەمى تۇمان بۇركەپ تۇرۋى ونىڭ توڭىرەگىندە تالاي اڭىز-ءافسانانى تۋعىزعان. مىسالعا، كوزكورگەندەردىڭ ايتۋىنشا، كۇن ۇياسىنا قوناردا كەشكى شاپاقپەن شىڭ باسى وزگەشە الاۋلاپ، تاۋ باسىمەن جۇگىرگەن الا كوبەڭ بۇلت كولەڭكەلەرىمەن قۇبىلىپ، قىپ-قىزىل قان شاپشىپ تۇرعانداي كورىنەدى ەكەن. وسىدان دا حان ءتاڭىرى شىڭىن «قاندى تاۋ» دەپ اتاپ كەتكەن دەسەدى. ەڭ العاش قازاق جەرىنىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسى تۋراسىنداعى مالىمەتتەر بۇدان 1200 جىلدان استام ۋاقىت بۇرىن قىتاي جىلنامالارىندا كەزدەسسە كەرەك. الايدا، شىڭنىڭ العاش رەت عىلىمي تۇردە اشىلعان كەزى - XIX عاسىردىڭ ورتاسى، 1856-1857 جىلدارى تيان-شانعا جاساعان اتاقتى ساپارىندا ورىس گەوگرافى جانە ساياحاتشىسى سەمەنوۆ تيان-شانسكي حان تاڭىرىنە بانلانىستى كورگەن-بىلگەنىن ءبىرىنشى بولىپ حاتقا ءتۇسىردى. جاۋھارلارىمىزدى باعالاي بىلەيىك، جاماعات!